Morgunblaðið - 28.01.2005, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 28. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
DINE AID
HELGINA 28.-30. JAN.
Opnunartími:
11-18:30 mán-fös
10-18 lau / 13-17 sun.
Skútuvogi 2, sími 522 9000 • www.expert.is
Samsung SGH-X450
fallegur 3 banda
sími með
hágæða skjá
Óhætt er að fullyrða að þaðmæði mjög á bráðahjúkr-unarfræðingum á slysa-og bráðadeild Landspít-
ala – háskólasjúkrahúss í Fossvogi.
Álagið er þó mismikið eftir dögum,
en þótt ótrúlegt megi virðast eru
mánudagarnir annasamastir.
„Mánudagar eru eitthvað svo óyf-
irstíganlegir í huga fólks enda kem-
ur í ljós að flestir nota þá til lækn-
isheimsókna,“ segir Mette
Pedersen, bráðahjúkrunarfræð-
ingur í Fossvogi, sem nú er að ljúka
þriggja anna sérnámi í bráða-
hjúkrun við HÍ.
Bráðahjúkrunarfræðingar telja
sig vera í ákjósanlegri aðstöðu til að
miðla fræðslu um forvarnir enda
fari 150–200 einstaklingar í gegnum
deildina á hverjum einasta sólar-
hring. „Að mínu mati snýst hjúkrun
fyrst og fremst um umhyggju og
væntumþykju, en í mun víðari skiln-
ingi en orðabókin segir til um. Oft
er fólk í miklu uppnámi þegar það
kemur og þá skapast oft einstök
augnablik til að ná til fólks. Á sama
tíma og við erum að fá botn í at-
burðarás og meiðsl sinnum við sál-
rænni skyndihjálp. Við þurfum að
vera snögg að átta okkur á að-
stæðum og koma hlutunum í róleg-
an gír.
Ekki þarf síður að halda utan um
og fræða ættingja eða vini, sem
fylgja gjarnan hinum slösuðu eða
veiku, um gang mála svo þeir upplifi
aðstæðurnar á sem þægilegastan
hátt. Sami hjúkrunarfræðingur
sinnir bæði aðstandendum og sjúk-
lingum nema þegar líf liggur við. Þá
hefur endurlífgunin forgang og aðr-
ir hjúkrunarfræðingar sinna þá að-
standendum. Skiptar skoðanir eru
um það meðal bráðahjúkrunarfræð-
inga og lækna hversu langt skuli
hleypa aðstandendum. Eiga ætt-
ingjar t.d. að fá að vera viðstaddir
endurlífganir?“ spyr Mette. „Enn
sem komið er hafa ekki verið búnar
til vinnureglur um þetta efni, en
hérlendis er það undantekning-
arlítið þannig að aðstandendur eru
ekki viðstaddir endurlífganir, sem
byggist ef til vill á því að fólk biður
ekki um það.“
Brotum púslað saman
Fyrir leikmenn kann allt spurn-
ingaflóðið, sem dynur á sjúklingum
og samferðafólki við komu á slysa-
deildina, að virka fráhrindandi, seg-
ir Mette, en spurningarnar þjóna
allar sínum tilgangi í því ferli að
finna út hvað gerðist og hversu al-
varlegur áverkinn kann að vera.
Svörin hjálpa okkur við að púsla
saman brotum í heildarmynd áður
en hafist er handa við rannsóknir og
meðhöndlun auk þess sem svörin
nýtast í slysaskráningu. Kraftar í
bílslysi skipta máli þegar metnir
eru svokallaðir háorkuáverkar og
þeim forgangsraðað. Leyndir skað-
ar geta nefnilega komið fram eftir á
þrátt fyrir að hvorki sjáist blóð né
marblettir við komu.
Á slysa- og bráðadeildinni í Foss-
vogi er rekin neyðarmóttaka fyrir
fórnarlömb nauðgana auk þess sem
hjúkrunarfræðingur svarar í áfalla-
hjálparsíma allan sólarhringinn.
„Áfallahjálp fellur í reynd undir for-
varnir því verið er að koma í veg
fyrir að fólk þrói með sér áfalla-
röskun eða áfallastreitu eftir meiri-
háttar áföll í lífinu. Fái vanlíðan að
þróast óáreitt til lengri tíma fer
áfallastreita að há daglegu lífi. Verið
er að fullvissa fólk um að þær til-
finningar, sem það burðast með, séu
eðlilegar miðað við þær hremm-
ingar, sem viðkomandi hefur gengið
í gegnum, og oft er verið að beina
fólki í tiltekinn farveg með hvernig
best sé að bregðast við tilfinningum.
Þegar við skynjum að hlutirnir eiga
ekki eftir að ganga eðlilega fyrir sig
er beiðni send til áfallahjúkr-
unarfræðings.
Aðstæður metnar rétt
Það skal viðurkennast að víða eru
flöskuhálsar og alltaf má betur gera
í að þróa upp vinnureglur og leið-
beiningar,“ segir Mette. „Okkur
finnst mjög leiðinlegt að þurfa að
horfa upp á sjúklinga bíða eftir
þjónustu, jafnvel tímunum saman,
en ég get fullvissað fólk um að við
sitjum ekkert í kaffi og slöppum af.
Því lengri sem biðin er reynir á að
meta aðstæður rétt enda er það á
verksviði hjúkrunarfræðinga að for-
gangsraða sjúklingum. Að sama
skapi lendum við mjög oft í vand-
ræðum með innlagnir sjúklinga frá
okkur þar sem legupláss spítalans
eru fullnýtt. Sjúklingar ílengjast þá
hjá okkur um tíma þótt takmörk
séu fyrir því hversu lengi hægt er
að bjóða upp á gangana. En hversu
skrýtið sem það annars kann að
hljóma ganga hlutirnir yfirleitt
nokkuð vel upp þegar mest liggur
við og þá leggjast allir á eitt. Það á
t.d. við þegar hópslys verða, en þá
er gripið til hópslysaáætlunar og
greiningarsveit, sem í eru tveir
bráðahjúkrunarfræðingar, fara á
vettvang.
Þótt álagið geti oft og tíðum verið
mikið er bráðahjúkrun mjög gjöfult
starf, sérstaklega þegar maður finn-
ur fyrir þakklæti sjúklinga og að-
standenda þeirra.“
 HEILSA | 150–200 manns koma á slysa- og bráðadeildina á hverjum sólarhring
Fjöldi Íslendinga situr
límdur fyrir framan
sjónvarpið þau kvöld
sem Bráðavaktin er á
dagskrá og fylgist með
læknum og hjúkr-
unarfólki takast á við
ótrúlegustu uppákomur.
En hvernig skyldu hlut-
irnir ganga fyrir sig á ís-
lensku bráðavaktinni í
Fossvoginum? Mette
Pedersen bráðahjúkr-
unarfræðingur segir að
starfið sé gjöfult þótt
álagið sé oft mikið.
Morgunblaðið/ÞÖK
„Á sama tíma og við erum að fá botn í atburðarás og meiðsl erum við að sinna sálrænni skyndihjálp,“ segir Mette
Pedersen, bráðahjúkrunarfræðingur á Landspítala – háskólasjúkrahúsi í Fossvogi.
Morgunblaðið/Þorkell
Brynja Dröfn Jónsdóttir gerir að sárum á hendi.
Morgunblaðið/Þorkell
Það er í nógu að snúast allan sólarhringinn.
join@mbl.is
Mánudagar eru anna-
samastir á bráðadeildinni