Morgunblaðið - 18.01.2005, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. JANÚAR 2005 27
R
itstjóri Morgunblaðsins skrifar
góðri venju samkvæmt Reykjavík-
urbréf síðastliðinn laugardag. Þar
segir m.a.:
„Þegar Baugur, Straumur og
samstarfsaðilar keyptu Magasin de Nord fyrir
nokkrum vikum komu viðbrögðin í Danmörku
Íslendingum mjög á óvart. Íslendingar í Dan-
mörku upplifðu þau á þann veg að þau væru
mjög harkaleg og neikvæð. Sumir þeirra a.m.k.
töldu að eitt af leiðandi dagblöðum í Danmörku,
Berlingske Tidende, hefði farið hamförum gegn
þessum kaupum og Íslendingum yfirleitt. Í
framhaldinu hefur komið upp á yfirborðið í
einkasamtölum við Íslendinga sem búa í Dan-
mörku sú tilfinning að Danir líti niður á Íslend-
inga, eins og þeir gerðu fram eftir síðustu öld …
… Þessi dæmi sýna að hagsmunir okkar í
samskiptum við aðrar þjóðir geta verið marg-
víslegir og að það hlýtur að vera
markmið íslenzkrar utanríkis-
stefnu á 21. öldinni að greiða fyrir
því að íslenzkir kaupsýslumenn
geti starfað við eðlilegar aðstæður
í öðrum löndum.
Í þessu tilviki varðandi Norður-
löndin bendir fengin reynsla til
þess að íslenzku sendiráðin á
Norðurlöndum hafi verk að vinna.
Við höfum litið svo á að í samskipt-
um okkar við önnur Norðurlönd
léki allt í lyndi en um leið og þess
verður vart að íslenzkir kaupsýslu-
menn, sem vilja athafna sig þar,
lendi í mótvindi sýnist ástæða til að
íslenzku sendiráðin þar auki kynn-
ingarstarf sitt. Bæði Dönum og
Svíum þarf að vera ljóst að við höfum vaxið úr
grasi, við erum komnir út úr moldarkofunum, við
erum ekki lengur „bara“ fiskimenn og að við
kunnum ýmislegt fyrir okkur sem að gagni má
koma bæði fyrir okkur og aðra.
Það gæti verið gagnlegt fyrir sendiráð Íslands
í Danmörku að efna til fundar með Íslendingum
þar í landi og kynnast viðhorfum þeirra í þessum
efnum. Það er líka nauðsynlegt fyrir sendiráðin á
öllum Norðurlöndunum að auka verulega sam-
skipti við viðskiptalífið í þessum löndum. Hin ís-
lenzka útrás til Norðurlandanna er sennilega
rétt að hefjast.“
Hér er réttilega og af ærnu tilefni vakin at-
hygli á því að forystumenn fyrirtækisins Baugs
sættu bæði harkalegri og neikvæðri gagnrýni
einkum í dagblaðinu Berlingske Tidende þegar
þeir keyptu Magasin De Nord á dögunum. Auk
heldur er með réttu bent á, að margir Íslend-
ingar í Danmörku upplifðu skrif blaðsins á þann
veg að blaðið hefði farið hamförum gegn kaupum
Baugs og Íslendingum almennt.
Að mínu mati vekur ritstjórinn hér athygli á
staðreyndum, sem eru um margt umhugsunar-
verðar. Ég geri ráð fyrir að skrif Berlingske Tid-
ende hafi vakið svipaðar spurningar hjá Dönum
sjálfum og þeir hafi velt því fyrir sér hvort hér
væri á ferð venjuleg sorpblaðamennska eða
hvort eitthvað af þeim ásökunum á forystumenn
Baugs og þá aðra, sem forystu hafa haft um um-
brotin í íslensku viðskiptalífi á síðustu misserum,
ætti við rök að styðjast. Þar á ætla ég ekki að
leggja dóm, en hlýt að vera á einu máli með rit-
stjóra Morgunblaðsins að skrifin hafi skaðað
ímynd og álit Íslands hér í Danmörku og það sé
verk að vinna að bæta þar úr, sem sendiráð Ís-
lands geti ekki með öllu vikið sér undan.
Ritstjórinn segir einnig að í framhaldinu af
árásum Berlingske á Baug hafi komið upp í
einkasamtölum við Íslendinga í Danmörku að
Danir líti niður á Íslendinga. Ég hef á undan-
förnum tveimur árum átt þess kost að tala á
margs konar dönskum mannamótum og fundum
um íslenka menningu og listir, íslensk stjórnmál
og viðfangsefni í efnahagsmálum og viðskiptum.
Það hefur komið mér nokkuð á óvart að margir
Danir þekkja lítið til íslenskra málefna og jafnvel
í einstökum tilvikum fundið að þeir eru til sem
ekki hafa mikið álit á okkur sem þjóð.
En til að hafa það sem sannara reynist er hitt
þó rétt að margir Danir virða Íslendinga vel. Í
röðum stjórnmálamanna, embættismanna og
margra menningarfrömuða er ekki einasta að
finna mikla þekkingu á íslenskri sögu, menningu
og nútíðarviðfangsefnum heldur einneigin mikla
virðingu fyrir Íslandi. Og í fjölþættum samskipt-
um við danska viðskiptaaðila höfum við starfs-
menn sendiráðsins ótvírætt fundið aukinn og já-
kvæðan áhuga á íslenskum málum í kjölfar
vaxandi útrásar íslenskra fyrirtækja.
Og ærin ástæða er til að hnýta við, að framlag
Vigdísar Finnbogadóttur til þess að lyfta nafni
Íslands hér í Danmörku er ósmátt og hefur haft
góð áhrif. Því bera allir Íslendingar sem hér eru
vitni í einkasamtölum og er almennt kunnugt
Dönum og metið að verðleikum.
Mjög mörg íslensk fyrirtæki bæði stór og smá
hafa verið að hasla sér völl í Danmörku á allra
síðustu árum í ýmsum greinum viðskipta. Senni-
lega starfa um 6% af starfsmönnum í dönskum
fiskiðnaði hjá fyrirtækjum í íslenskri eigu. Ég
hef ekki orðið þess var að nokkurt
íslenskt fyrirtæki hér í Danmörku
annað en Baugur hafi vakið gagn-
rýni eða tortryggni í almennri um-
fjöllun sem heitið getur svo ekki sé
talað um hamfarir eins og skrifum
Berlingske Tidende gegn Baugi er
réttilega lýst í nefndu Reykjavík-
urbréfi.
Þegar þessar hamfarir í Berl-
ingske byrjuðu þótti mér ekki efni
til þess að sendiráðið hefði skoð-
anir á því hvað væri rétt og hvað
rangt í því máli öllu. Hitt sýndist
mér einsýnt að fela viðskipta-
fulltrúanum, sem hér starfar, að
koma sem mestum upplýsingum á
framfæri um ný umsvif í íslensku
atvinnulífi og þá breiðu útrás íslenskra fyrir-
tækja sem hér hefur átt sér stað upp á síðkastið.
Þó að þessi viðleitni hafi ekki haft teljandi
áhrif á skrif Berlingske má þó geta þess í
framhjáhlaupi að hún leiddi til þess að danska
ríkissjónvarpið varði umtalsverðum tíma í al-
menna mjög svo jákvæða umfjöllun á breiðum
grundvelli um þær miklu framfarir sem orðið
hafa í íslenskum efnahagsmálum síðustu ár og
þá nýju alþjóðlegu útrás sem íslensk fyrirtæki
bæði stór og smá hafa staðið fyrir m.a.
af miklum krafti hér í Danmörku.
Til að halda því til haga sem rétt er
og satt finnst mér að virða verði við
danska ríkissjónvarpið að það tók er-
indi og upplýsingum viðskiptafulltrúa
sendiráðsins vel og vann í framhaldinu
vandaða og ítarlega umfjöllun um um-
sköpun íslenskra efnahagsmála og
undravert framtak þeirra, sem nú eru
fyrirferðarmestir í íslensku atvinnulífi.
Og til þess að halla ekki á neinn má geta þess að
bæði Jyllandsposten og Børsen spunnu úr upp-
lýsingum viðskiptafulltrúa sendiráðsins mál-
efnalega umfjöllun um íslensku útrásina. Ég vil
ekki með nokkru móti horfa framhjá því sem vel
er gert í dönskum fjölmiðlum gagnvart Íslandi.
Það væri óbilgirni af minni hálfu.
En ég geng ekki að því gruflandi að hamfarir
Berlingske hafa vafalaust skilið eftir dýpri spor
en málefnaleg og jákvæð umfjöllun danska rík-
issjónvarpsins og nokkurra annarra fjölmiðla.
Ritstjóri Morgunblaðsins vekur því að mínu mati
réttilega athygli á því hversu neikvæða mynd
slík skrif geta dregið upp bæði gagnvart Íslend-
ingum sjálfum og einnig og ekki síður gagnvart
Dönum.
Hitt er svo annað mál að lítið sem ekkert í
hamförum Berlingske var nýtt af nálinni. Flest-
öll efnisatriði í skrifum blaðsins sýndist mér að
hefðu áður komið fram, mest í Morgunblaðinu.
Með vissum hætti má því segja að skrif Berl-
ingske um kaup Baugs hafi verið eins konar út-
flutningur á íslenskri umræðu.
Það sem ég vildi sagt hafa í tilefni þess
Reykjavíkurbréfs, sem hér er vitnað til, er því
ekki annað og meira en þetta: Ritstjóri Morg-
unblaðsins vekur þar um margt með réttu at-
hygli á neikvæðri umfjöllun um Ísland í Dan-
mörku og fákunnáttu margra Dana um íslensk
mál. En þegar þar að kemur að hann dregur
ályktanir af staðhæfingum sínum og brýnir þá
sem ábyrgðina bera að berja í brestina skýtur
því miður engri frumlegri hugsun í kollinn á mér
en þeirri, að þeir sletta enn skyrinu sem eiga
það.
Þeir sletta
enn skyrinu sem
eiga það
Þorsteinn Pálsson svarar Reykja-
víkurbréfi Morgunblaðsins
’… ég geng ekki að því gruflandiað hamfarir Berlingske hafa vafa-
laust skilið eftir dýpri spor en mál-
efnaleg og jákvæð umfjöllun
danska ríkissjónvarpsins og nokk-
urra annarra fjölmiðla.‘
Þorsteinn Pálsson
Höfundur er sendiherra Íslands
í Kaupmannahöfn.
– Er einhver ein ákvörðun, ein framkvæmd,
þegar þú horfir um öxl, sem þú telur að hafi skipt
sköpum fyrir rekstur Flugleiða?
„Stærsta ákvörðunin og sú þýðingarmesta í
mínum augum, er sú ákvörðun sem tekin var árið
1987, að endurnýja flugflotann með þeim mynd-
arlega hætti sem gert var og stækka félagið um
leið umtalsvert. Sú ákvörðun lagði í raun og veru
grunninn að síðari tíma velgengni félagsins. Það
var erfitt og kostaði mikla peninga. Við sáum
reksturinn fara upp og niður á þessum tíma, sem
betur fór, oftar upp. En allt hefur þetta gengið og
við höfum aldrei, síðan ég tók við starfi forstjóra
fyrir tæpum 20 árum, lent í viðlíka hremmingum
og við lentum í 1978–79 þegar við þurftum að
segja upp þriðjungi alls starfsfólks Flugleiða. Þá
var staða félagsins skelfileg, það rambaði á barmi
gjaldþrots og við lá að Flugleiðir yrðu að ríkis-
reknu flugfélagi, ekki síst fyrir tilstuðlan áhrifa-
manna í Alþýðubandalaginu gamla.“
– Sigurður, þú ert nú á hátindi ferils þíns, eftir
tuttugu ár á forstjórastóli Flugleiða. Hvers vegna
í ósköpunum ákveður þú nú að standa upp úr
stólnum og segja: Takk fyrir mig?
„Menn verða náttúrlega að finna sér sinn rétta
tíma. Það á við um mig eins og aðra. Ég hefði aldr-
ei farið frá fyrirtækinu, ef það stæði illa eða gengi
illa. Mér fannst núna að ég stæði frammi fyrir því,
að taka slíka ákvörðun. Ég er í fullu fjöri, með
mikla starfsorku, ekki orðinn sextugur, en tel
tímabært að huga að breytingum. Það eru breyt-
ingar hjá Flugleiðum, komnir nýir eigendur, nýjar
og breyttar áherslur. Ég hef minn stjórnunarstíl
og mér fannst satt best að segja, að þetta væri
rétti tíminn til þess að hætta. Mér hefur alltaf þótt
mjög gaman að vinna hjá Flugleiðum og mér hef-
ur liðið mjög vel hér. Hér hef ég starfað með mikl-
um fjölda af góðu samstarfsfólki og saman höfum
við náð afar góðum árangri. Í sameiningu höfum
við hrint sýn okkar í framkvæmd og byggt upp
mjög öflugt fyrirtæki, sem við erum stolt af.“
– En er það ekki mergurinn málsins, Sigurður,
að þú og Hannes Smárason, stjórnarformaður
Flugleiða, getið ekki starfað saman og þú því
ákveðið að standa upp úr stólnum, þar sem Hann-
es vill verða starfandi stjórnarformaður?
„Nei, nei. Það er ekkert endilega mergurinn
málsins. Nýir eigendur komu að fyrirtækinu fyrir
um ári. Ég hef alveg unnið með þessum mönnum
frá því að þeir komu inn í félagið. Þeir eru með sín-
ar áherslur og ég með mínar og nú tel ég eðlilegt
að þessir yngri menn taki við kyndlinum og beri
hann áfram. Mér finnst bara að minn tími sé kom-
inn, eins og Jóhanna sagði hér forðum! Ég veit að
nýir eigendur hafa áhuga á því að færa enn út kví-
arnar, stækka félagið og efla og reyna fyrir sér í
fleiri greinum, bæði með innri og ytri vexti. Mér
finnst það bara eðlilegt, því félagið er það fjár-
hagslega sterkt, að það er hægt að gera fullt af
nýjum hlutum. Breytingin að hafa þessa aðila við
stjórnvölinn er sú, að nú eru það eigendur fjár-
magnsins sem eru beint við borðið, en áður voru
það kannski frekar fulltrúar eigendanna. Eigend-
urnir verða því nær rekstrinum og ábyrgðinni,
sem getur vel verið af hinu góða.“
– En heldur þú að þeir kunni að reka Flugleiðir
eins og þú kannt til verka?
„Ég færi náttúrlega ekki frá félaginu, ef ég teldi
ekki að það væri í góðum höndum. Ég hef unnið
með og alið upp mikið af úrvalsfólki í gegnum tíð-
ina. Ég hef notað þá aðferð að gefa mönnum mjög
frjálsar hendur og sett mikla ábyrgð á herðar
stjórnenda félagsins. Auðvitað hef ég fylgst með
því að menn væru ekki að gera miklar vitleysur,
en í heildina er félagið mjög vel mannað, og ég
treysti starfsmönnum Flugleiða til þess að halda
vel utan um áframhaldandi rekstur félagsins.“
Sigurður mun verða stjórn félagsins til ráð-
gjafar um ýmis málefni Flugleiða, eftir að hann
hættir sem forstjóri. Hann segir að sú ráðgjöf
verði einkum varðandi flugrekstur. Hann muni
reyna að nýta sér þau miklu sambönd sem hann
hefur inn í ferðaþjónustu og fjármálaheiminn, í
þágu Flugleiða. Meðal annars sé hann í stjórn
IATA, ásamt forstjórum helstu flugfélaga heims.
– Skilurðu sáttur við Flugleiðir?
„Ég skil mjög sáttur við fyrirtækið. Ég hef tek-
ið starf mitt mjög alvarlega og unnið það af mikilli
samviskusemi og lagt mikið kapp á að hlutirnir
gengju upp. Ég er afskaplega ánægður með
sterka stöðu félagsins í dag og veit að ég hverf frá
góðu búi. Flugleiðir standa mjög vel og hafa aldrei
staðið betur.“
– Skilurðu sáttur við eigendur Flugleiða, Sig-
urður?
„Já, já. Ég skil alveg sáttur við þá. Ég skil það
mæta vel að eigendurnir hafi mikinn áhuga á
starfsemi félagsins og vilji koma við sögu í rekstri
þess.“
– Hvað tekur svo við hjá Sigurði Helgasyni?
„Ég get svarað því hreinskilnislega. Það mál hef
ég ekkert hugsað. Ég starfa sem forstjóri út maí-
mánuð og eftir það ætla ég að leyfa mér þann
munað að fara í sumarfrí.“
1960 og 1970 var öflugt útrásarfyrirtæki og á viss-
an hátt erum við enn að njóta þeirrar frægðar og
tiltrúar sem það naut, sem lággjaldaflugfélag
unga fólksins. Þeir sem þá voru stúdentar í ferð-
um á milli Bandaríkjanna og Evrópu, eiga nú börn
og barnabörn sem eru að ferðast með okkur í dag.
Um 75% af tekjum okkar í dag koma erlendis
frá. Í dag má lýsa Flugleiðum á þann veg að það sé
fjárfestingarfélag, sem rekur 13 dótturfélög á
sviði flugrekstrar, flugflutninga og ferðaþjón-
ustu.“
Endurnýjun grunnurinn að velgengni
„Við gerðum okkur grein fyrir því, eftir 11. sept-
ember, að það var tvennt sem var mjög mikilvægt,
til að bregðast við þeim atburðum, sem við höfðum
aldrei séð áður gerast: Í fyrsta lagi að vera mjög
sveigjanlegt félag, en í því höfum við unnið mark-
visst sl. fimmtán ár, þannig að það sé fljótt að
bregðast við breyttum ytri aðstæðum. Íslenskir
bankar og fjárfestar verða t.d. lítið fyrir barðinu á
því, að í Kína geysi lungnabólgufaraldur, svo
dæmi sé nefnt, en við verðum strax fyrir barðinu á
slíkum breyttum ytri aðstæðum, því þegar slíkt
gerist, þá heldur fólk að sér höndum og verður
hrætt við að ferðast. Sömuleiðis, þá eru enn þann
dag í dag, færri Bandaríkjamenn að ferðast til
Evrópu en var fyrir 11. september.
Hitt atriðið sem við höfum áttað okkur á að er
nauðsynlegt fyrir rekstur eins og okkar, er að fé-
lagið verður að eiga nóg handbært fé. Við settum
okkur það markmið, að um 25% af veltu fyrirtæk-
isins væri í handbæru fé, til þess að geta gripið til,
ef eitthvað kæmi upp á. 11. september áttum við
fjóra milljarða króna í handbæru fé og það var bú-
ið um áramótin á eftir. En við höfðum það mikið
lánstraust, að við gátum auðveldlega fengið lán til
þess að brúa bilið fram á sumarið 2002 og gátum
svo greitt þau upp skömmu síðar.
Nú er fyrirtækið fjárhagslega öflugt og fjár-
festar hafa slegist um að komast inn í fyrirtækið,
sem auðvitað er af hinu góða. Flugleiðir er mjög
eftirsóknarverður fjárfestingarkostur.“
nnti um starfslok sín hjá félaginu í gær
drei staðið betur
Morgunblaðið/Árni Sæberg
ri Flugleiða, kveðst skilja sáttur við félagið.
agnes@mbl.is
ason, stjórnarformaður Flugleiða, segir að
hver eftirmaður Sigurðar verður í forstjóra-
nin mun fara í það núna að skipuleggja fyrir-
ðar og marka stefnu um áframhaldandi sókn
til þess þennan tíma fram á vor, þar til Sig-
kki tjá sig um hvað felist í þeim breytingum sem
f snemmt sé að segja til um það.
ð afsögn Sigurðar Helgasonar hafi í raun átt sér
nda. „Hann mat það sem svo að tími væri kom-
a þetta svona. Sigurður hefur starfað sem for-
ng á því að hann vilji skilja við það núna, þegar
pnum,“ segir Hannes og minnir á að stjórn
afar Sigurðar næstu árin með sérstöku sam-
erið afar farsæll í störfum sínum fyrir Flug-
n félagsins og lagt grunn að þeirri sterku stöðu
markaði.“
órnarformaður félagsins, með það að markmiði
s.
oppnum“
ramtíðar, segir
arformaður Flugleiða