Morgunblaðið - 26.01.2005, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. JANÚAR 2005 29
MINNINGAR
Með fáeinum orðum langar okkur
að minnast Kristjáns eins og við
kynntumst honum í starfi.
Meðan kraftar hans leyfðu stund-
aði hann trésmíðar og varð með tím-
anum sérstaklega vel að sér um gam-
alt byggingarlag. Kristján aflaði sér
mikillar reynslu á því sviði og þekk-
ingar langt umfram það sem nauð-
synlegt hefði verið.
Ekkert fór fram hjá glöggu smið-
sauganu þegar um viðgerðir á göml-
um húsum var að ræða. Ummerki
um upprunalega gerð, hefilspor og
samsetningar, allt þurfti rannsóknar
og skrásetningar við. Af stakri virð-
ingu fyrir verkefninu hélt Kristján
utan um gamalt byggingarefni til
varðveislu. Eðli málsins samkvæmt
var alltaf óvissa um fjármögnun
verka, stundum fram á síðustu
stundu. Það lét Kristján ekki aftra
sér en bjó við óvissuna og umstangið
eins og áhuginn kæmi úr óþrjótandi
brunni, vakinn og sofinn yfir verk-
efnum sínum.
Við höfum verið svo heppin að vita
af gömlu húsunum Gudmanns
Minde, Friðbjarnarhúsi, Syðsta-
bæjarhúsinu, Laufásbænum og
gömlu kirkjunum í öruggum höndum
Kristjáns. Verkefni af því tagi út-
heimta sérstaka hugsun og helst
hugsjón ef vel á að vera. Þetta hafði
Kristján ríkulega til að bera. Að auki
var hann laginn í samskiptum, svo
hverju því verki sem hann tók að sér
var farsællega fyrir komið.
Fyrir fáeinum árum starfaði
Kristján tímabundið við Minjasafnið
á Akureyri við smíðar. Það var sönn
ánægja að vera í þeim hópi. Kristján
var þar í lykilhlutverki og naut sín
vel útsjónarsemin og nákvæmnin
þegar um smíði í gömlum stíl var að
ræða. Í hugann koma myndir af glöð-
um og góðum félaga, með teikningar
á borði og hugmyndir um úrlausnir
sem dugðu svo vel í framkvæmd að
daglega gleður útkoman augað nú
fimm árum síðar.
Gaman er að minnast stunda eins
og þegar Kristján kom snemma að
morgni og hafði sofið lítið því hug-
urinn var við eitthvert gamalt hús.
Ákafinn og eftirvæntingin skein úr
andlitinu, vegna þess að hann von-
aðist til að finna mætti gamla ljós-
mynd af húsinu, einmitt því atriði
sem vantaði í púsluspilið.
Önnur minning er þar sem Krist-
ján stóð við borð þar sem lágu um
þrjátíu bréfpokar allir hálffullir af
allskonar skrítnum skrúfum og smá-
dóti til smíða, sem hann hafði viðað
að sér úr öllum áttum. Kristján hlífði
sér hvergi þegar um var að ræða að
geyma tugi tonna af timbri til við-
gerða á gömlum húsum í framtíðinni.
Það var helst að málefni gömlu
húsanna kæmu Kristjáni úr jafnvægi
ef honum fannst stefna í óefni. Þá
hafði hann fyrst og fremst áhyggjur
af húsunum, ekki eigin hag, sem
hann talaði minna um. Ljóst var þó
að Kristján átti fjölskyldu sem var
honum meira virði en nokkuð annað.
Þar hlýtur hann að hafa átt góðum
skilningi að mæta þegar stundirnar
fóru í að halda til haga heimildum
sem til féllu við starfið, og eru nú
geymdar í röð og reglu. Þar var á
ferðinni fræðimaðurinn Kristján
sem rannsakaði og skráði hlutina án
þess að ætlast til launa eða nokkurr-
ar umbunar fyrir.
Handaverk Kristjáns munu end-
ast í minnst 100 ár. Minningin um
góðan dreng lifir, og hans verður
sárlega saknað þegar vorar og fram-
kvæmdatími rennur upp. Við send-
um fjölskyldu Kristjáns Péturssonar
innilegar samúðarkveður og þökkum
fyrir þau forréttindi að hafa fengið
að kynnast honum.
Starfsfólk Minjasafnsins
á Akureyri.
Hann Kristján vinur okkar er lát-
inn langt um aldur fram.
Verkefnin öll sem biðu vandvirkni
hans og nákvæmni munu því miður
ekki njóta krafta hans.
Kynni okkar hjóna af þessum ljúfa
manni hafa staðið sl. 10 ár, og sá tími
er eftirminnilegur.
Kristján var um margt merkilegur
maður með notalegt viðmót og gleði-
legt. Það var þægilegt að umgangast
hann og spjalla við hann um heims-
málin. Hann hafði fordómalausar
skoðanir, hélt sínu fram, en hlustaði
með opnum huga á skoðanir ann-
arra. Hann var mjög fær í því fagi
sem hann helgaði krafta sína, að
gera við og lagfæra gömul hús.
Gamli bærinn í Laufási naut þess
um árabil hversu laghentur hann var
og vandvirkur. Þar var augljóslega
fagmaður á ferð.
En notalegustu minningamyndir
okkar um Kristján tengjast matar-
og kaffitímum, þegar Kristján sat við
matarborðið í Laufási ásamt sam-
starfsmönnunum og ræddi um mál-
efni líðandi stundar. Vissar venjur
Kristjáns eru eftirminnilegar, eins
og það að fá sér ætíð smurða sneið á
undan sætabrauðinu, og hann hvatti
samstarfsmenn sína til að gera slíkt
hið sama.
Og ánægja Kristjáns með blá-
berjasultu maddömunnar í Laufási
gleymist ekki, og það eru ekki miklar
ýkjur þótt sagt sé að hann hafi notað
sultuna með öllum mat.
Hundarnir í Laufási hændust
mjög að Kristjáni, – ekki síst fyrir þá
hugulsemi hans að hafa ætíð með sér
kexpakka til að gefa þeim úr.
Við erum viss um að Kubbur og
Lady hafa fagnað honum innilega,
þegar Kristján gekk inn í ríki himn-
anna.
Það er gott nú á sorgarstund að
geta rifjað upp öll góðu samskiptin
við Kristján, og átt um ókomin ár
ótalmargar ljúfar minningamyndir.
Síðustu tvö árin voru Kristjáni erf-
ið vegna sjúkdóms sem sífellt tók
meira og meira af lífskrafti hans.
Við vottum eiginkonu og ástvinum
öllum samúð okkar og biðjum þeim
blessunar Guðs.
Við í Laufási þökkum Kristjáni
notaleg samskipti og felum hann í
Guðs góðu hendur.
Inga og Pétur
Laufási.
Varðveisla byggingararfs þjóðar-
innar er vandasamt verk og mikils-
vert er hvernig til tekst. Algengt er
að þeir sem ráðast í viðgerðir á göml-
um húsum hafi ekki til þess nægilega
þekkingu og grípi því til nærtækustu
og ódýrustu lausnarinnar sem kann
að vera dýrust þegar upp er staðið
auk þess að vera skemmandi fyrir
útlitið. Er hér átt við arkitekta, hús-
eigendur og síðast en ekki síst húsa-
smiði. Ábyrgð smiðanna er afar mikil
því þeir koma oft fyrst á vettvang og
verða síðan aðalráðgjafar húseig-
enda.
Kristján Pétursson var einn af
þessum fágætu smiðum, sem unnu
ötullega að varðveislu byggingararf-
leifðar þjóðarinnar. Ekkert fór úr-
skeiðis þar sem hann kom við sögu.
Ég hef þekkt Kristján í ein 12 ár
vegna starfa minna fyrir Húsafrið-
unarnefnd ríkisins, einkum vegna
viðhalds og endurbóta friðaðra og
varðveisluverðra húsa í Eyjafirðin-
um sem m.a. hafa hlotið styrk úr
Húsverndarsjóði eða tilheyra Húsa-
safni Þjóminjasafnsins.
Kristján lagði ætíð áherslu á að
kynna sér heimildir, jafnt skráðar
sem óskráðar, og ummerki í viðkom-
andi húsum sem hann skráði síðan
sjálfur. Hann kom sífellt á óvart með
nýjum uppgötvunum, sem urðu til að
vanda enn frekar verkið.
Mér er minnisstætt þegar við hitt-
umst einu sinni sem oftar og þá úti í
Hrísey og sátum fram á rauða nótt
og fórum yfir mörg sameiginleg
áhugamál okkar. Ekki bara hvernig
ljúka ætti við Hákarlahúsið þar í eyj-
unni heldur það sem framundan væri
í Eyjafirðinum. Einn af draumum
hans var að komið yrði á fót eftir-
menntunarverkstæði fyrir smiði í
samvinnu við Þjóðminjasafnið og
Húsafriðunarnefnd. Starfsemin var
ráðgerð í Gæruhúsinu svokallaða,
sem Kristján og hans menn tóku nið-
ur fyrir nokkrum árum niðri á Odd-
eyrinni og ráðgert er að endurreisa
uppi á Naustum.
Væri ekki úr vegi að láta draum
Kristjáns rætast, koma slíku verk-
stæði á fót í samvinnu við áður-
nefnda og e.t.v. Verkmenntaskólann
á Akureyri líka og kenna slíkt verk-
stæði við hann?
Við kveðjum hér góðan dreng og
vandaðan fagmann. Blessuð sé minn-
ing hans.
Magnús Skúlason.
✝ Dr. Maro R. Sön-dahl fæddist í
Paraná fylki í Bras-
ilíu 1943. Hann lézt í
bílsysi í Brasilíu 10.
janúar síðastliðinn.
Faðir hans var Bald-
ur Magnússon,
Árnasonar Sigfús-
sonar frá Sunnudal í
Vopnafirði, en Árni
og Magnús voru
meðal þeirra, er
fluttu til Brasilíu ár-
ið 1873. Árni Sigfús-
son var bróðir Vig-
fúsar Sigfússonar
verts á Hótel Akureyri.
Móðir Maros er Izolina Sön-
dahl, fædd í Brazilíu.
Eftirlifandi eiginkona Maros
er Clemenza Söndahl, fædd í
Columbia. Dóttir Maros frá
fyrra hjónabandi er Erica Sön-
dahl Levine, lögfræðingur í New
York.
Maro varð verkfræðingur frá
Ohio State Univers-
ity í Bandaríkunum,
stundaði framhalds-
nám í kaffiverk-
fræði og lauk dokt-
orsprófi í þeim
fræðum. Hann var
mjög vel þekktur
fyrir rannsóknir
sínar á kaffijurtum,
ekki sízt það að
hafa tekist að
rækta kaffibaunir,
sem voru með full-
um bragðstyrkleika
kaffis, en innihéldu
u.þ.b. helmingi
minna magn af koffíni. Fjöldi
fræðigreina eftir Maro, svo og
viðtöl við hann hafa birzt í
þekktum fagtímaritum víða um
heim.
Maro var skipaður kjörræðis-
maður Íslands í Curitiba fyrir
nokkrum árum.
Útför Maro fór fram í Rio de
Janeiro 14. janúar.
Við bræðurnir vissum að eitt-
hvað af okkar fólki hafði farið til
Brasilíu 1873, en áhuginn á að
finna það kviknaði ekki fyrr en í
kring um 1990 og hófst þá óform-
leg leit að þessu fólki.
Hún bar árangur 1997 þegar
símtal náðist við elsta ættingjann,
Dr. Nönnu Magnúsdóttur Söndahl
í Curitiba, en hún er elst okkar
fólks á þessum slóðum. Í framhaldi
af þessu símtali komumst við í
samband við bróðurson Nönnu, Dr.
Maro Söndahl, sem þá bjó að hálfu
leyti í Brasilíu og hálfu leyti í New
Jersey. Var ákveðið að við mynd-
um hittast í anddyri tiltekins hótels
í New Jersey á hádegi laugardag-
inn 4. janúar, 1998. Við gengum frá
bílnum í átt að hótelinu, en stönz-
uðum skyndilega og varð starsýnt
á mann, sem stóð á gangstéttinni.
Við gengum að honum og sögðum
einum rómi: „Þú hlýtur að vera
Maro Söndahl“. Jú, þetta var hann,
svona sláandi líkur móðurfólki okk-
ar.
Upp frá þessum degi hefir verið
mjög gott samband okkar í milli.
Maro kom til Íslands við tólfta
mann 1998 og fórum við með hóp-
inn um landið og auðvitað til
Vopnafjarðar, þar sem þau voru
loksins komin heim aftur. Þar nut-
um við gestrisni Vopnfirðinga í rík-
um mæli og þau voru endalaust að
finna frændur og frænkur sem og
við bræður. Þá áttum við mjög
góða helgistund með séra Sigfúsi
Árnasyni í kirkjunni á Hofi.
Heimsókn þeirra var endurgold-
in árið 2000 er við fórum 12 ætt-
ingjar þeirra í heimsókn til Bras-
ilíu. Var aðaltilgangur ferðarinnar
að komast til Curitiba í Paraná-
fylki, en á þeim slóðum settust
flestir Íslendinganna að á sínum
tíma. Maro hafði undirbúið komu
okkar af mikilli snilli, og m.a. var
okkur haldin veizla með öllu Ís-
landsættuðu fólki, sem til náðist.
Þarna hittum við að sjálfsögðu
fullt af Söndahls úr Sunnudal,
Reykdals úr Reykjadal, Barddals
úr Bárðardal, Joakinsons, John-
sons og fleiri.
Hápunktur ferðar þessarar var
þegar fram fór vígsla „Praca de Is-
landia“, Íslandstorgs, sem er lítið
torg í borginni helgað Íslandi.
Þarna voru 100-150 manns af ís-
lenzkum ættum ásamt borgarstjóra
Curitiba og hans fólki. Lúðrasveit
lék þjóðsöngva landanna þegar fán-
ar Íslands og Brasilíu voru dregnir
að húni, og þarna mátti sjá margan
manninn fella lítið tár.
Maro kom aftur tíl Íslands fyrir
tveimur árum á vegum utanríkis-
ráðuneytisins til þess að sitja fund
kjörræðismanna Íslands víða að úr
heiminum.
Nú er Maro allur. Þessi geðugi
og góði drengur fór allt of snemma.
Hans verður sárt saknað.
Við vottum Clemenzu, Ericu,
Izolinu, Nönnu og öðrum aðstand-
endum Maros okkar dýpstu samúð
með kveðjum frá ættingjunum
heima á Íslandi.
Sveinn Gústavsson,
Einar Gústavsson.
Einar Gústavsson, ferðamála-
fulltrúi í New York og frændi hans
flutti okkur þá harmafregn, að
Maro Söndahl, ræðismaður Íslands
í Curitiba í Brasilíu, hefði farist í
hörmulegu umferðarslysi í Norður-
Brasilíu hinn 10. jan. sl. Maður
sem geislaði af bjartsýni, atorku og
lífsgleði væri allur. Mig setti hljóð-
an. Enginn veit sína ævina fyrr en
öll er.
Minningarnar um góðan dreng
hrannast upp. Það var síðla vors
árið 1999. Sendiherrahjónin í
Washington D.C. héldu til Brasilíu
til að afhenda Cardosa forseta
trúnaðarbréf fyrir sendiherra Ís-
lands í Brasilíu. Ég átti í framhald-
inu viðræður við utanríkisráðherra,
þróunarmálaráðherra, sjávarút-
vegsráðherra, senatora og fylkis-
stjóra. En hafði samt allan tímann
í huga að taka frá tvo daga til að
heimsækja borgina Curitiba í Par-
aná í Suður-Brasilíu. Af því að ég
hafði haft spurnir af því, að þar
væri marga af afkomendum Bras-
ilíufaranna að finna.
Sú von brást ekki. Tugir manna
tóku á móti okkur Bryndísi á flug-
vellinum. Svo tóku við samfelldir
fagnaðarfundir. Nanna Magnús-
dóttir, læknir og lífskúnstner, var í
forsvari fyrir hópnum. Bróðurson-
ur hennar Maro, doktor í lífeðlis-
og erfðafræði, gegndi hlutverki
túlksins. Undir hlöðnum veislu-
borðum, sem svignuðu undan krás-
um, (að ógleymdum pönnukökun-
um) var talað saman þindarlaust
fram undir rauðamorgun. Það var
frá mörgu að segja.
Þetta voru bara þrjár kynslóðir,
sem áttu allar ættir að rekja til
Vopnafjarðar og Þingeyjarsýslna.
Magnús, faðir Nönnu, var á barns-
aldri, þegar foreldrar hans fluttust
frá Sunnudal í Vopnafirði til Bras-
ilíu. Barnlaus hjón, sem heyrðu
ljóshærðan dreng leika á flautu í
farandsirkus, gengu honum í for-
eldrastað. Þau kostuðu hann til
náms. Hann varð verkfræðingur og
síðar yfirmaður járnbrautanna í
Norður- Brasilíu.
Á upplausnarárum, um og eftir
fyrra stríð, þegar stjórnleysi ríkti í
landinu, tók hann að sér stjórn
héraðs, sem var um það bil sjö
sinnum stærra en Ísland. Til eru
seðlar með mynd og undirskrift
forstjóra járnbrautanna, sem voru
gjaldmiðill svæðisins. Magnús
Vopnfirðingur var sósíalisti og hug-
sjónamaður. Svo komu herforingj-
arnir, og allt féll aftur í sama farið:
Harðstjórn og spillingu. Verkfræð-
ingurinn sneri sér að málvísindum.
Hann hannaði nýtt alþjóðatungu-
mál, sem hann kallaði „eining“. Það
byggðist á germönskum og lat-
neskum orðstofnum og náði um
skeið meiri útbreiðslu en esper-
anto. Ég gleymi seint, hvernig
Nanna ljómaði, þegar hún sagði frá
afreksmanninum, föður sínum og
afa Maros.
Mér var það mikill heiður að
hafa komið því til leiðar, að Maro
Sondahl var skipaður ræðismaður
Íslands í Curitiba. Curitiba er borg
með um hálfa aðra milljón íbúa.
Þar eru engin slömm. Yfirmaður
borgarskipulagsins hafði nýlega
þegið alþjóðleg verðlaun fyrir
bestu lausn á almannasamgöngum
sambærilegra borga. Skipulags-
verkfræðingurinn var af ætt Sunn-
dæla. Sjálfur var Maro þekktur
vísindamaður. Hann átti einkaleyfi
á ræktun kaffijurta, sem stóðust
þurrka og ásókn skordýra betur en
önnur afbrigði. Og annað á kaffi-
jurt, sem hann hafði ræktað, þar
sem hægt var að stýra kaffein-
innihaldi baunanna.
Og hafði stofnað fyrirtæki um
ræktun og dreifingu kaffis af þess-
ari jurt, bæði í Brasilíu og Banda-
ríkjunum.
Allt sem hann snerti virtist vaxa
og dafna. Nanna, og frændgarður
Maros, var með réttu stolt af hon-
um. Trúlega hefur dr. Maro erft
marga eðliskosti afa síns, Magn-
úsar Vopnfirðings. Hann vildi beita
þekkingunni til að leysa sitt fólk úr
fjötrum fátæktar eins og afi. Og
hann var á réttri leið, þegar honum
var kippt úr umferð fyrirvaralaust.
Það er vandséð, hvað réttlætir
slíka ráðstöfun.
Það er skarð fyrir skildi hjá
frændgarðinum vopnfirska í Curi-
tiba. Eftir lifir minningin um hríf-
andi hugsjónamann, sem lét verkin
tala í þágu þeirra, sem neyta síns
brauðs í sveita síns andlits. Þeir
mættu vera fleiri. Við Bryndís
flytjum ekkju Maros, Clemenzu,
Eriku dóttur þeirra og frændgarð-
inum heima í Curitiba okkar
dýpstu samúðarkveðjur. Það er
huggun harmi gegn, að minning
Maros mun lifa og verða öðrum
fordæmi til eftirbreytni.
Helsinki, 17. jan. 2005,
Jón Baldvin Hannibalsson.
MARO R.
SÖNDAHL
Elskuleg móðir okkar, tengdamóðir, amma,
langamma og langalangamma,
ELÍSABET KRISTJÁNSDÓTTIR,
Hrepphólum,
Hrunamannahreppi,
sem andaðist á hjúkrunarheimilinu Ási, Hvera-
gerði, fimmtudaginn 20. janúar, verður jarð-
sungin frá Hrepphólakirkju laugardaginn
29. janúar kl. 14.00.
Rútuferðir verða frá Umferðarmiðstöðinni í Reykjavík kl. 11.30 og frá
Fossnesti, Selfossi, kl. 12.30.
Elín Jónsdóttir, Ámundi Elísson,
Sigurður Jónsson, Guðrún Sólveig Guðmundsdóttir,
Stefán Jónsson, Katrín Ólafsdóttir,
Guðjón Jónsson, Guðmunda Ólafsdóttir,
Kristján Jónsson, Ásta Gottskálksdóttir,
Gunnar Jónsson, Sigríður Karlsdóttir,
Sólveig Jónsdóttir, Ake Jonsson,
Anna Jónsdóttir, Sigurður Kristinsson,
barnabörn og barnabarnabörn.