Morgunblaðið - 23.01.2005, Blaðsíða 8

8 SUNNUDAGUR 23. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Oljee Oljee Oljee
Íslendingar hafalöngum getað státaðaf langlífi og verið
hátt á lista yfir langlífustu
þjóðir heims. Auknar lífs-
líkur hafa opnað mögu-
leikann á því að lifa ekki
bara eina öld eða tvær
heldur jafnvel þrjár. Þann-
ig voru, samkvæmt tölum
Hagstofu Íslands, 1. des-
ember árið 2000, samtals
17 Íslendingar (4 karlar og
13 konur) sem voru eldri
en 101 árs og höfðu því lif-
að þrjár aldir, þ.e. 19., 20.
og 21. öldina). Þar sem
umdeilt er hvort aldamót
hefjast eða þeim lýkur á
núlli (þ.e. hvort t.d. aldamótaárið
1900 sé fyrsta ár 20. aldar eða síð-
asta ár 19. aldar) skal þess getið að
samtals 13 Íslendingar (2 karlar
og 11 konur) voru eldri en 101 árs
árið 2001.
Þegar ævilíkur hópanna tveggja
eru skoðaðar kemur í ljós að í fyrri
hópnum, þar sem taldir eru ein-
staklingar fæddir árið 1899 eða
fyrr, voru 1. desember 2004 aðeins
þrír einstaklingar eftir úr sautján
manna hópnum frá því fjórum ár-
um áður. En í seinni hópnum, þar
sem taldir eru einstaklingar fædd-
ir árið 1900 eða fyrr, var næstum
helmingur hópsins enn á lífi 1. des-
ember 2004, þ.e. sex einstaklingar
úr þrettán manna hópnum þremur
árum áður. Í þessum hópi er meðal
annars Guðmundur Daðason elsti
karlmaður Íslands sem fæddist 13.
nóvember árið 1900 og er því 104
ára.
Stutt meðalævilengd rakin til
mikils ungbarnadauða
Aðspurð hvort líklegt sé að um
síðustu aldamót hafi það í fyrsta
sinn í sögu Íslands gerst að ein-
staklingur hafi náð að lifa þrjár
aldir segir Ólöf Garðarsdóttir,
deildarstjóri á mannfjöldasviði
Hagstofu Íslands, erfitt að segja
til um það þar sem eldri heimildir
séu nokkuð stopular. „Það má
kannski segja að það sé frekar
ólíklegt, en samt engan veginn
óhugsanlegt, að einhver hafi náð
að lifa þrjár aldar einhvern tímann
í sögu Íslands,“ segir Ólöf og
minnir á að stutt meðalævilengd
hér áður fyrr hafi fyrst og fremst
stafað af háum ungbarnadauða, en
að þeir sem á annað borð náðu full-
orðinsaldri hafi í sumum tilvikum
lifað ansi lengi. Samkvæmt upp-
lýsingum Hagstofunnar er ekki að
sjá að neinn Íslendingur hafi um
aldamótin 1900 náð því að lifa
þrjár aldir því elstu Íslendingarnir
þá voru aðeins 98 ára.
Samkvæmt tölum Hagstofunn-
ar gátu íslenskir karlmenn árið
2002 vænst þess að ná rúmlega 78
ára meðalævilengd og konur rúm-
lega 82 árum, ef miðað er við árin
2000–2002. Tæpum aldarfjórðungi
áður voru sambærilegar tölur tæp
72 ár hjá körlum og tæp 78 ár hjá
konum. Að sögn Ólafar var eftirlif-
endatala áttræðra karla 7,9 ár og
kvenna 9,2 ár á árunum 2000–
2001. Það þýðir að nái fólk á annað
borð 80 ára aldri eru yfirgnæfandi
líkur á að það lifi fyrrgreind ár til
viðbótar. Sambærilegar tölur fyrir
aldarfjórðungi voru 6,6 ár hjá
körlum og 7,4 ár hjá konum.
Lífslíkur eldra fólks virðast
ekki vera að batna
Ólöf bendir á að lífslíkur Íslend-
inga hafi farið ört batnandi alla
síðustu öld, en hins vegar líti allt
út fyrir að toppinum sé að verða
náð og gildi það raunar um flest
Vesturlönd. Þegar síðasta mann-
fjöldaspá Hagstofunnar var unnin
segir Ólöf sjónunum sérstaklega
hafa verið beint að ævilíkum hjá
fólki í ólíkum aldurshópum og hafi
sú skoðun leitt í ljós að lífslíkur
fólks í elstu aldurshópunum virð-
ast ekki vera að batna. „Þannig að
þó við höfum verið að horfa upp á
ótrúlegar breytingar á síðustu
100–150 árum, þar sem fólk lifir sí-
fellt lengur, þá lifir fólk auðvitað
ekki endalaust,“ segir Ólöf og tek-
ur fram að vitanlega sé ekki útséð
um hvað sé á færi læknisfræðinn-
ar að hafa áhrif á lífslíkur mann-
fólksins t.d. í formi erfðabreyt-
inga.
Erfitt að spá um
lífslíkur í framtíðinni
Spurð hvað hún telji líklegt að
margir Íslendingar sem fæddir
eru 1999 eða fyrr nái að lifa þrjár
aldir, þ.e. alla vegna fram til ársins
2100, segir Ólöf afar erfitt að spá
fyrir um það, enda þurfi í slíkum
spám að taka tillit til margra
ólíkra þátta og ráðist niðurstaðan
alfarið af þeim forsendum sem
menn gefa sér. En ef allar for-
sendur haldist óbreyttar þá megi
gera ráð fyrir að hlutfall fólks
eldra en 100 ára næstu aldamót
verði það sama og við þau síðustu.
Ólöf tekur þó fram að í raun höfum
við enga tryggingu fyrir því að lífs-
líkur muni ýmist standa í stað eða
aukast, allt eins sé í stöðunni að
lífslíkur fari versnandi þegar t.d.
afleiðingar þess óholla lífernis sem
margt nútímafólk hafi tileinkað
sér, fara að koma í ljós. Má í því
samhengi nefna offituvandamál
nútímans sem leitt geti af sér
ýmsa hjartasjúkdóma og reyking-
ar, sem séu t.d. ein aðalástæða
þess að Norðurlöndin hafa al-
mennt verið að dragast aftur úr í
samanburðinum á lífaldri þjóða.
Fréttaskýring | Langlífi Íslendinga
Er hámarks-
lífslíkum náð?
Eftirlifendatala áttræðra karla 7,9 ár
og kvenna 9,2 ár á árunum 2000–2001





   


    

















Höfum enga tryggingu
fyrir auknum lífslíkum

Aldamótin 2000 náðu hátt á
annan tug Íslendinga þeim
merka áfanga að hafa lifað þrjár
aldir. Þó ómögulegt sé að full-
yrða að það sé í fyrsta skipti í
sögu landsins sem það gerist, þá
eru líkurnar samt yfirgnæfandi
þar sem meðalævilengd Íslend-
inga var mun styttri á öldum áð-
ur. Alla síðustu öld hafa lífslíkur
landans farið ört batnandi og ár-
ið 2002 gátu íslenskir karlar
vænst þess að ná rúmlega 78 ára
meðalævilengd og konur rúm-
lega 82 árum.
silja@mbl.is
ÖSSUR Skarphéðinsson
setti fram fjórar hugmyndir
um áherslumál jafnaðar-
manna og verkalýðshreyf-
ingar á Norðurlöndum á
fundi í Noregi sl. þriðjudag,
að því er fram kemur í
fréttatilkynningu frá Sam-
fylkingunni. Ræddi Össur
m.a. um mikilvægi þess að
byggðar verði brýr milli lof-
orða til fátæku landanna og
veruleikans.
Fundurinn var haldinn á Sör-
marka, sunnan Óslóar. Í ræðu á
fundinum um sýn jafnaðarmanna á
norrænt samstarf sagði Össur, að
brýnast væri að Norðurlöndin stæðu
saman um að finna leiðir til þess að
koma þúsaldarmarkmiðum Samein-
uðu þjóðanna í framkvæmd.
Með sama áframhaldi tæki ekki
tíu ár að uppfylla markmiðin um
skólagöngu fyrir öll börn,
engin ótímabær dauðsföll og
helmingun fátæktar í heim-
inum heldur 100 til 150 ár.
Össur sagði nauðsynlegt
að byggja brýr milli loforða
og veruleika og jafnaðar-
menn á Norðurlöndum
þyrftu að vera mjög virkir í
þeirri brúargerð. Hann lagði
fram fjórar hugmyndir að
sameiginlegum áherslumál-
um jafnaðarmanna í þessu skyni:
1. Mynduð verði ein norræn þró-
unarsamvinnusamtök, þar sem þró-
unarsamvinnustofnanir norrænu
ríkjanna starfi saman að þróunar-
málum, annaðhvort sem ein stofnun
eða með því að hvert norrænu
ríkjanna taki sérstaka ábyrgð á þró-
unarstarfi í tilteknum löndum og
stjórni þar öllu norrænu þróunar- og
hjálparstarfi.
2. Norrænum háskólum verði gert
kleift að koma á fót norrænum Afr-
íkuháskóla sem miðli reynslu og
þekkingu af norræna samfélagsmód-
elinu til kennara og háskóla í Afríku.
3. Efnt verði til samstarfsverkefn-
is við norrænu kennarasamtökin um
að þróa nýjar aðferðir sem geta nýst
til þess að ná markmiðinu um að öll
börn í heiminum njóti skólagöngu.
4. Efnt verði til víðtækrar sam-
vinnu Norðurlanda í endurskoðun á
öllum samgöngu- og flutningskerf-
um til að spara orku og gera nýja
orkugjafa að raunhæfum valkosti.
Auk Össurar sóttu Ingibjörg Sól-
rún Gísladóttir, Karl Th. Birgisson,
Grétar Þorsteinsson og Gylfi Arn-
björnsson frá ASÍ fundinn.
Nýkjörin forseti Norðurlanda-
ráðs, Rannveig Guðmundsdóttir, sat
einnig fundinn fyrir hönd Norður-
landaráðs.
Norðurlöndin standi saman
að þúsaldarmarkmiðum
Össur
Skarphéðinsson
ÞRÁTT fyrir hækkanir á gjaldskrá
Orkubús Vestfjarða sem kynntar
voru í fyrradag er OV ennþá með
lægsta verðið sem orkukaupendum
býðst í þéttbýli og dreifbýli á öllu
landinu, að sögn Kristjáns Haralds-
sonar, orkubússtjóra Orkubús Vest-
fjarða. Í Morgunblaðinu í gær kom
m.a. fram að orkureikningur meðal-
stórs heimilis í Súðavík hækkar um
70 þúsund krónur á ári eftir breyt-
ingar og nemur hækkunin 45%.
„Rafhitunarverðið var mjög lágt
hjá okkur og nokkru lægra en hjá
RARIK og almennir taxtar um 20%
lægri. Að meðaltali var gjaldskrá
Orkubúsins á bilinu 12–15% undir
RARIK fyrir breytingar,“ segir
Kristján, og bendir á að lágur við-
miðunargrunnur valdi því að pró-
sentuhækkunin er jafn há og raun
ber vitni.
Tekjur aukast um 4–5%
Ástæða hækkana eru ný raforku-
lög sem tóku gildi um áramót og
kveða á um skil milli dreifingar raf-
orku, orkuvinnslu og sölu, eins og
fram hefur komið. Samkvæmt lög-
unum verður hver og einn viðskipta-
vinur að greiða fyrir orkuna í sam-
ræmi við kostnað og hætt verður að
niðurgreiða orkukostnað í dreifbýli.
Að sögn Kristjáns nýtir Orkubúið
ekki heimildir sínar að fullu sam-
kvæmt tekjuramma Orkustofnunar
fyrir gjaldskrá á dreifingu og flutn-
ingi raforku, eða um 75% af tekju-
rammanum í þéttbýli og 80% í dreif-
býli. Áætlað er að tekjur Orkubúsins
aukist um 4–5% með gjaldskrár-
breytingunum.
Kristján bendir á að samhliða
hækkununum fái ákveðnir viðskipta-
mannahópar verulegar lækkanir á
gjaldskrá, þ.e. þeir sem einvörðungu
kaupa almenna taxta og í miklum
mæli. Hækkanirnar séu hins vegar
mestar hjá þeim sem fái niðurgreitt
rafmagn í dreifbýli.
Í ályktun stjórnar Orkubús Vest-
fjarða lýsir stjórnin áhyggjum af
þeirri staðreynd að ný orkulög hafi í
för með sér verulega hækkun á orku-
reikningi í dreifbýli, einkum hjá
þeim sem hita upp með rafmagni.
„Stjórn Orkubús Vestfjarða hvetur
stjórnvöld til að leita allra leiða til að
draga úr áhrifum þessara hækkana,“
segir í ályktun stjórnar.
Stjórn Orkubús Vestfjarða með áskorun til stjórnvalda
Áfram með lægsta
raforkuverðið í landinu