Morgunblaðið - 18.01.2005, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 18. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
M
argir Íslendingar búa
á Norðurlöndunum
og þau eru ófá ís-
lensku börnin sem
hafa stundað hluta
grunnskólanáms síns á dönsku,
norsku eða sænsku. Margt eiga
grunnskólarnir á Norðurlöndunum
sameiginlegt og yfirleitt gengur ís-
lensku börnunum vel að aðlagast.
Margir Íslendingar eru búsettir í
Danmörku og Ólafía Einarsdóttir er
ein þeirra en hún hefur búið ásamt
fjölskyldu sinni í Dan-
mörku frá árinu 1994.
Börnin eru nú orðin fjög-
ur á aldrinum 7–24 ára og
hafa tvö þau eldri skóla-
reynslu frá báðum lönd-
um en þau yngri hafa ver-
ið alla sína skólagöngu í Danmörku.
Ólafía segir nú orðið það langt um lið-
ið síðan fjölskyldan flutti frá Íslandi
að hún eigi erfitt með að bera saman,
því margt geti breyst á tíu árum.
Ólafía og eiginmaður hennar, Ing-
ólfur Kristjánsson, bjuggu reyndar í
Danmörku í kringum 1980 þegar Ing-
ólfur stundaði þar nám og elstu börn-
in voru lítil. Þau bjuggu svo á Íslandi í
tíu ár og þegar ákveðið var að flytja
aftur frá Íslandi fyrir um áratug varð
Danmörk fyrir valinu þar sem þar
þekktu þau til og líkaði vel. Elsta
dóttirin María Huld er í framhalds-
námi í sálfræði við Kaupmannahafn-
arháskóla og sonurinn sem er næstur
í systkinaröðinni, Einar Þór, 22 ára,
er í byggingarverkfræði í tæknihá-
skólanum DTU. Ólafía stundar sjálf
nám í hjúkrunarfræði en Ingólfur
starfar sem framleiðslustjóri hjá Col-
gate-Palmolive. Yngsti sonurinn,
Bjarni Már, 7 ára, er í 1. bekk grunn-
skólans og sá næstyngsti, Ingólfur
Örn, er 13 ára, í 7. bekk.
Grunninn vantar
„Aðalmunurinn sem við
og börnin fundum þegar
þau skiptu yfir í danska
grunnskóla á sínum tíma
var að þau þurftu lítið að læra heima
miðað við það sem þau þekktu frá Ís-
landi. Einnig má nefna að í danska
grunnskólanum sem við þekkjum er
mikil áhersla lögð á samvinnu
barnanna og verkefnavinnu í
tengslum við ákveðin efni. Þetta eru
oft umfangsmikil verkefni eins og að
búa til kvikmynd, leikrit eða dagblað
og getur verið mjög skapandi og
skemmtilegt. En ég verð að segja að
mér finnst vanta grunninn. Það er já-
kvætt að þau læri að hugsa sjálfstætt
og vinna með öðrum og félagslegi
þátturinn er líka mjög mikilvægur.
Þar finnst mér Danirnir kannski
standa framar en Íslendingar en við
höfum vinninginn þegar kemur að
faglega þættinum, eins og grunni í
stafsetningu og málfræði.“
Hún segir jákvætt að í danska
grunnskólanum er mikil áhersla lögð
á að börnunum líði vel og að góður
andi ríki. Að börnunum þyki gaman í
skólanum. Skólahúsnæði, húsbún-
aður og námsgögn séu þó ekki til að
hrópa húrra fyrir. „Borðin og stól-
arnir eru eins og þegar ég var í
grunnskóla á sjöunda áratugnum.
Bækurnar eru oft ljósrituð hefti og
húsnæði er illa viðhaldið. Þetta er allt
annað en á Íslandi þar sem svo mikil
áhersla er lögð á að vanda til þessara
þátta. Í skóla strákanna er ekkert
mötuneyti og þeir taka því með sér
nesti. Hjá þeim eldri er ekki ísskápur
og hann er því farinn að skjótast
heim í hádeginu.“
Ekki skólaskylda hjá
sex ára börnum
Ólafía finnur þó mun á danska skól-
anum á þeim tíma sem fjölskyldan
hefur búið í landinu. Enn er ekki
skólaskylda hjá sex ára börnum en
þau fara þó nær öll í forskóla-
bekkjardeild sem kallast børnehave-
klasse. Rétt áður en Bjarni Már, sá
yngsti, sem nú er í 1. bekk, byrjaði í
forskólanum var dönskum lögum
breytt þannig að heimilt varð að
byrja að kenna lestur í forskóla. Áður
var það alls ekki gert fyrr en í 1.
bekk. „Ég man að þegar Ingólfur
Örn byrjaði í forskóla hér árið 1997
varð hann svekktur yfir því að fá ekki
að byrja að læra að lesa í skólanum
og kvartaði yfir því að vera bara að
lita bangsa allan daginn. Þetta hefur
nú breyst og Bjarni Már byrjaði að
læra að lesa og reikna strax við upp-
haf skólagöngu, og það finnst okkur
mjög jákvætt,“ segir Ólafía.
Fleira hefur breyst í Danmörku á
enn lengri tíma, t.d. viðhorf til áfeng-
isneyslu unglinga. Þegar elsti sonur
Ólafíu og Ingólfs, Einar Þór, sem nú
er 22 ára, byrjaði í 7. bekk árið 1995
þegar fjölskyldan var nýflutt til Dan-
merkur var haldinn árviss foreldra-
fundur í skólabyrjun. Tilgangur
fundarins var m.a. að ræða partí, úti-
vistartíma og samræmdar reglur þar
að lútandi. „Þarna var ekki rætt
hvernig mætti sporna gegn áfeng-
isneyslu unglinganna heldur keppt-
ust foreldrar við að tala um hversu
mikið unglingunum átti að leyfast að
drekka af bjór. Mér varð mikið um,
þagði á meðan þessar umræður stóðu
yfir en sagðist svo algjörlega ósam-
mála því að börnunum yrði leyft að
drekka bjór. Það sló bara þögn á hóp-
inn og svo spurðu foreldrarnir hvort
Einar mætti taka þátt í partíum og
öðrum uppákomum,“ rifjar Ólafía
upp.
Hún segir að frjálslyndi í þessum
málum hafi minnkað og nú setji flest-
ir foreldrar mörkin við 15 ára aldur
en ekki 13 ára eins og þá var. Ólafíu
finnst nú samt nóg um og bendir á að
hvergi í Evrópu byrji unglingar jafn-
snemma að drekka og í Danmörku.
Í dönskum skólum er annars mikil
áhersla lögð á foreldrasamstarf að
sögn Ólafíu, og að hennar mati fylgja
því bæði kostir og gallar. „Foreldrar
geta stundum orðið of afskiptasamir
og stjórnsamir og getur það haft í för
með sér að kennaranum verður
ókleift að framfylgja þeirri kennslu-
og bekkjaráætlun sem hann hafði
gert sér. En almennt er mjög gott að
foreldrar séu vel upplýstir um það
sem er að gerast í skólanum og mað-
ur getur verið viss um að fá að vita
hvað er að gerast,“ segir Ólafía að
lokum.
 MENNTUN | Með fjögur börn í dönskum grunnskólum á síðastliðnum tíu árum
Mikil áhersla á
samvinnu barna
Danir standa kannski framar hvað varðar fé-
lagslega þáttinn en þegar kemur að faglega þætt-
inum eins og grunni í stafsetningu og málfræði
hafa Íslendingar vinninginn segir Ólafía Ein-
arsdóttir sem hefur verið með fjögur börn í dönsk-
um grunnskólum.
Fjölskyldan sem fluttist til Danmerkur fyrir tíu árum. Ingólfur, Ólafía, María Huld með dóttur sína Evu Rakel,
Ingólfur Örn, Einar Þór lengst til hægri og Bjarni Már fremstur á myndinni.
Hvergi í Evrópu
byrja unglingar
jafnsnemma
að drekka og í
Danmörku.
steingerdur@mbl.is
HVERNIG losnar maður við sýk-
ingu í langvarandi sárum þegar
sýklalyf duga ekki lengur? Maður
stráir fiskiflugulirfum í sárið og þær
hreinsa það. Samkvæmt sænskri
rannsókn er lirfuráðið að ganga í
endurnýjun lífdaga, að því er greint
er frá á norska vefnum forskning.no.
Mörg sjúkrahús í Bandaríkjunum,
Bretlandi, Ísrael og Þýskalandi nota
lirfutæknina og hún hefur einnig
rutt sér til rúms í Danmörku og Sví-
þjóð. Við Sahlgrenska sjúkrahúsið í
Gautaborg hafa verið gerðar til-
raunir með lirfur frá árinu 1997.
Lirfurnar éta dauðan vef, þær
hreinsa sárið og hafa einnig bakt-
eríudrepandi og læknandi áhrif, að
sögn Helene Wolff, læknis við
Sahlgrenska, en hún hefur skrifað
doktorsritgerð um þessa meðhöndl-
un sára.
Aðferðin hefur verið notuð í mörg
hundruð ár. Í fyrri heimsstyrjöldinni
barst hún út þegar læknar tóku eftir
því að lirfur gátu látið sár gróa hrað-
ar og komið þar með í veg fyrir að
höggva þyrfti útlimi af særðum.
Lirfurnar átu dauða vefinn en létu
þann fríska í friði.
Áður en sýklalyf komu á markað
voru lirfur oft notaðar við meðhöndl-
un sára. Nú er aftur þörf fyrir lirf-
urnar þegar erfitt getur reynst að
finna sýklalyf við fjölónæmum bakt-
eríum. Einnig vegna þess að með
fjölgun aldraðra eru legusár orðin
algengari.
 HEILSA
Fiskiflugu-
lirfur í sárið
HELMINGUR 9–11 ára barna í Nor-
egi notar ensku þegar þau senda
SMS og 70% blanda saman tölum,
táknum og bókstöfum, m.a. til að
stytta skilaboðin sem mest. Að því er
fram kemur á vef Aftenposten veld-
ur það sumum mál-
vísindamönnum
áhyggjum að of mikil
notkun barna og
unglinga á texta-
skilaboðum brjóti
frekar niður en byggi
upp máltilfinningu
og málnotkun. Þeir
hafa t.d. áhyggjur af
því að norskar mál-
lýskur bíði skaða af
SMS-máli barna og
unglinga.
57% barna á aldr-
inum 11–13 ára eru
þeirrar skoðunar að
þau hafi náð betri
tökum á ritun eftir
að SMS kom til sög-
unnar en 33% telja
að þau hafi lært
meira í ensku með
tilkomu SMS. Þetta
er meðal niðurstaðna úr stórri rann-
sókn sem gerð var á vegum NTNU
Tækniháskólans í Noregi og náði til
nemenda og kennara við norska
grunnskóla. 45% kennaranna telja
að nemendur læri ensku af því að
nota SMS en 53% telja svo ekki vera.
Einn af hverjum þremur kennurum
telur að nemendur fái þjálfun í ritun
við að nota SMS en helmingur þeirra
telur að nemendur fái með SMS-
notkun þjálfun í að tjá sig á stuttan
og skilmerkilegan máta. Greinilegur
munur er á hvernig mál er notað í
SMS af börnum
annars vegar og
fullorðnum hins
vegar. Vendipunkt-
ur er við tvítugt þar
sem SMS-málið fer
frekar að líkjast
venjulegu máli. Yf-
irleitt nota allir sem
komnir eru yfir 31
árs aldur venjulegt
mál þegar þeir
senda SMS en börn-
in nota sérstakt
SMS-mál þar sem
tákn, skammstaf-
anir og tölustafir
leika stórt hlut-
verk. SMS-mál
barna og unglinga
er alþjóðlegt og
dæmi eru: GAL=
Get a life, LOL=
Laughing out loud,
luvm2=Love you very much too. Yf-
irmaður norskrar málnefndar er
þeirrar skoðunar að tungumálinu
stafi ekki ógn af SMS-notkuninni.
Hins vegar verði kennarar að vera á
varðbergi og taka SMS-notkuninni
sem áskorun til að færa móðurmáls-
kennsluna á nýjar brautir.
 BÖRN
Málfarið á SMS-
skilaboðum umdeilt
Morgunblaðið/Þorkell
57% barna í könnuninni á
aldrinum 11–13 ára eru
þeirrar skoðunar að þau hafi
náð betri tökum á ritun eftir
að SMS kom til sögunnar.
www.hofdi.is
Runólfur Gunnlaugsson, viðskiptafræðingur og löggiltur fasteigna- og skipasali.
Suðurlandsbraut 20
Sími 533 6050
Bæjarhrauni 22
Sími 565 8000
Egilsgata - 2ja herb.
Tveggja herbergja 48,3 fm íbúð á
jarðhæð/kjallara með sérinngangi í
3-býlishúsi á þessum vinsæla stað.
Sérhiti og sérrafmagn. Íbúðin snýr
öll í suður og inn í garð. Verð 9,9
millj. (4355)
Allar nánari upplýsingar á Höfða
í síma 565 8000.
Sverrir Kristinsson lögg. fasteignasali
Digranesvegur - Mjög fallegt
Vorum að fá í sölu mjög fallegt 226 fm parhús á tveimur hæðum. Húsið er
byggt árið 1955 en hefur verið mikið standsett. Húsið skiptist þannig: 1. hæð:
Forstofa, snyrting, gangur, tvær stofur og eldhús. 2. hæð: Þrjú herbergi og
baðherbergi. Kjallari: Forstofa, baðherbergi, tvö rúmgóð herbergi og þvotta-
hús (gæti nýst sem eldhús). Rúmgóður bílskúr á tveimur hæðum. Á neðri hæð
bílskúrs er herbergi og geymsla. Glæsilegt útsýni. Fallegur garður til suðurs.
Göngufæri í þjónustu. Sjá myndir á heimasíðu Eignamiðlunar. Verð 35,7 millj.