Morgunblaðið - 18.01.2005, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. JANÚAR 2005 45
MENNING
Í FIMMTÁNDA árgangi Árbókar
Barðastrandarsýslu eru sextán efn-
isþættir og eru því margir þeirra
stuttir, sem vonlegt er. Fjórar grein-
ar eru allmiklar ritgerðir. Þar er fyrst
að nefna ritgerð Ara Ívarssonar frá
Melanesi, sem nefnist Stóri grafreit-
urinn. Ari hefur kannað alla greftr-
unarstaði franskra sjómanna frá
Siglunesi á Barðaströnd að Haukadal
í Dýrafirði og gerir hann hér grein
fyrir þeim eftir því sem heimildir eru
um. Það er vissulega merk rannsókn.
Lýður Björnsson á hér ritgerðina
Fimm félög eða sex. Þar segir frá
lestrarfélögum á nítjándu og tutt-
ugustu öld, svo og ungmennafélögum
í Gufudalshreppi, sem eitt sinn var.
Allmikið er sagt frá bókakosti, starf-
semi lestrarfélaga, samkomuhaldi,
útgáfu sveitarblaðs og ýmsu fleira
fyrr á tíð og er það fróðleg lesning.
Sýslumenn stela frá kóngi er grein
eftir Birgi Þórisson frá Hvalskeri.
Þar eru raktar heimildir fyrir því
hvernig kóngseignir á Rauðasandi
voru felldar í verði til þess að eft-
irgjald þeirra yrði minna. En það
gjald átti Guðrún hin ríka Eggerts-
dóttir í Saurbæ að greiða. Hún og for-
verar hennar, Saurbæjarhöfðingjar,
„stálu þannig allmiklu fé frá kóngi“.
Fjórða greinin er yfirlit yfir skóla-
hald á Patreksfirði frá upphafi (1892)
til ársins 1950. Er það nokkurt fram-
lag til skólasögu. Þá eru allmargar
minni ritgerðir, stuttar frásagnir og
tvö erindi flutt af sérstöku tilefni.
Árnesingur
Árnesingur kemur nokkuð óreglu-
lega út. Fimmta heftið kom út árið
1998 (prentvilla 1988), en nú er komin
ný og fersk ritstjórn með fögur fyr-
irheit. Rannveig Pálsdóttir segir frá
mannlífi í Stóru-Sandvík á 20. öld.
Það er að mestu leyti fjölskyldu- og
ættarsaga um ábúendur og skyldlið
þeirra í nokkra ættliði. Lesandinn
fær að fylgjast með framþróun í
ræktunarmálum, húsabótum, hey-
vinnu, og raunar öllu því sem heyrir
til eldri tíma á stórri og fjölbýlli jörð.
Nokkuð er erfitt að fylgjast með öll-
um nafnafjöldanum og skyldleika-
tengslum, en margt er hér fróðlegt að
finna. Af öðru tagi er erindi, sem
Steinþór heitinn Sigurðsson stjörnu-
fræðingur flutti í Vísindafélagi Ís-
lendinga veturinn 1944. Þar gerði
hann grein fyrir jarðborunum í
Hveragerði. Er það ítarleg og ná-
kvæm frásögn. Á eftir því erindi kem-
ur frásögn eins bormannsins, Aðal-
steins Steindórssonar, af borunum
eftir heitu vatni í Hveragerði. En Að-
alsteinn var einmitt samstarfsmaður
Steinþórs við fyrrnefndar boranir og
hélt því starfi áfram lengi síðan. Þá
kemur sagnfræðileg ritgerð, sem ber
heitið Ríki Árnesinga eftir Axel
Kristinsson. Það er háfræðileg rit-
gerð, sem fjallar um þróun frá goða-
veldi til staðbundinnar ríkisheildar.
Ég verð að viðurkenna að ég náði
ekki fyllilega hugsunarganginum í
þeirri grein. Öllu betur kunni ég við
ritgerð Steinþórs Gestssonar á Hæli.
Hún nefnist Fjárleitir og fjallkóngar í
Gnúpverjahreppi. Auk þess að gera
grein fyrir afréttinum og mörkum
hans, eign og afnotum afréttarins,
smalaleiðum, fjallsafni, réttum og
öðru sem tilheyrir er hér að finna
„fjallkóngatal“. Fjallkóngar hafa ver-
ið tólf og ein fjalldrottning. Er stuttur
þáttur um hvern og einn. Þá á Ólafur
Halldórsson greinina Vitnisburðir frá
1604–1605 um rekamörk á Stokks-
eyri. Það er fremur torlesin grein
ófróðum almúgamanni, eins og þeim,
sem hér heldur á penna.
Múlaþing
Þá er komið að þriðja ritinu, Múla-
þingi. Það er 31. árgangur, sem nú
sér dagsins ljós. Ekki vil ég draga
fjöður yfir að það er glæsilegasta ritið
af þessum þremur, sem hér er fjallað
um. Má ég raunar segja að það sé til
fyrirmyndar um héraðsrit bæði að
efni og umbúnaði. Sigurður Ragn-
arsson er hér með dálitla syrpu um
ætt séra Hjörleifs Þórðarsonar, pró-
fasts á Valþjófsstað. En þar eru vafa-
mál á sveimi, sem hann ber upp fyrir
lesendur. Lítið botnaði ég raunar í
því. Guðríður Guðmundsdóttir,
prestsfrú á Skeggjastöðum, segir
skemmtilega frá ferð með eiginmanni
sínum, séra Sigmari I. Torfasyni, frá
Hjaltastaðaþinghá að Skeggjastöð-
um, líklegast árið 1943. Sú frásögn
sýnir glöggt að ekki var auðvelt að
ferðast á þeim tímum um þetta land-
svæði. Séra Sigurjón Einarsson skrif-
ar grein um söngtöflur í kirkjum á
Austurlandi og birtir margar myndir.
Það er fróðleg könnun. Þá kemur að
Helga Hallgrímssyni, sem jafnan
leggur fram gott efni í Múlaþing. Að
þessu sinni fjallar hann um skriðuföll
í Fljótsdal og bætir þar í þekking-
arsafnið. Sama er að segja um rann-
sókn Stefáns Aðalsteinssonar á
bæjanöfnum og bæjarústum í Hrafn-
kelsdal. Með rannsókn hans er
líklega flest ef ekki allt til skila komið,
sem hægt er að fá vitneskju um í
þessum fornfræga dal. Athyglisverð-
asta ritgerðin finnst mér þó vera
grein Halldórs Walters Stefánssonar.
Hún ber heitið Grágæsir á Úthéraði.
Atferli og lifnaðarhættir. Höfundur
virðist hafa kannað lifnaðarhætti grá-
gæsarinnar um árabil og vera henni
gjörkunnugur. Ég hafði mjög gaman
af þessari vel skrifuðu ritgerð. Ým-
islegt fleira er í þessu ágæta riti, sem
of langt yrði upp að telja. Margt er
hér prýðilegra og gagnlegra mynda,
en svo er einnig um hin ritin tvö.
BÆKUR
Héraðsrit
Árbók Barðastrandarsýslu 2004, XV. árg.
Ritn.: Jóhann Ásmundsson, Ari Ívarsson,
Ragna Steinunn Eyjólfsdóttir.
Útg.: Sögufélag Barðastrandarsýslu –
Vestfirska forlagið, 2004, 171 bls.
Árnesingur VI. rit.
Ritstj.: Elín Kristbjörg Guðbrandsdóttir,
Már Ingólfur Másson, Skúli Sæland, Þor-
steinn Tryggvi Másson.
Útg. Sögufélag Árnesinga 2004, 230 bls.
Múlaþing 31, 2004
Ritstj.: Arndís Þorvaldsdóttir, Jóhann G.
Gunnarsson.
Útg.: Héraðsnefnd Múlasýslna, Egils-
stöðum 2004, 160 bls.
Þrjú héraðsrit
Sigurjón Björnsson
VERK eftir Sigríði Björgu Sigurðar-
dóttur, sem nýlega lauk framhalds-
námi í listakademíunni í Glasgow,
vöktu strax athygli mína þegar ég sá
þau fyrst á samsýningunum
„Draumar Dystópíu“ í Klink og Bank
og „Vetrarmessu“ í Norræna húsinu.
Þau eru kannski ekki ýkja frumleg
en virka einlæg og trúverðug og ná
bæði að hrella mann og skemmta.
Sigríður sýnir þessa dagana verk í
Galleríi Dverg undir yfirskriftinni
„Lappir, línudans og fórnarlamb í
gulri peysu“. Þetta eru aðallega mál-
aðar pappírsteikningar. Teiknistíll-
inn er hrár og laus í sér og mynd-
efnið óaðlaðandi með súrrealísku
yfirbragði. Fígúrur eru skoplegar á
að líta, einhvers konar djöflar undir-
meðvitundar, meinlausir með greind
talsvert undir meðallagi. Má greina
samfélagsgagnrýni í fráleitum
slepjulegum fígúrunum og kemur
hún hvað sterkast fram í mynd-
bandsverkinu „Ruggustóll“ sem er
nettur „splatter“ í anda Monty
Python- og South Park-teiknimynda.
Það hafa nokkrir íslenskir mynd-
listarmenn verið að koma fram á
sjónarsviðið sem með ólíkum hætti
sækja jafnt í teiknimyndakúltúr og
súrrealisma. Ragnar Jónasson, Hug-
inn Þór Arason, Þórdís Aðalsteins-
dóttir og Sigríður Björg eru þeirra á
meðal. Hvað verk Sigríðar í Galleríi
Dverg varðar þá er ég stórhrifinn af
teikningunum, en hún er svo sem
ekki að nýta sér eða vinna beint með
sérstöðu sýningarrýmisins sem býð-
ur ekki alveg upp á hefðbundna upp-
setningu á myndverkum. Gallerí
Dvergur er jú neðanjarðargallerí
sem ber nafn með rentu; í kjall-
araholu við Grundarstíg og lofthæðin
neyðir meðalháan mann til að setja
sig í annarlegar líkamsstöður vilji
hann skoða myndir sem þar hanga á
veggjunum. Er ég viss um að teikn-
ingarnar nytu sín betur í aðgengi-
legra sýningarrými og jafnframt í
stærra formati eins og hún sýndi í
Klink og Bank. Bíð þar af leiðandi
spenntur eftir umfangsmeiri sýningu
frá Sigríði.
MYNDLIST
Gallerí Dvergur
Opið fimmtudaga til sunnudaga kl. 17–
19 eða eftir samkomulagi. Sýningu lýkur
23. janúar.
Teikningar – Sigríður Björg Sigurðardóttir
Jón B.K. Ransu
FÉLAGAR í herlögreglunni í Hubei-héraði í Kína æfa hér drekadans með
tilheyrandi tilþrifum í fyrradag.
Æft var fyrir litríka sýningu sem er liður í árlegri vorhátíð í héraðinu
sem haldin verður í vikunni.
Reuters
Lögreglan stígur drekadans
NOKKUÐ hefðbundnir Vínar-
tónleikar voru haldnir í Salnum í
Kópavogi á laugardaginn var. Á efn-
isskránni voru valsar og annað létt-
meti eftir Strauss og félaga, og líkt
og á tónleikum Sinfóníuhljómsveitar
Íslands fyrir skemmstu kom söng-
kona fram í nokkrum atriðum. Það
var þó ekki sama söngkonan heldur
Guðrún Ingimarsdóttir sópran, og
var hún talsvert meira áberandi en
Ingveldur Ýr Jónsdóttir, sem aðeins
söng í örfáum atriðum með Sinfón-
íunni. Guðrún kom fram í öðru
hverju lagi og var frammistaða
hennar glæsileg; röddin er gædd
miklum krafti en einnig þeirri mýkt
sem Vínartónlist krefst. Auk þess
var túlkunin sannfærandi, hún var
tilfinningarík og hástemmd þótt kát-
ína og jafnvel kímni væri aldrei
langt undan. Sviðsframkoman var
heillandi, í senn einlæg en líka blátt
áfram. Sum atriðin voru svo
skemmtileg að maður hálfpartinn sá
eftir að hafa ekki fengið sér sæti á
fremsta bekk!
Hljóðfæraleik-
ararnir voru þau
Sigrún Eðvalds-
dóttir fiðluleikari,
Sigurður Ingvi
Snorrason klarin-
ettuleikari, Pétur
Grétarsson slag-
verksleikari
ásamt fleirum og
voru þau með allt
sitt á hreinu. Pét-
ur var reyndar dálítið stórkarlalegur
á trommurnar en það vandist fljótt
og eiginlega var bara flott að hafa
slagverkið dálítið yfirgnæfandi; það
jók á stemninguna, gerði hana ögn
fylleríslega, og það var svo sann-
arlega viðeigandi.
Sigrún átti líka ágæta spretti í
Rósariddaravalsi Richards Strauss,
sýndi réttu tilþrifin og stemningin
var hæfilega rómantísk. Sigurður
Ingvi útsetti valsinn, en hann útsetti
líka margt annað á efnisskránni og
hefur greinilega tekist vel upp; mús-
íkin rann ljúflega niður án þess að
maður tæki eftir nokkru sem sam-
svaraði sér illa. Þess má geta að út-
setningar eru ekkert sjálfsagt mál;
sumir reyna sífellt að gera eitthvað
„sniðugt“ í útsetningum sínum til
þess að sýnast, en það á ekki við um
Sigurð Ingva. Hann einfaldlega
leyfði tónlistinni að njóta sín eins og
hún var upphaflega hugsuð og þann-
ig átti það einmitt að vera hér.
Í stuttu máli voru þetta fram-
úrskarandi Vínartónleikar og öllum
aðstandendum til sóma.
TÓNLIST
Salurinn í Kópavogi
Tónlist eftir Strauss, Lehár, Dostal og
fleiri. Einsöngvari var Guðrún Ingimars-
dóttir sópran en hljóðfæraleikararnir voru
þau Sigrún Eðvaldsdóttir og Pálína Árna-
dóttir fiðluleikarar, Bryndís Halla Gylfa-
dóttir sellóleikari, Hávarður Tryggvason
kontrabassaleikari, Martial Nardeau
flautuleikari, Sigurður Ingvi Snorrason
klarinettuleikari, Anna Guðný Guð-
mundsdóttir píanóleikari og Pétur Grét-
arsson slagverksleikari. Laugardagur
15. janúar.
Vínartónleikar
Heillandi söngur
Guðrún
Ingimarsdóttir
Jónas Sen
SÝNING á verkum listakonunnar
Yoko Ono verður opnuð í Astrup
Fearnley-safninu í Ósló nk. laugar-
dag sem og víðar í borginni. Sýn-
ingin, sem nefnist Horizontal Mem-
ories eða Láréttar minningar, nær
yfir verk Ono frá því á sjöunda ára-
tugnum og allt til
dagsins í dag. Þar
má finna innsetn-
ingar jafnt sem
kvikmyndir, tón-
list, skúlptúra og
ljósmyndir svo
dæmi séu tekin.
Með sýning-
unni er athygl-
inni beint að
gagnrýnni nálg-
un Ono á myndlistarhugtakið, en allt
frá því á sjöunda áratugnum hefur
listakonan leitast við að leysa upp
myndlistina sem efnisform og búa til
að mynda ljóð- og hugverk hennar
yfir tengslum við flúxus- sem og
konseptlistina. Sýningin Horizontal
Memories hvetur áhorfendur þá til
virkrar þátttöku í sýningunni, sem
auk þess að vera sett upp í Astrup
Fearnley-safninu er einnig gerð að-
gengileg í gegnum farsíma og Netið.
Þá hefur verkinu My Mummy was
Beautiful verið komið fyrir á auglýs-
ingaskiltum á nokkrum götum Ósló-
borgar, auk þess sem myndir Onos
verða sýndar í Filmens Hus kvik-
myndahúsinu og verki hennar
13-day-do-it-yourself danshátíð fyrir
Noreg er útvarpað hjá NRK út-
varpsstöðinni frá og með 24. janúar
nk.
Láréttar minn-
ingar Ono
Yoko Ono
♦♦♦