Morgunblaðið - 26.01.2005, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. JANÚAR 2005 31
MINNINGAR
✝ Skarphéðinn Jó-hannsson húsa-
smíðameistari fædd-
ist á Leikskálum í
Haukadal í Dala-
sýslu 5. nóvember
1919. Hann lést á
Heilbrigðisstofnun
Suðurnesja 18. jan-
úar síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Halldóra Ólafsdóttir
frá Vatni í Haukadal
og Jóhann B. Jens-
son hreppstjóri frá
Harastöðum á Fells-
strönd. Skarphéðinn
var yngstur af tíu systkinum, sem
nú eru öll látin. Hin voru 1) Krist-
ján bóndi á Efri-Múla í Saurbæ,
2) Jens Elís bóndi í Sælingsdal í
Hvammssveit, 3) Þorsteinn versl-
unarmaður í Reykjavík, 4) Ólafur
bóndi á Skarfsstöðum í Hvamms-
sveit, 5) Guðbjartur bóndi í
Miklagarði í Saurbæ, 6) Lára
húsfreyja í Reykjavík, 7) Ingdór
(dó barnungur), 8) Jens Ingvi í
Keflavík og 9) Soffía húsmóðir í
Reykjavík.
Skarphéðinn kvæntist 27. júlí
1942 Guðrúnu Guðmundsdóttur
frá Snartarstöðum í Lundar-
reykjadal, d. 27. febrúar 1983.
Börn þeirra eru: 1) Þórdís hús-
freyja, f. 20.11. 1942, maður
hennar var Guðmundur Guð-
mundsson, f. 15.4. 1941, d. 27.3.
2002. Börn þeirra eru: a) Svein-
björn, verkstjóri á Keflavíkur-
flugvelli, kvæntur Kristbjörgu
Pálsdóttur, dóttir hans Rakel Sif,
hún á Elenu Margréti. b) Guðrún
Guðmundsdóttir kennari, í sam-
búð með Fausto Bianchi, hún á
tvo syni, Dag og Guðmund Þór. c)
Drengur andvana
fæddur. 2) Álfheið-
ur húsfreyja, f. 22.1.
1945, gift Ólafi E.
Þórðarsyni, f. 4.15.
1943. Synir þeirra
eru: a) Skarphéðinn
Rúnar lögreglumað-
ur, látinn, b) Þórður
Jörgen landfræð-
ingur í Bandaríkj-
unum, kvæntur
Kimberly Ann, þau
eiga börnin Sævar
og Ólöfu Rún, c)
Björn Árni við-
skiptafræðingur,
kvæntur Kristbjörgu M. Jóns-
dóttur, dóttir þeirra Marta Líf, d)
Ástmar vélstjóranemi, látinn. 3)
Stúlka, fædd og dáin 9.3. 1953. 4)
Jensa Sólveig húsfreyja í Þýska-
landi, f. 13.1. 1955, gift Wolfgang
Quellmann, f. 17.5. 1944, dóttir
þeirra er Ragna grunnskólanemi.
Skarphéðinn útskrifaðist með
sveinspróf í trésmíði 18. septem-
ber 1946 og með meistarapróf
hinn 20. mars 1949. Hann starf-
aði allan sinn starfsaldur við
smíðar. Hann var yfirsmiður við
Þjóðminjasafnið og byggði m.a.
Stapann og Íþróttamiðstöð
Njarðvíkur og mörg íbúðarhús í
Njarðvík og Keflavík. Skarphéð-
inn átti víða heima í Dalasýslu
sem barn, lengst af þó á Hlíð-
arenda. Hóf hann búskap sinn og
Guðrúnar í Reykjavík en fluttist
ásamt fjölskyldu sinni til Njarð-
víkur 1948 og bjó þar fram til
ársins 1983, þá fluttist hann að
Vesturgötu 4 í Keflavík.
Útför Skarphéðins fer fram frá
Ytri-Njarðvíkurkirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
Þegar ég hugsa til baka átta ég
mig á því hve auðug æska mín var.
Ég hafði greiðan aðgang að hópi
fólks sem mér þótti vænt um og
sýndi mér hlýju. Í þessum stóra hópi
voru Skarphéðinn afi minn og Guð-
rún amma mín. Við frændsystkin
komum alltaf að opnu húsi þegar við
heimsóttum ömmu og afa á Holtsgöt-
una. Á þessum árum var afi aðeins
utan seilingar, vegna mikillar vinnu
og voru samskiptin ekki mikil. En
síðar eftir að amma dó kynntist ég
honum betur þegar hann bauð mér
og eldri syni mínum til Kanarí. Ég
var illa haldin af psoriasis og sá hann
aumur á mér þar sem ég gat ekki
fjármagnað ferðina sjálf. Þarna
sýndi hann á sér nýja hlið. Hann var
hagmæltur og fékk ég nú að njóta
þess, einnig bjó hann yfir kímnigáfu
sem mér hafði áður dulist.
Okkur fannst gaman að koma á
Holtsgötuna, amma átti alltaf eitt-
hvað gott að gauka að okkur, en það
sem laðaði okkur þó fyrst og fremst
að var hlýja hennar og gæska. Amma
var ekki bara blíðlynd við okkur
börnin, hún var einnig mikill dýra-
vinur. Hún átti alltaf kisur og sá
aumur á villiköttum nágrennisins og
bar m.a. út æti fyrir þá. Við krakk-
arnir kunnum vel að meta þessa
gæsku, en afi var ekki eins hrifinn og
fannst óþarflega mikið af köttum í
kringum húsið. Afi vann mikið á
þessum árum og þurfti þar af leið-
andi að hvíla sig þegar hann var
heima. Amma minnti okkur krakk-
ana á að hafa hljótt því afi væri að
leggja sig. Við lærðum snemma að
hjá afa og ömmu væri gengið hljóð-
lega um og tillit tekið til annarra.
Á aðfangadagskvöld hittust fjöl-
skyldurnar heima hjá þeim í kaffi og
heitt súkkulaði. Loftkökurnar sem
amma bakaði stóðu þar upp úr. Þeg-
ar ég var lasin kom amma í heimsókn
til mín og spilaði við mig marías eða
bara spjallaði. Þegar eitthvað bjátaði
á var hún til staðar, henni fylgdi allt-
af ró og hlýja. Þegar amma veiktist
kom það í hlut systranna og afa að
hugsa um hana. Hún var aðeins um
sextugt þegar hún varð að lúta í
lægra haldi fyrir Alzheimersjúk-
dómnum. Þessi veikindi sýndu svo
ekki var um villst hve vænt afa þótti
um ömmu. Hann hætti að vinna til að
geta verið heima að hugsa um hana.
Nú þegar þau eru bæði látin og ég
hugsa til baka er margs að minnast.
Það sem þó stendur upp úr eru róleg-
heit og hlýjan sem frá ömmu stafaði
og dugnaður afa og ferskeytlurnar
sem frá honum komu við hin ýmsu
tækifæri. Vil ég ljúka þessari minn-
ingu með ljóðum sem þau sömdu
hvort til annars í tilhugalífinu. Þau
kynntust þegar afi var við smíðar í
Lundarreykjadalnum. Afi var dug-
legur að senda ömmu ljóð og átti hún
það til að svara í sömu mynt. Hér er
eitt frá henni til hans:
Þökk fyrir litlu ljóðin
ljúfi vinur minn.
Þau svífa eins og sólskin
í sál mína inn.
Þetta samdi afi eftir margra ára
sambúð með sinni heittelskuðu.
Hún var alltaf svo hæglát og hljóð
og hlýleg í viðmóti og fasi.
Reyndist mér alltaf svo indæl og góð
og aldrei hún stóð neitt í þrasi.
Kæru afi og amma, bestu þakkir
fyrir þessar góðu stundir og minn-
ingar.
Guðrún Guðmundsdóttir.
Skarphéðinn afi gat verið nokkuð
strangur, nánast grimmur, við okkur
krakkana þegar við vorum yngri. En
hann gat líka verið blíður sem barn
en átti erfiðara með að sýna þá hlið.
Afi fór líka sérstaklega vel með alla
sína hluti og fjármuni.
Ég man eftir atviki frá því að ég
var 4–5 ára gamall. Nýir leigjendur
fluttu inn í húsið hans á Hæðargöt-
unni í Njarðvík og skildu eftir stóran
pappakassa við ruslatunnuna. Kass-
inn var um það bil tvær barnshæðir,
eða um einn og hálfur metri á hæð,
ég dró kassann inn á blett hjá afa og
ætlaði að búa til mína eigin brennu.
Ég fékk „lánaðar“ eldspýtur hjá
pabba og reyndi að kveikja í kass-
anum. Mér gekk erfiðlega að kveikja
eld og endaði með því að ég gafst upp
og fór að leika við kisu í staðinn.
Þolinmæði mín brást aðeins of fljótt
því skömmu síðar fuðraði kassinn
upp í góðri brennu. Um kvöldmatar-
leytið fór ég svo til ömmu og afa í
mat. Um leið og ég labbaði inn kallaði
afi „Drumbur“; „sestu hér hjá afa
þínum, við þurfum að ræða saman.
Það var einhver sem kveikti eld á
blettinum á Hæðargötunni, veist þú
hver gerði það?“ „Ekki ég! Ekki ég!
Ég sá kassann og fór inn í hann og
reyndi að kveikja eld en …“ Afi gat
ekki haldið aftur hlátri, hann hafði
fengið útskýringu á brennunni. Ég
átti skilið að fá skammir en hann gat
ekki annað en hlegið að uppátæki
unga drengsins.
Um páskaleyti tuttugu árum síðar
vorum ég og afi við Langá í Borg-
arfirði að smíða pall við hjólhýsi sem
hann hafði keypt fyrir fjölskylduna.
Við vorum búnir að smíða allan dag-
inn og tilbúnir að snæða kvöldmat.
Afi hafði smurt samlokur svo við
þyrftum ekki að keyra í Borgarnes
og eyða peningum á veitingastað. Ég
bjóst ekki við neinum veislumat því
afi átti það til að borða vikugamalt
brauð því það væri alger sóun að
henda því. Brauðið var reyndar mjög
gott en svo kom að því að skola
brauðinu niður með gosdrykknum
sem afi kom með að sunnan. Afi náði í
plastpela sem hafði innihaldið „full-
orðinsdrykk“ og hellti í glas fyrir
mig. Mér leist ekkert á blikuna, afi
var mikill bindindismaður þannig að
ég velti því fyrir mér hvar hann hafði
fengið pelann. Ég tók eftir því að afi
hætti að borða og horfði á mig þegar
ég lyfti glasinu og gerði mig kláran
að taka sopa af gosinu. Þetta var
versti gosdrykkur sem ég hafði
smakkað en vildi ekki særa afa og lét
mig hafa það að klára úr glasinu.
Þegar við vorum búnir að borða
spurði afi, hvernig var gosdrykkur-
inn? Ég vildi ekki skrökva og sagði
honum að drykkurinn hafi verið gos-
laus og frekar vondur. Já, sagði afi,
Sveinbjörn frændi þinn kom til mín
um jólin og ég gaf honum kók úr 2
lítra flösku og hann sagði mer þá að
drykkurinn væri goslaus. Ég hélt að
þetta væri bara vitleysa í honum
Sveinbirni svo ég setti restina í þenn-
an plastpela til að sjá hvað þér fynd-
ist. Svona var hann afi nytsamur, það
mátti engu henda, ekki einu sinni
gosi sem hafði staðið í opinni flösku í
marga mánuði. En ég gat ekki haldið
aftur hlátri. Afi átti það skilið að ég
hellti mér yfir hann fyrir að gefa mér
þennan óþverra en ég gat ekki annað
en hlegið að uppátæki gamla manns-
ins.
Þórður Jörgen Ólafsson.
Afi minn Skarphéðinn Jóhannsson
húsasmíðameistari var á margan
hátt sérkennilegur maður. Hann fór
ekki hefðbundnar leiðir í lífinu. Þeg-
ar ég hugsa til baka og minnist þess
er við áttum samleið með, þá er ýmis-
legt sem tínist til. Það voru tímabil
sem ég átti ekki auðvelt með að skilja
hann afa minn. Hann var markaður
af hörku síðustu aldar, hafði kynnst
mikilli fátækt og lært af því nægju-
semi. Skarphéðinn afi minn hafði á
sér tvær hliðar í daglega lífinu. Hann
var búinn mikilli kímnigáfu og átti
það til að kasta fram hverju gullkorn-
inu á eftir öðru. Mér er það alveg sér-
staklega minnisstætt þegar hann tók
mig og frænda minn Skarphéðin á
eintal. Umræðuefnið var samskipti
kvenna og karla. Við frændurnir vor-
um á unglingsárum og átti þetta vel
við. Afi okkar sagði í örfáum setn-
ingum allt sem ungir menn þurfa að
vita um þennan málaflokk. Hann
gerði það á góðri íslensku og var ekki
með neitt óþarfa skraut. Boðskapur-
inn komst vel til skila. Eftir því sem
ég eldist þá sé ég æ betur hvað hann
komst vel að orði, hann afi minn.
Ég man fyrst eftir afa mínum sem
vinnandi manni. Hann var sístarf-
andi meðan hann hafði þrek til. Hon-
um búnaðist vel og fór vel með það
sem hann aflaði. Oftar en ekki var
hann með mar á fingrum og skadd-
aðar neglur. Vinnuklæddur með
rauðan þykkan blýant.
Í fyrstu vorum við fjögur barna-
börnin. Fjölskyldurnar bjuggu nán-
ast allar á sama blettinum og sam-
neytið var mikið. Það var víst
Skarphéðinn afi minn sem kom föður
mínum af stað í húsbyggingu um það
leyti er ég var á bleiualdri. Seinna
meir var farið af stað í stækkun á
íbúðarhúsi fjölskyldunnar. Ég man
það glöggt er ég sá nokkra karla
koma gangandi eftir Borgarvegin-
um, með stóran stofuglugga. Þar var
afi minn á ferð ásamt öðrum. Hann
lagði sínu fólki lið á einn eða annan
hátt.
Fyrir allmörgum árum áttum við
gott samtal. Hann var að ræða við
mig um lífið, tilveruna og dauðann.
Sagði mér meðal annars að hann
myndi lifa áfram í gegnum okkur af-
komendur sína. Hann taldi sig ríkan
mann og lét mig vita af því að honum
þætti vænt um okkur. Að sjálfsögðu
gerði hann það á sinn hátt. Ég skildi
það ekki þá, en í dag horfir lífið öðru-
vísi við. Það hefur kvarnast úr fjöl-
skyldunni á umliðnum árum. En allt-
af var Skarphéðinn afi á sínum stað.
Hann verður það áfram á sinn hátt.
Sveinbjörn Guðmundsson.
Hann Skarphéðinn afi minn er nú
dáinn, hann lifði í rúm 85 ár. Ég ætla
ekki að fara yfir ævi hans heldur
kveðja hann með nokkrum orðum.
Ég veit að þegar við barnabörnin
hugsum til Skarpa afa dettur okkur
fyrst sparsemi í hug og kannski
ákveðnin. En þegar öllu er á botninn
hvolft erum það við sem skuldum
honum, það var jú hann og amma
sem gáfu okkur það sem við höfum.
Við Ástmar bróðir gerðum oft grín
að uppruna okkar, við erum nefni-
lega úr Dölunum eins og Skarpi afi.
Skarpi afi var stífur og oft þver, þeg-
ar við bræðurnir sýndum álíka takta
var það vegna Dala-gena að mati
eina fjölskylduaðilans sem ekki stát-
ar af Dala-genum (aumingja pabbi
Dalagenalausi). Við snerum að-
finnslum í spaug og stolt, við vorum
alltaf stoltir af okkar Dala-genum og
stöndum þétt við okkar þverleika,
þrjósku og stífni, löngu áður en
nokkur fann upp á orðatiltækinu
„Dalirnir heilla“, það vissum við fyrir
áratug síðan.
Þótt hann Skarpi afi væri stífur
var hann hjálpsamur, ég minnist
þess þegar hann sótti mig til Reykja-
víkur eftir að ég hafði legið á sjúkra-
húsi, hann sótti mig það haustið oft í
Fjölbrautaskólann og skutlaði mér
heim. Þá átti ég erfitt með gang eftir
aðgerð og hann mátti ekki til þess
hugsa að strákurinn sinn væri að
brölta þetta að vetri til. Eins og hann
sagði: „Ég get alveg skutlað þér, ég
hef hvort eð er ekkert að gera.“ Oft
hugsaði ég til þessara orða hans þeg-
ar ég sá hann gangandi milli Vestur-
götunnar og Kaskó lágvöruverðs-
búðarinnar, gangandi framhjá tveim
ef ekki þrem klukkubúðum. Ég bauð
honum alltaf far þegar ég sá hann og
fór að versla með honum, mínir út-
reikningar gáfu til kynna að hann
hefði sparað sér u.þ.b. 150 krónur á
þessari klukkutíma gönguferð,
reyndar með því að koma með sína
eigin innkaupapoka.
Ég sá Skarpa afa minn oft á
göngu, hann gekk ekki við staf, hann
gekk við pútter golfkylfu, til hvers að
kaupa staf þegar pútterinn er ónot-
aður í forstofunni? Því miður hringdi
hann ekki, hann vildi ekki trufla aðra
og því gafst mér allt of fá tækifæri til
að endurgjalda greiðana. Í raun man
ég bara eftir að hann hafi einu sinni
beðið mig um greiða. Það var að
keyra til Grindavíkur og ná í hjól-
hýsi, bíllinn minn var nefnilega með
svo fínan krók. Sjaldan hef ég verið
hræddari í umferðinni, við vorum á
Reykjanesbrautinni, ég nýkominn
með bílpróf á gamalli Lödu með enn
eldra hjólhýsi í eftirdragi og gamlan
mann við hliðina sem stanslaust hafði
augun á hraðamælinum. Þessi litla
samantekt lýsir afa eins og ég sá
hann, hjálpsamur þrátt fyrir að vera
stundum harður, sparsamur þó ég
sjálfur sæi ekki alltaf sparnaðinn og
gerði ekki kröfur til annarra.
Fyrir hönd okkar yngri bræðr-
anna þakka ég afa fyrir allt, þú varst
frábær þrátt fyrir þína sérvisku. Við
eigum þér allt að þakka, takk fyrir
Dalagenin, takk fyrir lífið.
Björn Árni Ólafsson.
SKARPHÉÐINN
JÓHANNSSON
Fjölskylda
HALLDÓRU G. MAGNÚSDÓTTUR,
Hávarðarkoti,
Þykkvabæ,
þakkar af alhug öllum þeim, sem heiðruðu
minningu hennar með nærveru sinni við út-
förina, minningargjöfum og blómum.
Sérstakar þakkir til þeirra, sem önnuðust
hana síðustu vikurnar.
Guð blessi ykkur öll og gefi ykkur gæfu og gleði á nýju ári.
Gíslína Sigurbjartsdóttir, Hafsteinn Einarsson,
Hjördís Sigurbjartsdóttir, Páll Guðbrandsson,
Guðjón Ólafur Sigurbjartsson, Guðrún Barbara Tryggvadóttir
og fjölskyldur.
Við þökkum innilega öllum þeim, sem sýndu
okkur samúð og hlýhug við andlát og útför
systur okkar, afasystur og mágkonu,
ELÍNBORGAR SIGURÐARDÓTTUR
frá Ísafirði,
Unnarbraut 4,
Seltjarnarnesi.
Guð blessi ykkur öll.
Einar Ingi Sigurðsson, Katrín Sigurjónsdóttir,
Ísak Jón Sigurðsson,
Arna Viktoría Kristjánsdóttir
og fjölskyldur.
Þökkum auðsýnda samúð og hlýhug við fráfall ástkærrar móður okkar,
ÞÓRUNNAR SVEINSDÓTTUR,
Fljótakróki,
Skaftárhreppi.
Hlýjar kveðjur til starfsfólks Klausturhóla.
Magnhildur Ólafsdóttir,
Hávarður Ólafsson,
Margrét Ólafsdóttir,
Guðlaug Ólafsdóttir
og aðrir aðstandendur.