Morgunblaðið - 22.01.2005, Blaðsíða 20

20 LAUGARDAGUR 22. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
THORVALD Stoltenberg, fyrrver-
andi utanríkisráðherra Noregs,
sækir Ísland heim í dag en hann er
sérstakur framsögumaður á mál-
þingi framtíðarhóps Samfylking-
arinnar sem sett verður klukkan 15
á Grand hóteli í dag.
Stoltenberg á að baki langan feril
í stjórnmálum, bæði heima og á al-
þjóðavettvangi. Hann var varn-
armálaráðherra Noregs 1979–1981
og síðan tvívegis utanríkisráðherra,
1987–1989 og 1990–1993, og seinna
var hann sáttasemjari í fyrrum
Júgóslavíu 1993–1995 og sérstakur
sendimaður Sameinuðu þjóðanna í
Írak árið 2000. Um þessar mundir
er Stoltenberg forseti norska Rauða
krossins og hann hefur auðvitað í
mörg horn að líta sem slíkur einmitt
þessa dagana, enda hörmulegar af-
leiðingar flóðbylgjunnar í Suð-
austur-Asíu 26. desember sl. mjög
uppi á borðum hjá Rauða krossinum
í Noregi eins og annars staðar.
Stoltenberg hefur hins vegar
engin áform um að heimsækja ham-
farasvæðin í nánustu framtíð, eins
og Morgunblaðið komst að þegar
það ræddi við Stoltenberg símleiðis
í gær. „Ég tel nefnilega að of margir
iðki það að fara og skoða afleiðingar
hamfara,“ segir hann í samtali við
blaðið, „ég tel að við eigum aðeins að
senda fólk sem gerir eitthvað, þ.e.
við eigum að senda
hjálparstarfsfólk. Ég
þekki af langri reynslu
að þegar vel meinandi
fólk fer á staðinn, þar
sem hamfarir hafa átt
sér stað, til að skoða
aðstæður og sýna sam-
hygð þá veldur það
meiri vandræðum en
hitt. Ég hef því engin
áform um að fara á
hamfarasvæðin á þess-
ari stundu.“
Veröldin skreppur
saman
Stoltenberg mun í
erindi sínu á málþinginu, sem Sam-
fylkingin stendur fyrir í dag, ræða
um hlutskipti smáþjóða eins og
Noregs og Íslands í heimi sem sí-
fellt er að skreppa saman, ef svo má
taka til orða. „Smáríki hafa stóru
hlutverki að gegna í litlum heimi.
Því minni sem heimurinn er því
stærra hlutverki munum við
gegna,“ segir Stoltenberg.
Hann er inntur eftir nánari út-
skýringum og segir þá að með
hnattvæðingunni svonefndu, bætt-
um samgöngum og samskiptum
heimshorna á milli, hafi fjarlægar
heimsálfur einfaldlega færst nær.
Nefnir hann sem dæmi fjársöfnun í
Noregi vegna hamfaranna í Suð-
austur-Asíu. „Við höfum alltaf verið
reiðubúin að láta fé af hendi rakna
til hörmunga erlendis en aldrei eins
og nú. Ástæðan er sú að Norður-
landabúar fórust í flóðbylgjunni eða
misstu hugsanlega ættingja eða
vini,“ segir Stoltenberg. „Fyrir tíu
árum fóru Norðmenn ekki til Taí-
lands í frí. En núorðið fara þeir til
Taílands í frí, ferðalag þangað jafn-
gildir kannski því að í æsku minni
fór maður til Haðalands sem er 70
km frá Osló.“
Það sem eitt sinn
hefðu verið staðbundn-
ar hörmungar, þ.e.
bundnar við íbúa um-
rædds heimshluta, séu
því í dag eitthvað sem
snerti alla íbúa heims-
ins með beinum hætti.
Innrás í Írak dró úr
öryggi, ekki öfugt
Stoltenberg er
spurður um þá erf-
iðleika sem komið hafa
upp í samskiptum
þjóða undanfarin miss-
eri og þá einkum sam-
band Bandaríkjanna
og Evrópuþjóða í ljósi Íraksstríðs-
ins. Hann svarar því til að sam-
bandið við Bandaríkin verði ávallt
mikilvægt fyrir Evrópuþjóðirnar.
„Á margan hátt er það svo mikil-
vægt fyrir þjóðir eins og þær ís-
lensku og norsku, og sú stefna sem
mörkuð er í Washington skiptir
okkur svo miklu máli, að við ættum
að hafa rétt til að kjósa í kosningum
þar vestra,“ segir hann og þagnar
svo stundarkorn. Síðan bætir hann
við: „Auðvitað er þetta ekki raun-
hæft sjónarmið en ég segi þetta
vegna þess að það skiptir sköpum
fyrir Ísland og Noreg hvernig
stefnu Bandaríkin framfylgja.“
Stoltenberg vill hins vegar ekki
gera of mikið úr þeirri togstreitu
sem er um þessar mundir í sam-
skiptunum yfir Atlantshafið. „Í raun
og veru hef ég ekki áhyggjur af
þessu sambandi þegar til lengri
tíma er litið,“ segir Stoltenberg.
„Ég hef margoft á ferli mínum upp-
lifað erfiðleika í samskiptunum og
við höfum alltaf komist í gegnum þá
og við munum gera það enn á ný.
Ástæðan er sú að við erum tengd
svo sterkum böndum, örlög Banda-
ríkjanna og Evrópuríkjanna eru ná-
tengd.“
Segist hann ekki efa að Condo-
leezzu Rice, nýjum utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, hafi verið al-
vara er hún sagði tíma pólitísks
samráðs vera runninn upp er hún
kom fyrir þingnefnd í vikunni.
Bandaríkin vilji eiga gott samstarf
við bandamenn sína.
Stoltenberg segist aftur á móti
sammála því að staðan í Írak sé
mjög erfið. „Ég tel að við njótum
minna öryggis nú en fyrir innrás,
ekki meira. Ég tel að menn hefðu
átt að gefa tilraunum til að leysa
málið með friðsamlegum hætti
meiri tíma,“ segir hann.
Stoltenberg er ekki tilbúinn til að
ræða afstöðu íslenskra stjórnvalda
til Íraksstríðsins þegar upp er borin
spurning sem tengist henni en hann
segir hins vegar að Norðmenn fylgi
jafnan stefnu Sameinuðu þjóðanna
þegar þeir taki afstöðu í helstu
utanríkismálum. „Og ég tel mik-
ilvægt fyrir smáríki að þau geri
það,“ segir hann. Þar sé um að ræða
góðan grunn að standa á í utanrík-
ismálum og þá ekki síst fyrir smá-
ríki.
Stríð sem pólitískt verkfæri
Stoltenberg er spurður – og þá
einnig með hliðsjón af umdeildum
staðhæfingum sem fram komu í vik-
unni þess efnis að bandarísk stjórn-
völd hafi áform um hernaðar-
aðgerðir í Íran – hvort hann hafi
áhyggjur af þróuninni almennt í
þessum hluta heimsins. „Það sem
veldur mér virkilegum áhyggjum er
að nú er aftur talað um stríð sem
verkfæri sem nota megi í alþjóða-
samskiptum,“ segir hann. „Allt frá
lokum síðari heimsstyrjaldar hafa
menn einfaldlega ekki tekið gott og
gilt að rætt væri um hernað á þeim
nótum. Að sjálfsögðu hafa verið háð
stríð á þessum tíma, sem hér um
ræðir, en menn hafa hins vegar ekki
í umræðu um alþjóðamál átt því að
venjast að rætt væri um stríð sem
pólitískt tæki sem nota mætti [til að
ná fram tilteknum markmiðum]. Nú
upplifum við tíma þar sem stöðugt
er verið að ræða stríð á þessum nót-
um. Það veldur mér áhyggjum.“
Hvað hefur valdið þessari breyt-
ingu?
„Ég tel að sú stjórn sem kom til
valda í Bandaríkjunum með George.
W. Bush hafi haft aðra skoðun á
stríðsrekstri en forverar hennar.
Þetta var í meginatriðum ný kyn-
slóð manna, sem ekki höfðu upplifað
síðari heimsstyrjöldina, og eina
stríðið sem þeir hafa komist í kynni
við í Bandaríkjunum síðustu 100 ár
voru hryðjuverkaárásirnar 11. sept-
ember 2001. Ég harma að í kjölfar
þess, að öll veröldin fylkti liði með
Bandaríkjunum eftir árásirnar, hafi
sú samstaða riðlast; ég tel að for-
ystumenn í Bandaríkjunum hafi of
snemma farið að vísa til stríðs sem
verkfæris [sem kynni að verða not-
að]. Og við höfum síðan séð að engar
röksemdanna, sem settar voru fram
fyrir stríði, voru gildar. Ég vona því
að menn muni hér eftir íhuga betur
hvort rétt sé að beita stríði sem
verkfæri í alþjóðasamskiptum,“
sagði Thorvald Stoltenberg.
Áhyggjuefni að rætt sé
um stríð sem verkfæri
Thorvald Stoltenberg er þekktur fyrir
framlag sitt á vettvangi alþjóðamála og hefur
enda mikla þekkingu og reynslu að miðla í
þeim efnum. Davíð Logi Sigurðsson hringdi í
hann í gær í tilefni þess að hann sækir landið
heim, en Stoltenberg flytur í dag erindi á
málþingi í Reykjavík.
Thorvald Stoltenberg
’Það sem veldur mérvirkilegum áhyggjum
er að nú er aftur talað
um stríð sem verkfæri
sem nota megi í al-
þjóðasamskiptum.‘
david@mbl.is
Á TÍTAN, stærsta tungli Satúrnusar, eru ár og
lækir, fljót og höf og rigningin vætir og veðrar
steina og klappir rétt eins og hér á jörðu. Það er þó
ekki vatnið, sem þessu veldur, heldur fljótandi
metan.
Þetta er meðal þess, sem evrópska könnunar-
farið Huygens hefur frætt vísindamenn um en það
lenti á Títan á föstudegi fyrir viku. Hefur það sent
frá sér svart-hvítar myndir, sem sýna hvernig um-
horfs er skammt frá lendingarstaðnum.
Jean-Pierre Lebreton, sem stjórnaði leiðangri
Huygens til Títans, sagði á blaðamannafundi í
París í gær, að sömu öfl væru að verki á Títan og
jörðinni nema hvað á fyrrnefnda staðnum kæmi
fljótandi metan í stað vatns. Sagði hann, að líklega
hefði ekki verið rigning er Huygens lenti en senni-
lega skömmu áður.
Vísindamenn velta því nú fyrir sér hvort hugs-
anlega rigni aðeins einu sinni á ári á Títan. Hvort
þar sé um einhvern sérstakan rigningartíma að
ræða, og fleira í þeim dúr.
Metanlindir í „jörðu“
Á jörðu er metan mjög eldfimt gas en á Títan er
það fljótandi vegna mikils þrýstings og kulda.
Telja vísindamenn, að það brotni upp í lofthjúpn-
um og myndi þokuna, sem hylur tunglið, en furða
sig á því um leið, að það skuli enn vera að finna í
lofthjúpnum. Eina skýringin virðist vera sú, að
metan steymi úr miklum lindum innan í Títan
sjálfum.
„Alla vega er þarna um að ræða ákaflega eld-
fima veröld,“ sagði Toby Owen, vísindamaður við
stjarnfræðistofnunina í Honolulu, en hann stjórn-
ar rannsóknum á lofthjúpi Títans.
Ár, lækir og höf á Títan
AP
Þessi samsetta mynd sýnir fjöllótt landslag á Títan og mikinn árfarveg með marggreind upptök.
Fljótandi metan mót-
ar yfirborðið eins og
vatnið á jörðinni
París. AP.
FINNSKA stjórnin sagði í gær, að
hún harmaði að hafa stutt fjárhags-
lega við útgáfu bókar þar sem nefnd
voru dæmi um hvernig múta skuli
rússneskum embættismönnum og
fyrirtækjum. Útgefandi bókarinnar
er finnsk-rússneska verslunarráðið.
„Það verður ekki framhjá því litið,
að í bókinni er beinlínis hvatt til
mútugjafa og það er með öllu
óásættanlegt,“ sagði Bo Göran
Eriksson, embættismaður í við-
skipta- og iðnaðarráðuneytinu
finnska, en ráðuneytið leggur finnsk-
rússneska verslunarráðinu til um 35
millj. ísl. kr. árlega.
Þykir þetta mál hið vandræðaleg-
asta fyrir Finna, meðal annars vegna
þess, að þeir tróna á toppnum á lista
yfir óspilltustu ríkin, fyrir nú utan
það, að mútur eru stranglega bann-
aðar.
Bein dæmi um
hvernig múta skuli
Bókin var gefin út fyrir tveimur
árum og hefur ekki vakið athygli
fyrr en nú að dagblaðið Helsingin
Sanomat vakti athygli á henni. Í
henni eru nefnd bein dæmi um
hvernig múta skuli rússneskum
embættismönnum. Talsmaður
finnsk-rússneska verslunarráðsins
var þó ekkert að afsaka sig þegar við
hann var rætt og sagði bara, að
svona væri nú einu sinni veruleikinn
í Rússlandi og í bókinni væri honum
lýst.
Kennslu-
bók í mútu-
gjöfum
Helsinki. AFP.