Morgunblaðið - 28.01.2005, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. JANÚAR 2005 11
FRÉTTIR
VARÐSKIPIÐ Óðinn, sem sigldi fyrst í
Reykjavíkurhöfn 27. janúar 1960, hefur 197
sinnum dregið skip til lands eða í var vegna bil-
unar, eldsvoða eða veiðarfæra í skrúfu. Fyrsti
skipherra var Eiríkur Kristófersson og var
skipinu vel fagnað, fánar blöktu við hún og
helstu ráðamenn þjóðarinnar voru viðstaddir
komu þessa nýja flaggskips Landhelgisgæzl-
unnar. Óðinn var smíðaður í Álaborg í Dan-
mörku og þegar skipið kom til Íslands var það
talið eitt fullkomnasta björgunarskip á norð-
urslóðum með tvær aðalvélar og 18 sjómílna
ganghraða.
Halldór Nellett, skipherra á varðskipinu
Ægi, hefur tekið saman sögu Óðins, sam-
kvæmt skýrslum skipsins, frá janúar 1960 til
janúar 2005, og er stiklað á stóru í þeirri sam-
antekt.
Leiðangrar af ýmsu tagi
Óðinn hefur 197 sinnum dregið skip til lands
eða í landvar og 14 sinnum hefur Óðinn dregið
flutninga- og fiskiskip úr strandi. Þá hefur
áhöfn Óðins þrisvar sinnum bjargað áhöfnum
strandaðra skipa og tvisvar sinnum bjargað
áhöfnum sökkvandi skipa.
Óðinn hefur stundum verið sendur á fjölsótt
mið, m.a. í þeim tilgangi að veita áhöfnum
fiskiskipa læknishjálp enda læknir þá í áhöfn
skipsins. Árið 1968 sigldi Óðinn með flotanum
á síldarmiðin norður við Svalbarða og árin
1994, 1995 og 1996 var Óðinn til aðstoðar ís-
lenskum togurum í Barentshafi, svokallaðri
Smugu.
Óðinn hefur og stundað sjúkraflutninga og
var m.a. sendur til Grænlands árið 1962 til að
sækja sjúkling. Um borð var þyrla sem notuð
var til að fljúga frá ísröndinni til lands að
sækja sjúklinginn. Síðan sigldi Óðinn með
sjúklinginn til Reykjavíkur.
Þrjú þorskastríð
Óðinn tók þátt í þremur þorskastríðum.
Fyrsta stríðið hófst vegna útfærslu lögsög-
unnar úr 4 sjómílum í 12 árið 1958. Því lauk
ekki fyrr en árið 1961 þegar Óðinn hafði verið í
rekstri í rúmt ár. Næsta þorskastríð hófst
vegna úrfærslu fiskveiðilögsögunnar í 50 sjó-
mílur árið 1972 og lauk því í lok ársins 1973.
Síðasta þorskastríðið hófst 1975 þegar fisk-
veiðilögsagan var færð úr 50 sjómílum í 200
sjómílur og lauk því í júní 1976.
Hafísveturinn 1967–1968 teppti hafís sigl-
ingar til Norður- og Austurlands. Það er til
marks um ástandið að 18 þingmenn úr öllum
stjórnmálaflokkum lögðu fram þingsályktun-
artillögu um að kjósa skyldi fimm manna
nefnd til að koma í veg fyrir að skortur yrði á
brýnustu nauðsynjavörum, einkum kjarnfóðri
og olíu, í þeim landshlutum þar sem hafíshætta
var mest.
Óðinn tók mikinn þátt í að brjóta flutninga-
og fiskiskipum leið gegnum ísinn og aðstoðaði
alls 17 skip. Þá flutti Óðinn um 55 tonn af
vörum og dældi 151 tonni af olíu í land á Aust-
fjarðahöfnum.
Í febrúar 1968 geisaði fárviðri um mest allt
land. Verst var veðrið á Vestfjörðum, ofsa-
veður með mikilli ísingu, Óðinn var þá við
gæslustörf á Ísafjarðardjúpi. Í þessu fárviðri
fórust þrjú skip í Djúpinu með miklum mann-
sköðum.
Fiskiskipið Heiðrún frá Bolungarvík fórst
með allri áhöfn. Breski togarinn Ross Cleve-
land sökk þar einnig. Af Ross Cleveland fórust
allir utan einn sem komst í land á gúmbát við
illan leik. Bæði skipin eru talin hafa farist
vegna ísingar.
Breski togarinn Notts County strandaði við
Snæfjallaströnd og tókst áhöfn Óðins að
bjarga áhöfn togarans. Einn úr áhöfninni var
þegar látinn þegar varðskipsmönnum tókst að
komast um borð.
Í góðu standi miðað við aldur
Óðinn hefur lítið verið gerður út undanfarið.
Skipið er þó enn í nokkuð góðu ásigkomulagi
miðað við aldur en hlutverk skipsins hefur ver-
ið að fylla skarð varðskipanna Týs og Ægis
þegar þeirra nýtur ekki við.
Ráðgert er að Óðinn verði gerður út a.m.k.
næstu tvö sumur, í fjóra til fimm mánuði, en þá
er fyrirhugað að gera miklar endurbætur á
varðskipunum Tý og Ægi. Ægir verður 37 ára
á þessu ári og Týr orðinn 30 ára. Brýr skip-
anna og allar íbúðir skipverja verða endurnýj-
aðar, ný dráttarspil sett um borð og miklar
endurbætur gerðar í vélarrúmum. Þess má
geta að öll varðskipin, þ.m.t. Óðinn, eru með
upprunalegar aðalvélar.
45 ár liðin frá komu varðskipsins Óðins sem sinnt hefur margs konar björgunarstörfum
Óðinn hefur marg-
oft komið til hjálpar
Varðskipið Óðinn kom með norska loðnuskipið Österbris H-127-AV til hafnar á Akureyri í apr-
íl 2001. Íslensku varðskipin eru ekki mjög stór samanborið við nútíma fiskveiðiskip.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Eiríkur Kristófersson, skipherra um áratuga
skeið, var fyrsti skipherrann á Óðni.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Varðskipið Óðinn tók þátt í þremur þorska-
stríðum. Myndin, sem birtist fyrst í Mbl. 3. jan
1973, sýnir skemmdir sem Óðinn varð fyrir
er breski togarinn Brucella sigldi á hann.
SVEIN E. Kristiansen, verkefnis-
stjóri jarðgangagerðar sænska verk-
takafyrirtækisins NCC í Noregi,
staðfesti í samtali við Morgunblaðið
að í skýrslu, sem hann gerði fyrir
Árna Johnsen um hugsanlegan
kostnað við jarðgöng milli Vest-
mannaeyja og lands, felist ekki
skuldbindandi tilboð.
Árni Johnsen sagði á borgara-
fundi í Vestmannaeyjum í fyrra-
kvöld, að ekki væri um að ræða til-
boð frá NCC og ekki lægju fyrir
formlegar áætlanir um verkið.
Kristiansen, sem er staðsettur í
Færeyjum, segist einvörðungu hafa
gert Árna grein fyrir mögulegum
kostnaði í stuttri skýrslu vegna
framkvæmdanna eftir að Árni hefði
leitað til sín. Þetta byggist á reynslu
NCC af gerð þrennra jarðganga.
Tvennra í Færeyjum, sem liggi und-
ir sjó, og lengstu bílajarðganga í
heimi, Lærdalsganganna í Noregi,
sem eru 24,5 km á lengd.
Kristiansen vann að gerð skýrsl-
unnar ásamt Sverre Barlindhaug,
jarðverkfræðingi hjá Multiconsult. Í
skýrslunni kemur fram að aðeins sé
um athugun og kostnaðaráætlun að
ræða. „Skýrslan er grunnupplýsing
sem sýnir að þetta er spennandi verð
og lægra verð en hefur þekkst á Ís-
landi,“ segir Árni.
Hittust í Kaupmannahöfn
Að sögn Kristiansens hitti hann
Árna á stuttum fundi í Kaupmanna-
höfn í nóvember þar sem þeir ræddu
möguleika á jarðgangagerð milli
lands og Eyja. Aðspurður segist
Kristiansen aðeins hafa sett saman
skýrsluna þar sem
hann tilgreinir mögu-
legan kostnað og að-
ferðir við jarðganga-
framkvæmdir hérlend-
is. Hann bætir því við
að NCC hafi áhuga á að
halda verkefninu áfram
ef áhugi er fyrir því
hérlendis.
Hugsanleg göng milli
lands og Eyja yrðu um
20 km löng. Samkvæmt
skýrslu Kristiansens
gæti kostnaður orðið
um 1.450 milljónir
danskra króna, um 16
milljarðar íslenskra
króna án virðisauka-
skatts.
Kristiansen, sem vann að gerð
jarðganganna tvennra í Færeyjum
segir Árna hafa leitað til sín til þess
að fá upplýsingar um verð, hvaða að-
ferðum fyrirtækið beitti við slíkar
framkvæmdir o.s.frv. „Við áttum
ánægjulegar samræður í Kaup-
mannahöfn og hann afhenti mér
skýrslu sem Vegagerðin á Íslandi
hafði unnið árið 2000 þar sem fram
komu niðurstöður allra jarðfræði-
rannsókna sem höfðu verið fram-
kvæmdar,“ segir Kristiansen. Hann
segist hafa rætt við Barlindhaug,
sem er jarðverkfræðingur, og saman
hefðu þeir unnið að gerð skýrslu þar
sem þeir hefðu nýtt þær rannsókn-
arniðurstöður sem Árni hafði látið
þeim í té. Í skýrslunni væri tilgreind-
ur mögulegur kostnaður vegna rann-
sókna, hvað þyrfti að gera áður en
lagst væri í framkvæmdir auk þess
sem Barlindhaug hefði
stungið upp á öðrum
möguleikum.
Skýrslan að mest-
um hluta jarð-
fræðiathugun
Í skýrslunni, sem er
rúmar tvær blaðsíður,
kemur fram að aðeins
sé um athugun og
kostnaðaráætlun að
ræða. Mestur hluti
hennar fer í að fjalla
um jarðfræði svæðis-
ins sem um ræðir. Í lok
skýrslunnar er minnst
á að kostnaðaráætlun
sé byggð á reynslu
NCC af ofangreindum jarðgöngum.
Þar segir: „Átján kílómetra löng
göng sem eru boruð og sprengd
munu kosta um það bil 1.150 millj-
ónir danskra króna, og 600 metra
löng göng í „Jetgrouted“ sandi fóðr-
uð með steypu munu kosta um það
bil 300 milljónir danskra króna, sem
gerir heildarkostnað um það bil
1.450 milljónir danskra kr. Fyrir
sambærilegan pening er mögulegt
að byggja 23 km löng göng sem bor-
uð eru og sprengd þannig að betri
rannsókn á berglögunum nær meg-
inlandinu gæti reynst góð fjárfest-
ing.
Í þessari kostnaðaráætlun er allur
kostnaður innifalinn utan kostnaðar
við kaup á landi og flutningar á jarð-
vegi frá jarðgangagerðinni.“
Kristiansen segir að kostnaðar-
áætlunin fyrir jarðgöng milli lands
og Eyja verði um 25% hærri en í
Færeyjum. Það væri vegna þess að
göngin milli lands og Eyja væru
lengri, en þau í Færeyjum, og því
þyrfti stærra lofræstikerfi. Auk þess
væri þörf á meiri styrkingu því þótt
bergið sé svipað hér og í Færeyjum
þá væri það mun mýkra á Íslandi.
„NCC hefur gert lengstu veggöng
í heimi þannig að við vitum hvað á að
gera. Við vitum hver kostnaðurinn
vegna loftræstikerfis er og við höfum
búnað til þess að búa til göng af þess-
ari stærðargráðu,“ segir Kristiansen
og bætir því við að NCC leggi mikla
áherslu á að halda öllum kostnaði í
lágmarki. Göng í Evrópu séu að jafn-
aði tvisvar til þrisvar sinnum dýrari
en í Noregi, enda um mjög ólíkar að-
ferðir að ræða.
Ekki öllum hnútum kunnugur
Aðspurður segir Kristiansen það
ekki vera skrítið að Öyvind Kvaal,
talsmaður NCC í Svíþjóð, skuli ekki
hafa vitað af þeirri áætlun sem hann
hafi unnið og sent Árna. Það heyri
undir sig og yfirmann sinn, Knut
Liavaag, sem er yfirmaður jarð-
gangadeildar NCC í Noregi, að
ákveða að vinna skýrslur af þessum
toga. Hann bendir jafnframt á að
NCC í Noregi sjái alfarið um jarð-
gangaframkvæmdir fyrirtækisins
hvarvetna í heiminum.
Hann segir Kvaal vera háttsettan
innan NCC í Svíþjóð en honum sé
hins vegar ekki ávallt kunnugt um
allt sem sé í gangi innan fyrirtæk-
isins, enda starfi 35.000 starfsmenn
innan fyrirtækisins sem nær yfir öll
Norðurlöndin og að auki til Þýska-
lands og Póllands.
Skýrsla verktakafyrirtækisins NCC um kostnað við göng milli lands og Eyja
Ekki skuldbindandi tilboð
Árni Johnsen
í ræðustól
RÍKISSAKSÓKNARI gaf í
fyrra út 99 áfrýjunarstefnur
vegna refsimála sem er rúm-
lega 50% fjölgun frá árinu 2003
þegar 60 málum var áfrýjað.
Um 80% af málunum var áfrýj-
að að frumkvæði sakborninga,
að sögn Braga Steinarssonar
vararíkissaksóknara.
Þegar sakborningar áfrýja
dómum til Hæstaréttar er regl-
an sú að ríkissaksóknari áfrýj-
ar einnig. Það heyrir frekar til
undantekninga að ríkissak-
sóknari áfrýji málum að eigin
frumkvæði.
Fjöldi áfrýjaðra mála í fyrra
var mun meiri en verið hefur
undanfarin áratug en Bragi
Steinarsson segir að fyrir árið
1994 hafi fjöldi áfrýjaðra mála
farið upp í 120. Það ár hafi lög
um meðferð opinberra mála
breyst þannig að ekki var hægt
að áfrýja vægum sektardómum
nema með sérstöku leyfi
Hæstaréttar. Við breytinguna
hafi málafjöldi fallið niður í um
60 og hafi haldist á því bili und-
anfarin ár. Bragi telur líklegt
að fjöldi áfrýjaðra mála muni
aftur dragast saman á þessu
ári.
Fjölgunin í fyrra skýrist
bæði af því að fleiri sakborn-
ingar áfrýja dómum og vegna
þess að ríkissaksóknari áfrýj-
aði fleiri dómum að eigin frum-
kvæði en áður.
Áfrýjuðum
refsimál-
um fjölgar
úr 60 í 99