Morgunblaðið - 28.01.2005, Blaðsíða 51

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. JANÚAR 2005 51
MENNING
ÞAÐ kemst enginn safnstjóri á Ís-
landi með tærnar þar sem Hannes
Sigurðsson, forstöðumaður Lista-
safnsins á Akureyri, hefur hælana
þegar kemur að því að blása upp sýn-
ingar í fjölmiðlum svo manni finnst
hver heimsviðburðurinn reka annan
fyrir norðan. Hannes hefur líka til
þessa dags haft vit á hvaða sýningar
hafi nógu sterkan grunn til að bera
þær væntingar sem skapast við upp-
blásturinn og hvenær sé best að
hægja á og láta sýningarnar bara tala
sínu máli. Ég verð þó að játa að áður
en ég heimsótti sýninguna Stríðs-
menn hjartans, sem nú stendur yfir í
safninu, óttaðist ég að Hannes hefði
nú gengið yfir strikið og blásið í inn-
antóma bólu. Búið til eitthvað „hype“
í kring um sniðuga hugdettu að sýna
100.000.000 krónur í listasafni. Og
það sem meira er þá virtist mér
blessaður listamaðurinn, sá sem á
hugmyndina og ljósmyndirnar,
gleymast í allri kynningu og ég sá
ekki betur en að Hannes Sigurðsson
væri að sýna 100.000.000 krónurnar.
Margt bendir reyndar til þess að
Hannes eigi talsvert í útfærslu þess-
arar hugmyndar íranska listamanns-
ins Ashkan Sahihi. Í texta Hannesar í
sýningarskránni segir t.d.: „Hann
(listamaðurinn) sagði mér frá þeirri
hugmynd sinni að sýna milljón doll-
ara (...). Að öðru leyti var hugmynd
Sahihis ómótuð.“ Uppáhalds-
setningin mín er þó; „Sýningin er
unnin í nánu samráði við listamann-
inn...“.
Ashkan Sahihi er Írani, búsettur í
Bandaríkjunum. Hann hefur fengist
við ljósmyndun af ýmsu tagi og af
texta Jóns Proppé í sýningarskránni
að dæma er þetta í fyrsta sinn sem
hann sýnir þess háttar „kons-
eptverk“. Vangaveltur um gildi og
meiningu peninganna er í sjálfu sér
efni í heilmikil skrif og vísa ég þá í áð-
urnefnda grein Jóns Proppé og í Les-
bók Morgunblaðsins 15. janúar síð-
astliðinn. Einbeiti mér frekar að
sýningunni sjálfri. Efasemdir mínar
um innantóman uppblástur voru
jarðaðar á fyrstu sekúndunni er ég
gekk inn í fyrsta sýningarsalinn þar
sem þungamiðju sýningarinnar er að
finna, 100.000.000 krónur sem dreif-
ast á stöplum undir gleri hér og þar í
safninu og 11 ljósmyndir í yfirstærð-
um af hversdagslegu fólki undir
áhrifum ýmissa vímuefna. Þetta eru
ósköp venjulegar portrettmyndir þar
sem manni er einfaldlega kynnt að
módelið sé á LSD, heróíni, kókaíni
o.s.frv. og þá þykist maður kannski
sjá það í augunum á því. En annars
efast ég um að maður færi að spá í
slíkt. Þessar myndir hafa með skynj-
un og upplifun einstaklingsins að
gera og snerta mann þá dýpra en inn-
antómir peningar undir gleri. Þar
þykir mér vanhugsað hjá listamann-
inum að raða sumum seðlabúntum í
formalísk mynstur. Tatlin turn, Judd
einingar o.s.frv. sem minnir mann á
módernismann. Seðlarnir taka þá
hlutverk skúlptúr-efnis sem skiptir
hugmyndina engu máli. Einfaldir
staflar, stórir og smáir, virka mun
sterkar fyrir heildarmyndina og
standa sem skúlptúr hvort sem er.
Samspil á sér svo stað á milli mynd-
anna og peninganna sem gefur sýn-
ingunni vissa óræðu en undirstrikar
jafnframt samtal á milli þess ytra og
innra sem í raun á sér stað í ljós-
myndunum einum og sér. Það verður
einfaldlega áþreifanlegra þegar pen-
ingarnir koma inn í spilið.
Hannes og Sahihi hafa þó ekki látið
þar við sitja og bæta við tíbeskum
munkasöng, alheims Om, sem glym-
ur í hátalarakerfi safnsins og er að
mínu mati óþarfa viðhengi sem bend-
ir á þessa þverstæðu sem er þegar til
staðar í ljósmyndunum og pening-
unum. Ef eitthvað er tekur munka-
söngurinn þá ánægju frá áhorfanda
að geta fundið hana (eða þær) upp á
eigin spýtur og kæfir hann. Sjúkra-
rúmin í vestursalnum er annað við-
hengi og segir manni að þótt maður
eigi 100.000.000 kr. deyr maður eins
og aðrir eða það tekur hinn venjulega
mann alla ævi að þéna 100.000.000 kr.
eða ef maður neytir eiturlyfja fer
maður á spítala o.s.fv. Og ef það er
ekki nóg þá rúllar myndband í einu
herbergi safnsins þar sem kitsch-
málarinn Bob Ross heitinn, sýnir
áhugamönnum hvernig á að mála
landslagsmynd og fyrir framan skjá-
inn stendur auður hjólastóll. Á þeim
tímapunkti yfirferðar minnar var ég
alveg kominn að því að skella upp úr.
En sem betur fer voru viðhengin ekki
fleiri og þungamiðja sýningarinnar
hélt þar af leiðandi velli.
Sýningin Stríðsmenn hjartans er
langt frá því að vera gallalaus og er á
mörkunum að drukkna í fram-
kvæmdagleði. Engu að síður er hún
áhrifarík, tilfinningalega sem/og hug-
myndalega, og gefur tilefni til um-
ræðna. Þykir mér Hannes sýna mik-
inn hetjuskap og dug að hafa tekið
bláeygður við hugmynd Sahihis,
reddað 100.000.000 króna og búið til
úr þeim sýningu, í samráði við lista-
manninn.
Um vímu
og viðhengi
Morgunblaðið/Kristján
Krónur á stöpli og kona í vímu. Frá sýningunni Stríðsmenn hjartans í Listasafninu á Akureyri.
MYNDLIST
Listasafnið á Akureyri
Opið alla daga nema mánudaga frá 12–
18. Sýningu lýkur 6. mars.
Blönduð tækni – Ashkan Sahihi
Jón B.K. Ransu
Þeir eru ófáir tónlistarmennirnir sem sest hafa að á Ís-landi, af einni sök eða annarri, á umliðnum árum ogáratugum og sett svip sinn – í mörgum tilfellum sterk-
an svip – á tónlistarlífið í landinu. Einn þessara listamanna er
pólska mezzósópransöngkonan Alina Dubik sem gefur að
heyra á einsöngstónleikum í Salnum á morgun kl. 16. Margir
eru þeirrar skoðunar að hún sé í allra fremstu röð söngvara í
samtímanum hér á landi.
Jón Ásgeirsson, tónlistargagnrýnandi Morgunblaðsins í
áratugi, er þess sinnis. „Það sem gerir söng Alinu sérlega
áhrifamikinn, auk afburða raddtækni hennar, er að hún bók-
staflega talar, „syngur og lifir textann“,“
skrifaði hann eftir tónleika sem Alina hélt
við píanóundirleik Gerrits Schuils í Ými
fyrir tæpum þremur árum. Jón heldur
áfram, og á þá við níu söngverk Rakhm-
anínovs, sem Alina söng á tónleikunum: „Flutningur Alinu
Dubik á þessum viðamiklu söngverkum var hreint út sagt frá-
bær. Gerrit Schuil átti sinn þátt í þessum glæsitónleikum með
frábærum leik sínum, tónleikum, sem telja verður meðal há-
punkta í tónleikahaldi vetrarins.“
Það er ekkert annað.
  
Annar nestor í íslensku tónlistarlífi, Jónas Ingimundarson,sem leikur með Alinu á tónleikunum í Salnum, tekur
ekki síður stórt upp í sig. Raunar flýgur honum fyrst eitt orð í
hug þegar til hans er leitað um álit á sönghæfileikum Alinu:
„Frábær!“ segir hann með þungri áherslu og gerir hlé á máli
sínu, þannig að orðið fái notið sín. „Alina er yndisleg söng-
kona,“ heldur hann áfram, „sem hefur sönginn á valdi sínu og
veit upp á hár hvað hún er að gera. Röddin er guðsgjöf og hún
kann að nota hana. Alina syngur þannig að það skiptir máli –
bæði fyrir hana og aðra. Hún er listamaður!“
Að dómi Jónasar er aðeins einn ljóður á ráði Alinu – það
heyrist of sjaldan í henni á tónleikum.
  
Sjálf hlær Alina þegar hún heyrir þetta. „Það er alveg rétt,ég syng ekki oft á tónleikum og enn sjaldnar á einsöngs-
tónleikum.“
En þarf þá ekki að bæta úr því?
„Það er hægara sagt en gert, ef ég á að vera alveg hrein-
skilin. Ég er að kenna söng við Nýja tónlistarskólann og Tón-
listarskólann í Reykjavík og hef mjög mikið að gera. Það er
með öðrum orðum ekki auðvelt að láta þetta tvennt fara sam-
an, mikla kennslu og tónleikahald. En þá sjaldan ég kemst á
svið er það mjög skemmtilegt.“
Og Alina ætlar að njóta augnabliksins til hins ýtrasta enda í
góðum félagsskap Chopins, Karlowitz, Tsjajkovskíjs og
Bjarna Böðvarssonar. „Ég ætla að syngja lög slavneskra tón-
skálda sem ég held mikið upp á og heyrast sjaldan á tón-
leikum hér á Íslandi.“
En Bjarni Böðvarsson, það er ekki sérlega slavneskt nafn?
„Þetta er Bjarni Bö, pabbi hans Ragga Bjarna. Mig langaði
að hafa eitthvað íslenskt á efnisskránni líka og Jónas Ingi-
mundarson benti mér á þetta. Ég hafði aldrei heyrt þessi lög
áður en þau eru alveg hreint frábær. Smellpassa með hinu.
Þessi lög kalla á mikla túlkun, mikla tilfinningu. Ég er alveg
steinhissa á því að þau heyrist ekki oftar. Vonandi verður nú
breyting þar á.“
Eins og á öllum söngtónleikum í Tíbrá þýðir Reynir Ax-
elsson alla texta efnisskrárinnar, að þessu sinni úr pólsku og
rússnesku.
Því fer fjarri að Alina og Jónas fari hvort í sína áttina að
loknum tónleikunum á morgun, því í næsta mánuði liggur leið
þeirra í hljóðver, þar sem þau hyggjast hljóðrita öll sönglög
Chopins. „Ef allt gengur að óskum kemur platan út síðar á
þessu ári,“ segir Alina og bætir við að það sé frábært að vinna
með Jónasi. „Það er svo mikil tilfinning í því sem hann gerir.“
  
Nú er hálfur annar áratugur síðan Alina flutti búferlum tilÍslands en bóndi hennar, Zbigniew Dubik fiðluleikari,
hafði skömmu áður gengið til liðs við Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands. „Upphaflega ætluðum við bara að vera í eitt ár en dvöl-
in hefur undið upp á sig. Við erum hér enn.“
Og það er ekkert fararsnið á fjölskyldunni. „Ætli það.
Börnin okkar eru orðin svo miklir Íslendingar. Dóttir okkar
var á öðru ári þegar við komum hingað og báðir synir okkar
eru fæddir hér á landi. Þegar við förum í sumarleyfi til Pól-
lands líður ekki á löngu áður en þau byrja að spyrja: Hvenær
förum við heim til Íslands.“
Dóttirin sem Alina getur um, Magdalena, er nú orðin þriðji
fjölskyldumeðlimurinn til að troða upp í íslenskum tónleika-
sölum, lék meðal annars einleik með Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands fyrr í vetur, sautján ára að aldri. Hljóðfæri Magdalenu
er fiðla og leggur hún stund á nám hjá Guðnýju Guðmunds-
dóttur í Listaháskóla Íslands.
Það er ekki ofsögum sagt með eplið, það fellur sjaldan
langt frá eikinni.
Að færa sér guðsgjöfina í nyt
Morgunblaðið/Þorkell
Alina Dubik og Jónas Ingimundarson: Gagnkvæm virðing.
’Röddin er guðsgjöf og hún kann að notahana. Alina syngur þannig að það skiptir
máli – bæði fyrir hana og aðra. Hún er
listamaður!‘
AF LISTUM
Orri Páll Ormarsson
orri@mbl.is