Mánudagsblaðið - 11.12.1950, Blaðsíða 1

3. árgangur. Mánudagur 11. desember 1950 44. tölublað.
Verzlun og siglingar hafa frá uppliafi vega verið
snar þáttur í menningarlífi og f járliagskerfi íslenzku
]>jóðarinnar. „Skrautbúin skip fyrir landi f'lutu með
fríðasta lið, færandi varninginn lieim.“ Þannig var
])að og er enn þann dag í dag. Við státum nú af þeim
langstærsta skipaflota, sem Islendingar hafa nokkru
sinni átt.
Oft hafa komið fram raddir, þar sem einhverri
ákveðinni stétt manna er teflt fram og hún talin
öðrum fremri, en ýmsar aðrar stéttir jafnvel taldar
vera liálfgerð byrði á þjóðfélaginu. Verzlunarstétt-
inni hefir til dæmis oft verið hallmælt. Heildsalar og
kaupmenn hafa verið uppnefndir okrarar og jafnvel
þjófar. Skrifstofumenn og búðarþjónar mannleysur
og ónytjungar og þar fram eftir götunum. En sann-
leikurinn er sá, að engin ein stétt ber fremur hita og
þunga dagsins en önnur. Skifstofustörf eru saimar-
lega ekki IioIIari fullhraustu fólki en erfiðisvinna. Það
er leikur einn að eyðileggja heilsuna á hvorutveggja,
ef skjTisemi er ekki gætt.
Enginn maður vanmetur með góðri samvizku
störf sjómannanna okkar. Þar skal þurfa karl-
mennsku til verka, ef vel á að vera. Allir vita, að
bændastéttin er traustur og tryggur hornsteinn í
þjóðfélaginu, þrátt fyrir mæðiveiki og óþurrkasumur.
Enginn efast um gildi iðnaðarstéttarinnar, svo marg-
vísleg og nauðsynleg sem störf hennar eru. En verzl-
unarstéttin er engu síður nauðsyrdegur liður í sam-
starfinu og allra hluta vegna fjórði liornsteinninn,
sem byggja þarf á. Það hlýtur öllum að vera ljóst,
hve mikils virði það er fyrir okkur, að framleiðsla
])jóðarinnar ’seljist jöfnum höndum, ýmist á innlend-
um eða erlendum markaði — og það lielzt með góðu
verði. Fiskveiðar, landbúnaður og iðnaður eiga til-
\('ru sína algjöidega undir góðum sölumöguleikum.
Ekki er það síður nauðsynlegt að liafa góð verzlunar-
sambönd við stó. þjóðirnar til kaupa og iunflutnings
á hráefhum, veiðarfærum og öðrum áhöldum ti! fram-
leiðslunnar. Það er því fullljóst, að góð samvinna,
saniúð og skilningur allra stétta er nauðsynlegt atriði
hverju þjóðfélagi tii farsældar.
Því miður vcrður ' ví eliki í móti mælt, að alvar-
Iegar meinsemdir hafa á undanförnnm ármn grafið
um sig í flestum atvinnagreinum okkar. Við brennd-
úm pkkur hastarlega á „gullinu", en ekki þó svo, að
við höíum ennhá Iært að forðast eldiiui. Að þessu
sinni ætla ég að ræða nolíkuð uin verzlunarstéttina
ogverzlunarmátann í hcild.
Það er öllum Ijóst, að verzlunarniálln okkar eru,
og hafa undanfarin ár verið í argasta öngþveiti. Ilvað
innanlandsviðskiptumun viðvíkur, ]>á hefir þróazt liér
svo hatramlegt 'svartamarkaðsbrazk og bakdyra-
verzlun, að ]>að er hverjum heiðarlegum manni raun
að þurfa að kaupa nokkuð í sig eða á. Það er leiðin-
legt til þess að vita, að verzhmarmenn skuli margir
hverjir kjósa þann kostinn að flakka um sem nokkurs
konar farandsalar til þess að selja vöru sína heimul-
lega, heldur en aö dreifa lienni á eðliiegan og venju-
legan liátt. Að vísu má segja, að ekki sé skemmtilegt
að setja vörur fram í verzlanir, þegar það er vitað,
að kaupeniliir láta stundum eins og brjálað fólk,
hamstrar, og kaupir inargra ára birgðir af vörum,
sem það liefir lítið með að gera. Útkoman verður sú,
að vörurnar ganga strax upp og aðeins tiltölulega fáir
hafa birgt sig upp, en almenningur verður útundan.
En það er óneitanlega hlutverk afgreiðslufóllísins að
afhenda áðeins takmarkaðan skammt til livers og eins
og reyna það, sem hægt er, til þess að sem flestir fái
einhverja úrlausn. Ef til vill kunna kaupmenn að
segja, að þá varði ekkert um það hverjir kaupa, en
svo er ekki. Hverjum þegn þjóðfélagsins ber sið-
ferðileg skylda til þess að stuðla að því að meinsemd-
uni og kjánalátnm sé bægt í burtu, I>egar liætta er á
]>ví, að siíkt skaði eðlilegt viðskiutalíf.
Viðskiptin við útlönd hafa bví miður ekki veriö
skemmtilegri, nema síður sé. Við höfum beðið svo
alvarlegan álitshnekki hjá ýnisum af okkar beztu
viðskiptaþjóðum, að það er í rauninni óskiljanlegt,
að nokkur heiðarleg viðskiptafélög skuli lengur vilja
við okkirr tala. En hér eru það íslenzkir, opinþerir
starfsmenn, sem nær eingongu liafa iðkað skemmdar-
starfsemina með afskiptum sínum al' utanríkisverzl-
uninni. Það hefir oft áður verið talað um það, að
gjaldeyrismálum okkar hefir verið stjórnað af þeim
fávitaskap, fyrirhyggjuleysi, kæruleysi og fantaskap,
að slík meðferð þeirra mála er áreiöanlega lieimsmet,
og miða ég þá auðvitað við opinberar ráðstafanir
annarra þjóða, en ekki glæpabrask einstaklinga eða
ræningjasamtaka.
Allir þeir, seni kunnugir eru starfsháttum þeirra
embættisniamia, sem gjaldeyrismáhinum áttu að
stiórna, furða sig ekki á því, þótt lestir, sundrung,
óheiðarleiki og sviksemi hafi grafið um sig í verzlun-
arlífi þjóðariimar. Uppsprettu liins fúla viðskiptalífs
er að finna á hærri stöðum, á skrifstofu vesalinga,
sem ýmist voru ekki starfi sínu vaxnir eða svikust
undan skyldustörfum þeim, sem þeim voru falin.
Það hefir oft í !>essu blaði verið flett ofan af
störfum opinberra starfsmanna og þeir klæddir úr
lörfum blekkinga, ]>agnar og moldviðris, sem þeir
liöfðu sveipað um sig, til þegs að hylja með myrkra-
verkin. En þótt þeir eftir háttinn hafi staðið þannig
heiyírípaðir frammi fyrir almenningi, hafa þeir ekki
hingað til kunnað að skammast sín, og læra líklegast
aldrei.
Undanfarna daga hefir mér orðið það á, eins og
mörgu öðru góðú fólki, ungu og gömlu, að skoða í
búðargluggana til þess að svipast um eftir hentugum
jólagjöfum. Eg hefi m. a. tekið eftir því, að í allar
skartgripaverzlanir er komið ógrynni af silfurskeið-
um, silfurgöfflum, silfurspöðum og öðrum silfurmun-
iiin. Það, sein vakti og eftirtekt iiúna, var hað, að allar
verzlanirnar höfðu nákvæmlega sönui gerðirnar —
Ofbeldí !
i
Nýlega gerðust þeir at-
burðir í Reykjavík að
drukkinn maður varð
manns bani með höfuð-
höggi.
Ofbeldislmeigðin virðist
nokkuð rík í Islendingum,
ekki sízt við vín. Almenn-
ingsálitið og löggæzlan
i’irðist líka eiga hér á
nokkra sök, því altítt er að
virða mönmim til afbötunar
og málsbóta drykkjuskap.
Þó er hitt engu að síður
staðreynd að í skjóli þessa
hugsunarháttar er það ekki
ótítt að menn lielli sig fulla
til þess að vinna óhæfuverk
sem þeir innu ekki ófullir
og nota sér drykkjuskap-
inn svo til afbötunar. Það
er ekki langt síðan að hér
í Eyjum gerðust þeir at-
burðir sein leitt hefðu get-
að til manns bana, þegar
drukknir „Löggæzlumenn“
reykvískir, sem liér liöfðu
dvalið í „embættiserind-
um?“ stofmiðu til óeirða
og gerðu bæði að ærumeiða
og líkamsmeiða menn, eltu
kvenfólk á götum úti og
voru barðir, og grétu af
eins og sipábörn.
Engu skal um það spáð
hversu tekið verður á máli
þessara ólánsmanna, en
þeirn var sleppt til Reykja-
víkur að lítt rannsökuðn
máli og lialda þar áfram að
útbreiða illmælgi um menn
sem þeir eiga ekkert sökóit
við. En þriðji félagi þeirra
var svo ölvaður að hann
hvorki reyndi né gat unnið
nokkur liervirki, enda hafði
hann miskunnsaman
drykkjusamver ja sein forð-
aði liouuni í húsaskjól.
I þessu sambandi rif jast
upp þegar maður hér í E> j-
um sumarið 1948 bar
stárfsmenn landhelgisgæzl-
unnar meinsærum og
rnargs konar illyrðum, en
menn þessir, sem eru opin-
berir starfsmenn, fengu
húsbændur sína til að gera
kröfu um að mál væri höfð-
Framkald r- 8. síðu. ,’i