Morgunblaðið - 15.01.2005, Síða 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. JANÚAR 2005 31
MIKIÐ hefur verið rætt og ritað um
stórframkvæmdirnar við Kárahnjúka
og ekki ber öllum saman um það sem
þar er að gerast. Í þessari grein er leit-
ast við að draga fram nokkrar stað-
reyndir sem ættu að geta skýrt málið.
Samkomulag um
launagreiðslur í 13
og 14 mánuði
Þegar Impregilo kom
hér til starfa vorið 2003
lýsti fyrirtækið því yfir
að ekki væri gert ráð
fyrir að nota starfs-
mannaleigur við manna-
ráðningar heldur ráða
starfsfólk beint til fyr-
irtækisins. Allt annað
kom á daginn þegar kom
að byggingu starfs-
mannabúða. Mannskap-
urinn kom að stærstum
hluta frá erlendum starfsmannaleigum
og fyrirtækið varð uppvíst að því að
greiða starfsfólki laun sem voru langt
undir lágmarkslaunum. Það sem af er
starfstímanum hefur um helmingur
starfsmanna komið í gegnum starfs-
mannaleigur.
Þegar fyrir lá að fyrirtækið ætlaði
ekki að standa við fyrri yfirlýsingar
um að hafa ekki starfsmenn sem
kæmu í gegnum starfsmannaleigur
var ákveðið að taka upp viðræður við
Impregilo sem lauk með samkomulagi
um miðjan október 2003, milli fyr-
irtækisins og landssambanda innan
ASÍ. Með samkomulaginu lýsti fyr-
irtækið því yfir að það myndi virða ís-
lenska kjarasamninga eins og það
hafði reyndar gert með undirskrift
verksamnings.
Samkomulagið er í tvennu lagi. Ann-
ars vegar var samið um að í þeim til-
fellum sem starfsmenn fengu laun
greidd í 13 eða 14 mánuði, en það tíðk-
ast á Ítalíu, væri heimilt að taka tillit
til þess við samanburð við íslensk lág-
markslaun.
Einnig var samið um að heimilt væri
að greiða laun inn á bankareikning við-
komandi starfsmanns þegar búið væri
að draga frá staðgreiðslu skatta. Sam-
komulagið heimilar einnig að EES
borgarar séu undanþegnir að greiða
4% iðgjald í lífeyrissjóð, enda lá fyrir
yfirlýsing fjármálaráðuneytisins um
að þeir þyrftu ekki að greiða í lífeyr-
issjóði hér á landi enda greiddu þeir í
lífeyrissjóði í sínu heimalandi og héldu
réttindum sínum þar.
Samanburður á launaseðlum
Hinn hluti samkomulagsins tók m.a. til
starfsmanna sem komu á vegum er-
lendra starfsmannaleigna. Sam-
komulag var um að heimilt væri að
bera saman heildarlaun samkvæmt er-
lenda launaseðlinum og þeim íslenska
þrátt fyrir að launasamsetningin væri
með ólíkum hætti. Á portúgalska
launaseðlinum var gert ráð fyrir háum
upphæðum í formi dagpeninga þrátt
fyrir að starfsmanninum væri útvegað
bæði húsnæði og fæði honum að kostn-
aðarlausu. Það virtist eingöngu vera
gert í skattalegu tilliti þar sem dag-
peningar eru undanþegnir sköttum í
Portúgal. Þar sem gengið var út frá að
skattar yrðu greiddir á Íslandi skiptu
portúgalskar reglur ekki máli að þessu
leyti og var litið á þessar greiðslur sem
laun.
Í samkomulaginu var einnig gert
ráð fyrir að þegar búið væri að taka til-
lit til skattgreiðslna hér á landi og
draga frá 4% lífeyrisiðgjald vegna
EES borgara, skyldi lagt inn á reikn-
ing viðkomandi samkvæmt þeim
launaseðli sem gæfi hærri laun.
Aldrei var um það samið að taka
ætti tillit til skattakerfis í heimalandi
viðkomandi starfsmanns. Gengið var
út frá að skattar yrðu greiddir á Ís-
landi. Öllum má vera ljóst að samn-
ingsaðilar voru ekki í aðstöðu til að
semja um fyrirkomulag skatta enda
liggur fyrir ákvörðunarbréf ríkisskatt-
stjóra til allra skattstjóra landsins
þess efnis að öllum sem séu að störfum
hér á landi beri að greiða skatta til
íslenska ríkisins.
Hluti af samkomulaginu við Impregilo
var ákvæði um að yfirtrúnaðarmaður
skyldi eiga þess kost að fá upplýsingar
um launakjör starfsmanna. Yfirtrún-
aðarmaður óskaði s.l. vor eftir upplýs-
ingum um launakjör 20 Portúgala fyrir
tveggja mánaða tímabil og voru þeir
valdir af handahófi. Eftir margra mán-
aða bið og eftirrekstur bárust honum
umbeðnar upplýsingar. Þegar portú-
gölsku launaseðlarnir og
þeir íslensku ásamt tíma-
skýrslum voru bornir sam-
an kom í ljós að í allflestum
tilfellum voru heildarlaunin
samkvæmt portúgölsku
launaseðlunum lægri en
samkvæmt þeim íslensku.
Einnig kom fram að dag-
peningagreiðslur voru
breytilegar eftir umfangi
yfirvinnu. Þegar leitað var
skýringa varð fátt um svör
og barst ekki svar fyrr en
ákveðið hafði verið að vísa
málinu til fastanefndar en
hún fjallar um deilumál sem upp koma
og eiga aðild að henni fulltrúar atvinnu-
rekenda og launamanna.
Skattar greiddir í Portúgal
Skýring Impregilo var sú að mismun-
urinn lægi í því að Portúgalarnir
greiddu skatta í Portúgal og þar væri
skattaprósentan lægri en á Íslandi og
búið væri að taka tillit til þess í útborg-
uðum launum. Starfsmennirnir nytu
ekki mismunarins heldur tæki fyr-
irtækið mismuninn til sín. Nettólaun
væru hinsvegar hliðstæð. Það er athygl-
isvert að skoða þetta svar. Í fyrsta lagi
er það í andstöðu við samkomulagið frá
því í október 2003 sem gerði ráð fyrir að
allir greiddu skatta samkvæmt íslensk-
um skattareglum og er einnig í algjörri
mótsögn við ákvörðunarbréf ríkisskatt-
stjóra um að allir eigi að greiða skatta á
Íslandi án tillits til þjóðernis.
Athygli vekur einnig að allan þennan
tíma skuli það hafa viðgengist að ekki
skyldu berast skattar af mörg hundruð
starfsmönnum Impregilo. Einnig er at-
hyglisvert að skoða þetta svar með tilliti
til að fjármálaráðherra sagði á Alþingi
s.l. haust að skattamál Impregilo væru í
eðlilegum farvegi.
Nú hlýtur þetta mál að fara í eðlilegan
farveg, greiddir verða skattar af öllum
launum samkvæmt íslenskum skattalög-
um án tillits til þjóðernis. Fortíðin hlýtur
einnig að verða gerð upp samkvæmt
ákvörðunarbréfi ríkisskattstjóra og þar
með er þetta mál leyst og skattyfirvöld
sjá til þess að framhaldið verði í lagi.
Lög um starfsréttindi
iðnaðarmanna þverbrotin
Mjög alvarleg brot hafa átt sér stað
varðandi starfsréttindi iðnaðarmanna.
Verkalýðshreyfingin hefur ítrekað ósk-
að eftir því við sýslumanninn á Seyð-
isfirði að hann sjái til þess að farið verði
eftir lögum um iðnað. Þrátt fyrir að lögð
hafi verið fram formleg kæra hefur ekk-
ert gerst. Málið hefur legið óafgreitt
mánuðum saman. Nánast engir iðn-
aðarmenn eru að störfum hjá Impregilo
þrátt fyrir að allstór hluti starfanna falli
undir störf sem tilheyra löggiltum iðn-
greinum. Fyrirtækið hefur ráðið ófag-
lærða starfsmenn til að gegna þessum
störfum á mun lægri launum en kjara-
samningurinn gerir ráð fyrir að greidd
séu fyrir þessi störf. Hér er því um mjög
alvarleg brot að ræða sem flokkast undir
félagsleg undirboð.
Hvers vegna Kínverja?
Mikil starfsmannavelta hefur verið hjá
Impregilo og hafa fáir af portúgölsku
starfsmönnunum sem komið hafa til
starfa haldið út ráðningartímann sem er
fimm og hálfur mánuður. Nokkrar
ástæður eru fyrir þessu. Í fyrsta lagi
hafa þeir verið mjög óánægðir með þessi
löngu úthöld. Í öðru lagi hafa þeir verið
óánægðir með framkomu fyrirtækisins í
sinn garð. Í þriðja lagi hafa þeir verið
óánægðir með aðbúnað og starfs-
mannaaðstöðu og í fjórða lagi hafa þeir
átt mjög erfitt með að þola íslenska
veðráttu með öllu sem henni fylgir á
Vesturöræfum.
Nú á að bregðast við þessari öru
starfsmannaveltu með því að ná í starfs-
fólk til Kína. Það stendur ekki til að
reyna að laga og gera starfsfólkinu líf-
ið bærilegra heldur á að leita uppi
starfsfólk sem er líklegra til að láta
þetta yfir sig ganga. Það er megintil-
gangurinn með því að fá fólk frá Kína
en ekki Evrópu. En hvers vegna er
líklegra að starfsfólk frá Kína muni
láta þetta yfir sig ganga en starfsfólk
frá Evrópu?
Laun í Kína eru mjög lág
Það eru nokkrar ástæður fyrir því:
Laun í Kína eru mjög lág, laun fag-
lærðs iðnaðarmanns eru sem svarar
15.000 til 20.000 kr. á mánuði og al-
mennir verkamenn eru með enn lægri
laun. Miklar þjóðfélagsbreytingar eru
í Kína og fer t.d. verð á íbúðarhúsnæði
hækkandi í mörgum stórborgum. Fyr-
ir venjulegan launamann er mjög erf-
itt að framfleyta sér og sínum á þess-
um lágu launum. Miðað við hæsta
verkamannataxta virkjunarsamnings-
ins og fastan vinnutíma sem er 60
vinnustundir á viku eru útborguð laun
á mánuði um 200.000 kr. eða 10 til 15
föld þau laun sem hægt er að hafa í
Kína. Ef menn halda út í eitt ár eru
þeir komnir með 2,4 milljónir sem eru
miklir peningar í Kína og samsvara 15
til 20 földum árslaunum.
Ef starfsmenn halda ekki út ráðn-
ingartímann verða þeir sjálfir að
greiða fargjaldið til síns heimalands.
Fargjaldið frá Egilsstöðum til Kína
kostar Kínverjann mörg kínversk
mánaðarlaun og á hann því ekki um
annað að velja en bíta á jaxlinn og
þrauka.
Það eru þessar ástæður sem gera
það að verkum að ekki er hægt að fall-
ast á umsóknir um atvinnuleyfi fyrir
Kínverjana. Kínverjar eru hið ágæt-
asta fólk, kurteisir, hlýðnir og iðnir
starfsmenn sem munu ekki gefast upp
fyrr en í fulla hnefana. Þeir munu ekki
kvarta þrátt fyrir að á þeim verði
brotið því þeir hafa lært af langri og
dapurri reynslu að það hefur lítið upp
á sig að kvarta undan þeim sem yfir
þeim eru. Þeir þekkja lítið til verka-
lýðsfélaga og hafa ekki kynnst frjáls-
um félögum nema að takmörkuðu
leyti.
Stjórnvöld bregðist við
Hér væri hægt að tína fleira til í sam-
skiptunum við Impregilo t.d. varðandi
starfsmannabúðirnar en það verður
ekki gert að sinni.
Ríkisstjórnin hefur skipað starfs-
hóp ráðuneytisstjóra til að skoða þau
vandamál sem tengjast Impregilo. Í
þeirri vinnu er æskilegt að skoða mál-
ið heildstætt og hvort ekki sé nauð-
synlegt að setja hér skýrari reglur
varðandi starfsemi starfsmanna-
leigna. Einnig þarf að skoða hvort
ekki sé nauðsynlegt að setja skýrari
refsiákvæði gagnvart þeim sem brjóta
lög um lágmarkskjör. Eins og lög-
gjöfin er í dag geta fyrirtæki komist
upp með að brjóta lögin án þess að fá á
sig sektir. Tryggja þarf að fyrirtæki
hagnist ekki á að brjóta lögin um lág-
markskjör þrátt fyrir að einstaklingar
séu ekki tilbúnir að fara í einkamál.
Nú er kominn tími til að þeir sem
standa að uppbyggingunni við Kára-
hnjúka, þ.e. Landsvirkjun með ríkið,
Reykjavíkurborg og Akureyrarbæ í
broddi fylkingar, taki höndum saman
við verkalýðshreyfinguna og komi
framkvæmdinni við Kárahnjúka í það
form að þjóðin geti horft til hennar
með stolti eins og til var ætlast í upp-
hafi. Ef ekki verður tekið á þeim
vandamálum sem uppi eru verður
enginn friður um þessa framkvæmd
og vandamálin munu hlaðast upp og
sífellt verður erfiðara að bregðast við
þeim. Rétt er að hafa í huga að tíminn
styttist óðum sem menn hafa til að
vinna upp mistök fortíðarinnar.
Tíminn styttist
við Kárahnjúka!
Þorbjörn Guðmundsson fjallar
um launaréttindi starfsfólks
við Kárahnjúkavirkjun
’Ef ekki verður tekið áþeim vandamálum sem
uppi eru verður enginn
friður um þessa fram-
kvæmd og vandamálin
munu hlaðast upp og sí-
fellt verður erfiðara að
bregðast við þeim.‘
Þorbjörn Guðmundsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samiðnar.
ð sækja eftir stuðningi. Gengið
ögbundnum hlutverkum sjóð-
keppni byggist á skýrum við-
röfur til verkefnanna. Þá
inda- og tækniráðið sameig-
ur frá starfsnefndum sínum,
d og tækninefnd, um að efna
arkáætlunar um hagnýtingu
erfðafræðiþekkingar í
þágu heilbrigðis og
aðra um uppbyggingu
þekkingar á sviði ör-
tækni (nano-techno-
logy).
Bæði þessi svið eru
líkleg til að gegna mik-
ilvægu hlutverki í
þekkingarsamfélagi
framtíðarinnar og geta
leitt til framfara og ný-
sköpunar í atvinnulífi.
Vísindalegt
framhaldsnám
Ráðið fjallaði einnig um
fyrirkomulag grunn-
fjárveitinga til rann-
sókna á háskólastiginu
í framtíðinni og um efl-
ingu doktorsnáms og
rannsóknatengds
meistaranáms með það
fyrir augum að virkja
sem best mannauð og
aðstöðu sem býr í ís-
lenskum háskólum og
rannsóknastofnunum
sem skara framúr og
hafa burði til þátttöku í
alþjóðlegu samstarfi á
sviði vísindamenntunar.
Vísindalegt framhalds-
nám mun skipta vax-
andi máli fyrir þróun
atvinnulífs á Íslandi.
Því er mikilvægt að Ís-
land gerist þátttakandi
í vaxandi alþjóðlegu
samstarfi um vísinda-
menntun og bjóði er-
lendum stúdentum nám og þjálfun á
þeim sviðum þar sem Íslendingar
standa framarlega á alþjóðlegan mæli-
kvarða eins og í jarðvísindum, lífvís-
indum og ákveðnum sviðum hugvísinda.
Fjárfesting í menntun, vísindarann-
sóknum og aðstoð við nýmyndun fyr-
irtækja framtíðarinnar er mikilvægt
verkefni hins opinbera. Ekki síst er síð-
an mikilvægt að tryggja áfram hagstætt
rekstrarumhverfi fyrirtækja, því þau
skapa auðinn og atvinnuna sem skilar
sér til þjóðfélagsins í aukinni velferð og
lífsfyllingu fyrir fólk.
ókn
alegt framhaldsnám
ipta vaxandi máli
óun atvinnulífs
di.‘
Höfundur er menntamálaráðherra.
'

'
('

('
'

'

'

'
'

'
,%/#(%012
.%43

 

++

+,-
+,+
++

++(
++-
+++ 
,

. *&

 +5678
0/ !
1 23 !
 4  !
012
 !!
 159% "/
0 )
 5 )
6  

#
 .$ 7 !!




 (

( 



#% / !
 


! % 
!

++
++

++8
++-
++,
+++  Teymið starfar á lækningasviði stöðv-
arinnar. Hlutverk þess verður ráðgjöf,
meðferð og eftirfylgd barna og fjöl-
skyldna þeirra í samstarfi við aðrar fag-
stéttir stöðvarinnar. Aðrir helstu sam-
starfsaðilar við þjónustu stöðvarinnar á
þessu sviði verða BUGL, Miðgarður, sem
er félags- og skólaþjónusta hverfisins,
Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins og
greiningarteymi Heilsugæslunnar í
Reykjavík.
a mikilvægi styrkrar tengsla-
arna í bernsku við foreldra
vægi þess að styrkja þau
að aðstoða foreldrana í þeim
arteyminu eru sálfræðingur,
fi og iðjuþjálfi, auk þess sem
nar og hjúkrunarfræðingar
r taka virkan þátt í starfi
kjólstæðingar þeirra þurfa á
ð teymið að halda.
gæslustöðina í Grafarvogi
öðu okkar“
Morgunblaðið/Jim Smart
björnsdóttir iðjuþjálfi og Már
, hjúkrunarforstjóri heilsu-
unnar í Grafarvogi, Jón Krist-
jóri heilsugæslunnar.
GERT er ráð fyrir að meðferð-
arteymið sinni einkum þessum verk-
efnum:
Uppeldislegri og almennri ráðgjöf
og fræðslu fyrir barnafjölskyldur.
Einstaklingsmeðferð barna.
Fjölskylduviðtölum og meðferð
sem beinist m.a. að aukinni virkni
fjölskyldna til sjálfshjálpar.
Að efla færni og virkni barna og
fjölskyldna þeirra í daglega lífinu.
Almennri fræðslu og ráðgjöf
þeirra sem vinna með börnunum og
fjölskyldum þeirra.
„Í tengslum við þjónustuna sem
nú er veitt verður lögð áhersla á að
fylgjast með árangri af starfi teym-
isins í bráð og lengd,“ segir í tilkynn-
ingu frá ráðuneytinu.
Fylgst
verður með
árangrinum