Morgunblaðið - 19.01.2005, Page 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. JANÚAR 2005 25
UMRÆÐAN
KENNING um áætlanabúskap
Stalíns breyttist úr draumórum í
hrollvekju hörmunga – einnig kenn-
ing Hitlers um „þriðja ríkið“.
Kenningin um friðun
á þorskstofnum
„byggja upp stofninn“ í
stað meiri veiði virðist
svipað og kommúnism-
inn. Vernda á smá-
þorska sem vaxa hægt
(þótt þeir hafi engan
mat) en veiða þá stærri
sem vaxa hraðar. Er
þetta ekki uppskrift að
úrkynjun?
Hvergi var farið eins
nákvæmlega eftir ráð-
gjöf um að spara veiði á
smáþorski eins og við
Kanada austanvert frá 1978 – með
20% veiðiálagi (kjörsókn). Þannig
átti þorskstofninn þar að stækka í
fimm milljóna tonna höfuðstól árið
1990. Eftir það átti að veiða milljón
tonn árlega! „Árangurinn“ af þessum
áætlanabúskap neðansjávar varð
vaxandi hnignun stofnsins. Árið 1992
var svo stærsti hluti af þorskstofn-
inum við Kanada austanvert dauður
úr hungri – of lítil veiði – með þorsk-
stofn í svelti virkaði svona!
Þá voru góð ráð dýr! Skotið var á
ráðstefnu – útvaldra í klíku ráðgjafa
– á Bartrey Hotel í St.Johns í febrúar
1993, þar sem 53 ráðgjafar víðs vegar
að úr heiminum voru boðaðir til
„samráðs“. Niðurstaðan: Ofveiði, of-
mat, afrán sela, slæm umhverfisskil-
yrði o.fl. Grátbroslegasta umfjöll-
unarefnið var að þorskurinn hefði
drepist úr „umhverfisstreitu“ (envir-
onmental stress) – það væru „sam-
anlögð áhrif“ af öllum hinum tilgát-
unum! (Fisheries News júní 1993).
Staðreyndin var og er, að 7 ára
þorskur var aðeins 2,87 kg 1978
(mjög horaður), en vaxtarhraði féll
enn meir við þennan
áætlanabúskap – úr
2,87 kg 1978 í 0,83 kg
1992 þegar allt hrundi
endanlega – úr hor og
engu öðru! (veiðisvæði
2J við Kanada, tog-
ararall 1992). Þorsk-
urinn var svo horaður
þarna að ég efa að
hungruð rándýr myndu
míga á slíka bráð! Gíf-
urlegt magn smáþorsks
var friðað og friðað – en
engin fæða var til nema
í tölfræðimódeli ráð-
gjafa – þar er ofgnótt fæðu! Þorsk-
stofninn við Kanada austanvert virð-
ist hafa úrkynjast og drepist úr
hungri vegna tilraunastarfsemi ráð-
gjafa en fiskimönnum er enn kennt
um „ofveiði“ (á horþorski með um-
hverfisstreitu)!
Hérlendis hefur þorskstofninum
farið hnignandi undanfarin ár við
notkun 25% aflareglu. Vaxtarhraði
hefur fallið, kynþroski lækkað
(þorskur hrygnir yngri) og dán-
artíðni virðist hækka – og þorskurinn
„týndist“ – eins og í Kanada – en þá
var reiknað „ofmat“ hér eins og gert
var í Kanada. „Ofmat“ hérlendis í
þrjú ár – árin 1998–2000 er 757 þús-
und tonn af þorski miðað við ástand-
sskýrslu Hafró 2003.
Er það „ábyrg hegðun“ að þegja
um þetta grafalvarlega mál – þar til
ástandið verður hér eins og í Kan-
ada? Er ekki nær að fjalla opinskátt
um þetta? Benda má t.d. á Barents-
hafið í dag – þar sem veitt hefur verið
meira en helmingi meira en ráð-
gjafar hafa lagt til undanfarin ár – og
þar fer þorskstofninn stækkandi!
Frjósemi virðist vaxa – við aukið
veiðiálag – og öfugt! Þetta er sama
reynsla og fékkst hérlendis 1975–
1980.
Ég er ekki að leggja til neina bylt-
ingu á stjórnkerfi fiskveiða – ein-
ungis að krefjast umræðu um að við
aukum veiðiálag á þorskstofninn svo
við drepum hann ekki úr hungri –
eins og virðist haf verið gert í Kan-
ada!
Kenningin um friðun þorskstofna
til aukins afraksturs er andvana
fædd kenning – eins og kommúnism-
inn. Verst fyrst. Smáversnar svo þar
til allt hrynur. Meiri veiði er minni
áhætta, samkvæmt staðfestri
reynslu. Það er hin einu raunvísindi,
staðfest reynsla.
Þrjár andvana
fæddar kenningar
Kristinn Pétursson
fjallar um fiskveiðar ’Ég er ekki að leggja tilneina byltingu á stjórn-
kerfi fiskveiða, einungis
að krefjast umræðu um
að við aukum veiðiálag á
þorskstofninn svo við
drepum hann ekki úr
hungri.‘
Kristinn Pétursson
Höfundur er fiskverkandi
á Bakkafirði.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÞAÐ HEFUR verið einstaklega
fróðlegt að fylgjast með þróun ís-
lensks vinnumarkaðar undanfarin
misseri og þeirri auknu hörku sem
stjórnvöld og ein-
stök sveitarfélög
sýna í sam-
skiptum sínum
við félög lág-
launafólks. Það
virðist eins og það
sé að verða op-
inber stefna þess-
ara aðila að ráð-
ast með kjafti og
klóm á lægstu
launin til þess að
skerða þau og afsaka sig með því að
um sé að ræða eðlilega hagræðingu í
rekstri.
Á sama tíma láta sömu aðilar það
óátalið að þeirra eigin laun hækki án
þess að meiri vinnu og ábyrgðar sé
krafist. Í þeim tilfellum er ekki
minnst á hagræðingu.
Virkjanaframkvæmdir
Sérstaklega er athyglisvert að fylgj-
ast með hvað samstiga ríkisstjórn-
arflokkarnir eru í því að fá hingað til
landsins erlent vinnuafl, ekki vegna
þess að það bráðvanti, heldur til þess
að ná ódýru vinnuafli inn í landið og
þrýsta þannig niður kaupi og kjörum
sem verkalýðsfélögin hafa samið um
fyrir félagsmenn sína. Eitt táknræn-
asta dæmið um þennan ljóta leik á
sér nú stað við Kárahnjúka en þar
hafa hundruð erlendra starfsmanna
unnið mánuðum saman á undirmáls-
launum. Forseti Alþýðusambands
Íslands telur að kaup þessara manna
sé mánaðarlega um kr. 50.000 undir
þeim launum sem gildandi kjara-
samningur gerir ráð fyrir. Þetta vita
stjórnvöld enda hægur vandi fyrir
þau að kynna sér það. Þegar þetta
mál var borið undir Árna Magnússon
félagsmálaráðherra talaði hann eins
og álfur út úr hól og þóttist ekkert
vita, í stað þess að viðurkenna sinnu-
leysi sitt og biðjast afsökunar.
Ræstingar
En það eru ekki eingöngu rík-
isstjórnin og ríkisstjórnarflokkarnir
sem eru á höttunum eftir ódýru er-
lendu vinnuafli, heldur á það sér stað
á fleiri stöðum. Tökum sem dæmi
ræstingamálin í Hafnarfirði en þar á
Samfylkingin 6 fulltrúa af 11 í bæj-
arstjórn. Í nafni hagræðingar samdi
bæjarstjórnin við þann verktaka sem
bauð lægst í að ræsta grunnskóla og
aðrar stofnanir á vegum Hafn-
arfjarðarbæjar, þó augljóst væri fyr-
ir fram að tilboðið væri það lágt að
það stæðist ekki öðruvísi en að lækka
launin hjá ræstingafólkinu og stór-
auka vinnuálagið á því. Enda kom
það í ljós. Kjörin sem verktakinn
býður eru svo léleg að með fádæm-
um er og mjög fáir Íslendingar munu
fást í þessi störf og því virðist það
liggja beint fyrir að verktakinn og
bæjaryfirvöld í Hafnarfirði ætli sér
að ráða í þau ódýrt erlent vinnuafl.
Mín skoðun er …
Verkalýðsfélagið Hlíf getur alls ekki
unað þessari gjörð og þess vegna
íhugar félagið mjög alvarlega að láta
dómstóla útkljá málið. Mín skoðun er
sú að stjórnendur Hafnarfjarð-
arbæjar hafi hlaupið illilega á sig
þegar þeir settu ræstingarnar í út-
boð og tóku blindandi lægsta tilboð-
inu sem auðsjáanlega var víðs fjarri
raunveruleikanum hvað launakostn-
að snerti. Hvað verktakann varðar
þá tel ég að allar mælingar, sem
hann hefur látið framkvæma einhliða
og hyggst nota sem viðmiðun til út-
reiknings á launum og vinnutíma,
standist hvorki landslög né kjara-
samninga Hlífar. Þess vegna tel ég
að dómstólar verði að skera úr um
málið. Hvort sem sá dómur fellur
Hlíf í hag eða ekki, verður félagið
strax við gerð næstu kjarasamninga
að ganga þannig frá málum að verka-
fólk eigi ekki á hættu að umsamin
laun þess séu lækkuð, nógu lág eru
þau samt.
SIGURÐUR T. SIGURÐSSON,
starfsmaður Vlf. Hlífar.
Ódýrt erlent vinnuafl
Frá Sigurði T. Sigurðssyni:
Sigurður T.
Sigurðsson
„… PÁLMI Hannesson er látinn.
Með honum er til moldar borinn
einn svipmesti skólafrömuður þjóð-
arinnar, glæsilegur menntamaður,
ágætur Íslendingur. … Pálmi
Hannesson var náttúrufræðingur.
Hann hafði sterkan áhuga á vís-
indum. Mér er samt nær að halda
að listhneigðin hafi verið ríkari í
huga hans. Áhugi hans fyrir ís-
lenskri náttúru var ekki síður mót-
aður af næmri tilfinningu lista-
mannsins en skörpum skilningi
vísindamannsins …“ Þannig mælt-
ist m.a. Gylfa Þ. Gíslasyni, þáver-
andi menntamálaráðherra, á útfar-
ardegi Pálma Hannessonar rektors
28. nóvember 1956. Í Árbók Ferða-
félags Íslands árið 1943 fjallaði
Pálmi Hannesson um umgengni
ferðamanna og segir þar m.a.:
„Hentugt væri, að ökumenn á lang-
leiðum hefðu meðferðis væna bréf-
poka, er þeir gætu hjálpað farþeg-
unum um undir úrgang. Pokunum
má svo fleygja í ár eða vatnsmikla
læki.“ Viðunandi umhverfisáhrif ár-
ið 1943? Vegna rammaáætlunar um
nýtingu vatnsafls og jarðvarma var
skipaður faghópur um náttúrufar
og minjar, sem meta skyldi áhrif
einstakra virkjunarkosta á lands-
lag, jarðmyndanir, gróður, dýralíf
og minjar. Í faghópinn voru skip-
aðir fjórtán einstaklingar sem gert
var ráð fyrir að væru sérfræðingar
á viðkomandi sviði. Allt ágætir Ís-
lendingar, m.a. náttúrufræðingar
með áhuga á vísindum og íslenskri
náttúru. Með hliðsjón af vinnu
þessa faghóps, auk þriggja ann-
arra, hefur nú helstu virkj-
unarkostum verið raðað niður af
verkefnisstjórn um rammaáætlun.
Undirritaður vill gera athugasemd-
ir um einn virkjunarkostinn, Skaft-
árveitu. Við mat á henni hefur fag-
hópur um náttúrufar og minjar
ekki tekið neitt tillit til þess að
Skaftá yrði veitt milli landshluta
þannig að aðeins um helmingur nú-
verandi vatnsmagns félli um Skaft-
árhrepp til sjávar. Viðunandi um-
hverfisáhrif árið 2004? Meirihluti
sveitarstjórnar Skaftárhrepps hef-
ur lýst því yfir að hann styðji
veitu- og virkjanaframkvæmdir í
sveitarfélaginu, að því tilskildu að
umhverfisáhrif vegna fram-
kvæmdanna verði viðunandi. Sam-
kvæmt yfirlýsingum Landsvirkj-
unar er þess ekki langt að bíða að
framkvæmdir hefjist vegna Skaft-
árveitu. Það verða væntanlega
fróðleg erindi sem flutt verða á
ráðstefnu Landverndar í Norræna
húsinu laugardaginn 22. janúar, þar
sem fjalla á um Langasjó og hugs-
anlega virkjanakosti í Skaftá.
ERLENDUR BJÖRNSSON,
Seglbúðum.
Viðunandi
umhverfisáhrif?
Frá Erlendi Björnssyni bónda:
ÁRUM saman hafa lyklapétrar
útlandasambands Íslands talið
neytendum trú um að nauðsynlegt
sé að rukka gjald fyrir hvert ein-
asta megabyte sem komi inn fyrir
landsteinana. Þetta séu erfiðar
ytri aðstæður því við erum jú eyja,
og almennt er vitað
að internetumferð er
ekki ókeypis á mörg-
um stöðum í heim-
inum, þótt hún sé yf-
irleitt talsvert ódýrari
en á Íslandi.
Seint á árinu 2004
spratt upp ný int-
ernetþjónusta sem
ber nafnið Hive.
Internetþjónusta
þessi virðist hafa ver-
ið sett upp með það í
huga að draga net-
þjónustu á Íslandi inn
í 21. öldina. Þessir aðilar notuðu
tiltölulega nýtt og öflugt DSL-
kerfi FirstMile, og geta því boðið
fólki upp á 8mbit, 12mbit og
20mbit hraða til notenda, eins og
er orðið algengt annars staðar í
Evrópu. Einnig ákvað þessi int-
ernetþjónusta að bjóða ótakmark-
að niðurhal frá útlöndum.
Fyrst þegar vefur Hive fór í
loftið, og lofaði miklum hraða, og
engum sektum fyrir notkun á dýr-
mætu útlandapípunum þá héldu
margir að hér væri um grín eða
svindl að ræða enda var þetta eig-
inlega of gott til að vera satt. Eitt
atriði stakk sérstaklega í stúf við
viðtekinn sannleika:
„Frítt download“, við að sjá
þetta loforð hristu margir sér-
fræðingarnir hausinn og sögðu
„þetta finnst mér hæpið ... int-
ernetþjónusturnar eru rukkaðar
um næstum sama gjald og við!“ –
Enda hafði því verið potað að
kunnáttumönnum, árum saman, að
eins blóðugt og þetta umferð-
argjald (yfirleitt 2,5 kr. á mega-
byte) var, þá væru hendur int-
ernetþjónustna bundnar í þessu
máli.
Hinn 13. janúar sl. ákváðu svo
stóru aðilarnir tveir í
internettengingum að
breyta verðskrám sín-
um, líklega til að
halda í við Hive. Nú
greiðir notandi sem er
með 2mbit pípu til sín
aðeins fyrir niðurhal
upp að 2 GB hjá Og
Vodafone og 4 GB hjá
Landssímanum.
Áskrift með inniföld-
um flutningi sem
nemur þessum þökum
kostar aðeins 7.500
krónur hjá Landssím-
anum, og 6.990 krónur hjá Og
Vodafone, og eru þetta því áskrift-
ir sem bjóða upp á ótakmarkaðan
gagnaflutning.
Hvernig er þetta hægt?
Var skyndilega einhverju varð-
andi útlandatengingar Íslands
breytt? Var skipt um þjónustuað-
ila öðru hvorum megin við Atlants-
hafið, kom í ljós að hvert mega-
byte var í raun ódýrara en svo að
notendur þyrftu lífsnauðsynlega að
borga 2,5 kr. fyrir hvert mega-
byte, var munurinn svo mikill að
nú er skyndilega hægt að sleppa
því að borga yfirleitt? Það þykir
mér hæpið.
Til að útskýra stærðargráðu
þessarar breytingar fyrir þeim
sem eru ekki mjög kunnugir tölv-
um þá tekur það tölvu við góðar
aðstæður, sem hefur 2mbit á sek-
úndu í gagnaflutningshraða, u.þ.b.
einn sólarhring að sækja 17,5 GB
eða svo.
Eins og áður kom fram þá þarf
4 GB áskrift hjá Símanum til að
borga ekki umframmagn, og hjá
OgVodafone þarf ekki nema 2 GB
áskrift til að ná sama þaki. Þrátt
fyrir að eiga þá möguleika á því að
sækja meira en fjór- eða áttfalda
mánaðarumferð á einum sólar-
hring, þá mætti ætla að á einum
mánuði væri hægt væri að sækja í
kringum 130–260 sinnum meira
magn en nú er innifalið.
Fyrir nokkrum dögum hefði
slíkt athæfi kostað ekki minna en
1.318.359 kr. Eina milljón þrjú-
hundruð og átján þúsund þrjú
hundruð fimmtíu og níu krónur í
umframgjöld!
Hvernig geta símafyrirtækin
skert verðskrá sína svo rausn-
arlega!? Nú greiðir einstaklingur
með 2mbit samband og 2 eða 4 GB
af innifaldri umferð bara brotabrot
af því sem hann gerði fyrir nokkr-
um dögum, fyrir mögulega sömu
notkun.
Af hverju er sú ótrúlega breyt-
ing sem hlýtur að hafa átt sér stað
kynnt sem „bætt þjónusta“? Ég
trúi því varla að símafyrirtækin
hafi bara árum saman rukkað okk-
ur um þessar 2500 kr. á hvert GB,
bara því þau þurftu ekki að veita
betri þjónustu til að vera sam-
keppnishæf ... eða hvað?
Rausnarleg verð-
lækkun – eða hvað?
Steinn E. Sigurðarson
fjallar um verð á netþjónustu
símafyrirtækjanna ’Hvernig geta símafyr-irtækin skert verðskrá
sína svo rausnarlega!?‘
Steinn E. Sigurðarson
Höfundur starfar í
upplýsingatæknigeiranum.