Morgunblaðið - 17.01.2005, Blaðsíða 23

Dr. Björn Sigfússon fv. háskóla-
bókavörður var ári yngri en
heimastjórnin, ársgamall þegar
síminn kom í land á
Seyðisfirði, sex ára
þegar Háskóli Íslands
var stofnaður, þrettán
ára þegar Ísland öðl-
aðist fullveldi, tæplega
fertugur þegar það
var lýst lýðveldi, lið-
lega hálfsjötugur þeg-
ar siglt var með Flat-
eyjarbók og Eddu-
kvæðin til hafnar í
Reykjavík. Hann lifði
tvær heimsstyrjaldir
og lést rúmlega hálfní-
ræður, um það bil sem
Netið svokallaða hélt
innreið sína. Björn
hafði þá orðið samferða tuttugustu
öldinni svo lengi sem verða mátti,
öld meiri breytinga en nokkur
önnur í Íslandssögunni – og raun-
ar heimssögunni.
Björn Sigfússon var fæddur að
Stóru-Reykjum í Reykjahreppi,
S-Þing., 17. janúar 1905. Að hon-
um stóðu þingeyskir stofnar í
báðar ættir, og þar nyrðra ólst
hann upp. Sem barn og ungling-
ur naut hann einungis kennslu
sem nam einum vetri samanlagt.
Hann var orðinn tvítugur þegar
leið hans lá í Kennaraskólann, en
áður hafði fyrrum kennari
Björns mælt með honum við
skólastjórann, sagði hann gáfað-
an en sérkennilegan. Þetta voru
eigindir sem einkenndu Björn líf-
ið á enda. Hann lauk kennara-
prófi 1928 og stúdentsprófi ári
síðar utanskóla, með hæstu ein-
kunn. Næsti áfangi á námsferl-
inum var meistarapróf í íslensk-
um fræðum 1934. Veturinn eftir
var hann við framhaldsnám í
Osló og Kaupmannahöfn, stund-
aði síðan kennslu og önnur störf
sem til féllu, flutti m.a. þætti um
íslenskt mál í Ríkisútvarpinu, en
árið 1944 varði hann rit sitt um
Íslendingabók til doktorsprófs
við Háskóla Íslands.
Björn var skipaður háskólabóka-
vörður 1945. Hann var einyrki í
safninu nær tvo áratugi, eða allt til
þess er undirritaður kom þar til
starfa 1964, en upp úr því fór
starfsfólki að fjölga, nam átta
stöðugildum þegar Björn fór á eft-
irlaun 1975. Hafði hann þá unnið
Háskólabókasafni dyggilega í fulla
þrjá áratugi og af fádæma ósér-
hlífni, lengst af við afar erfiðar að-
stæður. Sjálfsagt hefur Björn ekki
séð það fyrir að bókavarsla yrði
hans ævistarf. Hann hóf þegar að
afla sér tiltækrar þekkingar á því
sviði, með lestri og kynnisferðum
erlendis, enda ekkert formlegt
nám fyrir bókavarðarefni í boði
hérlendis á þeim tíma. Sú hugsun
þróaðist með honum að hér þyrfti
úr að bæta, og eftir rúman áratug
í starfi fékk hann leyfi háskóla og
ráðuneytis til að hefja kennslu í
bókasafnsfræði, og var náminu
þannig skipað að það gæti orðið
hluti BA-prófs. Þetta var fyrsti
vísir að námi sem mörg hundruð
manns hafa síðan stundað.
Björn kvæntist árið 1932 Drop-
laugu Sveinbjarnardóttur (f. 1912),
ættaðri frá Viðvík við Stykkis-
hólm, en missti hana árið 1945 frá
fimm ungum börnum, Hólmfríði (f.
1934), Sveinbirni (f. 1936), Sigfúsi
(f. 1938), Helga (f. 1942) og Ólafi
Grími (f. 1944). Björn kvæntist
öðru sinni 1948, Kristínu Jónsdótt-
ur (1913–98), ættaðri frá Iðu í
Biskupstungum. Sonur þeirra er
Hörður (f. 1948).
Björn settist ekki í helgan stein,
eins og það er stundum kallað,
þegar hann lét af sínu fasta starfi,
heldur hóf nám í landafræði við
Háskólann, tengdi það námi í
sænsku sem hann hafði stundað
fyrr á árum og lauk BA-prófi í
þessum greinum 1978. Landa-
fræðinámið féll vel að helstu
áhugasviðum Björns á efri árum,
sem lutu að þjóðfélagsgerð, þróun
heimsmyndar og stöðu Íslands
meðal þjóða. Hafði hann rétt lokið
handriti að bók um þessi efni þeg-
ar hann lést, vann
raunar að því að betr-
umbæta það til síð-
asta dags, en hann
lést 10. maí 1991. Sáu
börnin um að gefa
bókina út að föður
sínum látnum (Klof-
instefja, 1992).
En niðjarnir áttu
eftir að sýna minn-
ingu föður síns enn
meiri ræktarsemi, því
að á árinu 2003 gáfu
þeir út mikið rit und-
ir heitinu Úr ritverk-
um Björns Sigfússon-
ar háskólabókavarð-
ar, tvö gild bindi, alls um 1550
blaðsíður, þar af er fjallað um ætt-
ir Björns og ævi á nær 500 síðum.
Ritið prýða um 800 myndir. Höf-
undur æviþáttarins og ritstjóri út-
gáfunnar í heild er Ólafur Grímur,
sonur Björns. Hann hefur leyst
þetta verk afburðavel af hendi og
af óvenjulegri elju og nákvæmni.
M.a. hefur hann tekið saman rita-
skrá föður síns, þar sem tilfærð
eru alls 565 ritverk, bækur og
greinar um fræðileg efni, þjóð-
félagsmál og dægurmál, útgáfur,
ritdómar o.fl. Skrif Björns þóttu
gjarnan tyrfin að stíl og hugsun,
einkum hin síðari ár. Öðru máli
gegnir um sitthvað af því sem
hann skrifaði fyrr á ævinni, svo
sem menn geta kynnt sér í ofan-
greindu ritverki þar sem birt er
gott úrval úr ritum Björns. Í riti
sínu tilfærir Ólafur Grímur einnig
ýmislegt smálegt aftanmáls, sem
ekki hefur birst áður. Þannig segir
hann t.d. frá því að meðal þess
sem faðir hans vann sér til tekju-
auka á fyrstu hjúskaparárum sín-
um var heyskapur í nokkrum
óbyggðum eyjum í Breiðafirði,
m.a. í Kiðey sem Björn hafði eign-
ast hlut í, lá þar við sem kallað
var. Um þetta hafði Björn hripað
eftirfarandi hjá sér: „Aldrei var
Droplaug duglegri en í þessum úti-
legum eða naut lífsins betur, var
alin upp við þær og vildi láta þá
aðferð við að lifa ganga í arf til
barnanna. Bátlaus á straumum
luktri ey með aleigu okkar, börnin,
í tjaldinu höfum við lifað einhverj-
ar mestu hamingjunætur ævinn-
ar.“ (II, 727.)
Þrátt fyrir annir tók Björn virk-
an þátt í starfi fræða- og fag-
félaga, svo sem Vísindafélags Ís-
lendinga og Sögufélags, og var um
árabil í ritstjórn tímarits þess,
Sögu. Hann var vegna minnis síns
og leiftrandi tilsvara eftirsóttur til
þátttöku í spurningaþáttum.
Framganga hans hvar sem hann
fór var alla tíð hispurslaus og á
margan hátt lítt í samræmi við
tísku og hefðir, enda kallaður
þjóðsagnapersóna þegar í lifanda
lífi. Eigi að síður var Björn mjög
framfarasinnaður í starfi, var
t.a.m. áhugasamur um sameiningu
safns síns við Landsbókasafn í
Þjóðarbókhlöðu, en hann lést um
það leyti sem lokaundirbúningur
þess máls var að hefjast.
Gamlir notendur Háskólabóka-
safns minnast þess hve óspar
Björn var á tíma sinn, setti gjarn-
an á langar orðræður, föðurlegar
og fræðandi. Hygg ég að það hafi
verið mörgum námsmanninum
kærkomin slökun þegar hann leit
upp frá lestri og skrifum. Björn
var vinsæll og vel látinn meðal
starfsfélaga og samferðamanna, og
staðfestist það m.a. í því að afmæl-
isrit honum helgað kom út á sjö-
tugsafmæli hans. Sem gamall sam-
starfsmaður Björns minnist ég
velvilja hans og hlýs viðmóts og
virði mikils þann minnisvarða sem
honum er reistur með því efnisríka
ritverki sem út kom nú skömmu
áður en fagnað er aldarafmæli
þessa eftirminnilega manns.
Einar Sigurðsson.
BJÖRN
SIGFÚSSON
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 17. JANÚAR 2005 23
ALDARMINNING MINNINGAR
Það var mikil gleði, þegar þessi
yndislegi drengur kom í heiminn.
Engan gat órað fyrir því að hann
færi svona fjótt frá okkur. Hann
fæddist hinn 19. október, vel skap-
aður og fallegur. Hann var skírður
19. desember Karl Hannes og dafn-
aði vel, var farinn að hjala og brosa
og taka eftir umhverfinu. Það er
mikil sorg í hjörtum okkar og mikið
lagt á unga móður og okkur öll.
Við vonum að æðri máttur fái leitt
okkur á þessum erfiða tíma.
Guð varðveiti þig, elski litli vinur.
Langamma og langafi.
Elsku litli frændi.
Ég hlakkaði svo til að þú kæmir í
heiminn. Í huga mínum var ég búin
að leggja plön fyrir framtíðina, ég
ættlaði að kenna þér svo margt,
segja þér sögur og sýna þér sjö und-
ur veraldar. Dagurinn stóri kom að
lokum og litlu munaði að þú fengir
sama afmælisdag og amma gamla,
KARL HANNES
UNNARSON
✝ Karl HannesUnnarson fædd-
ist í Reykjavík 19.
október síðastliðinn.
Hann lést á heimili
sínu í Langagerði 9 í
Reykjavík sunnu-
daginn 9. janúar.
Móðir hans er Unnur
Karen Karlsdóttir, f.
12. september 1985.
Þau bjuggu í
Langagerði 9 ásamt
fjölskyldu sinni,
þeim afa, ömmu og
Önnu Lilju frænku
sem er eldri systir
Unnar Karenar.
Útför Karls Hannesar fer fram
frá Bústaðakirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.
þótt hún sé ekkert
gömul. Þú komst, sást
og sigraðir hjörtu okk-
ar allra, með brosinu,
augunum og hjóðunum
þínum öllum, háum og
lágum. Ég heyri þau
enn og munu þau óma í
hjarta mínu þar til ég
hitti þig á ný. Þú varst
ljósið í lífi okkar, full-
kominn í alla staði, svo
vel af Guði gerður að
aldrei hef ég áður séð
eins fallega veru og
þig, aðeins er hægt að
líkja þér við englana á
himnum þar sem þú nú dvelur.
Elsku litli engillinn minn Karl
Hannes, ekki er langur tíminn sem
leið síðan ég hélt þér undir skírn
hinn 19. desember þá aðeins tveggja
mánaða gömlum. Þú gafst svo mikið
inn í líf okkar allra, minningar sem
endast ævilangt. Ég fékk að vera
móðursystir skamma stund og það
mun ég áfram vera í hjarta mínu.
Þegar þú komst inn í líf mitt var það
eins og vorvindurinn, fullur af lífi og
loforðum um bjarta framtíð, en vind-
inn lægði og haustið kom skyndi-
lega, ljósið var frá okkur tekið og líf-
ið þitt horfið. Sorgin ríkir í hjörtum
okkar þessa daga. Sporin sem þú
fékkst ekki að taka og árin sem ekki
fengu að líða með þig við okkar hlið.
Þú verður alltaf með okkur í anda,
elsku litli vinur.
Ég elska þig, elsku litli vinur, ljós-
ið sem skein svo skært.
Anna Lilja móðursystir.
Þótt lífshlaup okkar jarðarbúa sé
mislangt, þá er það ekki endilega
mælikvarði á fjölda minninga. Karl
afi var duglegur við að upplýsa okk-
ur á Lundi um framgang mála hjá
Unni Karen og Karli Hannesi, bæði
fyrir og eftir fæðingu, og því eru
minningarnar æði margar. Svo
skrýtið sem það er, þá tökum við
marga hluti sem sjálfgefna, þó að
þeir séu það ekki í raun og veru.
Okkur fannst ofureðlilegt að Unnur
Karen kæmi með Karl Hannes í
heimsókn, gæfi honum brjóst í sóf-
anum hjá okkur á Lundi, segði bless
og sjáumst seinna.
Það er okkur starfsmönnum á
Lundi ómetanlegt að hafa fengið að
vera þátttakendur í stuttu lífshlaupi
Karls Hannesar, hann veitti okkur
öllum gleði og hamingju sem og öll
hans fjölskylda.
Við erum öll harmi slegin og það
mun taka okkur, sem og ykkur, tíma
að jafna okkur, en ef við stöndum öll
saman munum við sætta okkur við
orðinn hlut sem við gátum ekki
neinu um ráðið.
Unnur Karen, Karl, Nína Karen,
Anna Lilja sem og ættingjar og vin-
ir, við samstarfsmenn á Lundi vott-
um ykkur okkar dýpstu samúð.
Megi minningin um yndislegan
dreng lifa með okkur.
Samstarfsmenn á Lundi.
Nú ertu farinn, elsku litli frændi
minn. Þú komst inn í líf okkar allra
með svo mikla ást og gleði. Þannig
munum við minnast þín ævilangt. Á
þeim stutta tíma sem við fengum að
njóta samvista við þig, elsku kútur-
inn okkar, myndaðist hjá okkur eitt-
hvað sem við höfðum misst sjónar á.
Við þurftum virkilega á þér að halda.
Fjölskyldan hefur aldrei verið eins
sterk og nú. Aldrei hefur fjölskyldan
staðið eins vel saman og nú. Þú hef-
ur gert okkur sterk að nýju.
Elsku Unnur, bróðir, mágkona og
Anna, megi tíminn og trúin leiða
ykkur í gegnum þetta erfiða tímabil.
Stefán Hrafn og Edda Paulin
biðja fyrir innilegar samúðarkveðj-
ur.
Við kveðjum þig með söknuði,
Ólafur, Sigrún, Gunnar,
Stefán og Óli Þór.
Morgunblaðið birtir minningar-
greinar alla útgáfudagana.
Skil Minningargreinar skal senda í
gegnum vefsíðu Morgunblaðsins:
mbl.is (smellt á reitinn Morgun-
blaðið í fliparöndinni – þá birtist
valkosturinn „Senda inn minning-
ar/afmæli“ ásamt frekari upplýs-
ingum).
Skilafrestur Ef birta á minning-
argrein á útfarardegi verður hún
að berast fyrir hádegi tveimur
virkum dögum fyrr (á föstudegi ef
útför er á mánudegi eða þriðju-
degi). Ef útför hefur farið fram
eða grein berst ekki innan hins til-
tekna skilafrests er ekki unnt að
lofa ákveðnum birtingardegi. Þar
sem pláss er takmarkað getur
birting dregist, enda þótt grein
berist áður en skilafrestur rennur
út.
Lengd Minningargreinar séu ekki
lengri en 2.000 slög (stafir með
bilum - mælt í Tools/Word Count).
Ekki er unnt að senda lengri grein.
Hægt er að senda örstutta kveðju,
HINSTU KVEÐJU, 5-15 línur, og
votta þeim sem kvaddur er virð-
ingu sína án þess að það sé gert
með langri grein. Ekki er unnt að
tengja viðhengi við síðuna.
Formáli Minningargreinum fylgir
formáli, sem nánustu aðstand-
endur senda inn. Þar koma fram
upplýsingar um hvar og hvenær
sá, sem fjallað er um, fæddist,
hvar og hvenær hann lést, um for-
eldra hans, systkini, maka og börn
og loks hvaðan útförin fer fram og
klukkan hvað athöfnin hefst. Ætl-
ast er til að þetta komi aðeins
fram í formálanum, sem er feit-
letraður, en ekki í minningargrein-
unum.
Undirskrift Minningargreinahöf-
undar eru beðnir að hafa skírnar-
nöfn sín en ekki stuttnefni undir
greinunum.
Myndir Ef mynd hefur birst í til-
kynningu er hún sjálfkrafa notuð
með minningargrein nema beðið
sé um annað. Ef nota á nýja mynd
er ráðlegt að senda hana á
myndamóttöku: pix@mbl.is og
láta umsjónarmenn minningar-
greina vita.
Minningar-
greinar
Systir okkar, afasystir og mágkona,
ELÍNBORG SIGURÐARDÓTTIR
frá Ísafirði,
Unnarbraut 4,
Seltjarnarnesi,
sem lést á Landspítalanum í Fossvogi föstu-
daginn 7. janúar, verður jarðsungin frá Foss-
vogskirkju miðvikudaginn 19. janúar kl. 13.00.
Blóm og kransar eru vinsamlegast afþakkaðir
en þeim sem vilja minnast hennar er bent á líknarsamtök.
Fyrir hönd aðstandenda,
Einar Ingi Sigurðsson, Katrín Sigurjónsdóttir,
Ísak J. Sigurðsson,
Arna Viktoría Kristjánsdóttir
og fjölskyldur.
Lokað
Lokað í dag vegna jarðarfarar SIGRÍÐAR GUÐMUNDSDÓTTUR.
Rökrás ehf.,
Kirkjulundi 19, Garðabæ.
Lokað
Skrifstofan verður lokuð í dag vegna jarðarfarar.
Fasteignasalan Lundur ehf.
Elskuleg eiginkona mín, móðir okkar, tengdamóðir og amma,
SIGRÚN GÍSLADÓTTIR,
andaðist á heimili sínu, Álfhólsvegi 70, laugardaginn 15. janúar.
Guðmundur Hansen Friðriksson,
synir, tengdadætur og barnabörn.