Morgunblaðið - 08.02.2005, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. FEBRÚAR 2005 11
FRÉTTIR
NORRÆN lýðræðisnefnd leggur til að skap-
aðar verði forsendur til þess að auka pólitíska
virkni almennings á Norðurlöndum, ekki að-
eins á kosningadaginn heldur allt kjörtímabilið,
til dæmis með svokölluðum borgaralegum til-
lögum, þjóðaratkvæðagreiðslum og aukinni
nýtingu upplýsingatækni til að efla þátttöku-
lýðræðið, s.s. í formi umræðutorga á Netinu.
Þetta kom fram á blaðamannafundi sem efnt
var til í gær í tilefni af útgáfu skýrslu nefnd-
arinnar sem nefnist Demokrati i Norden eða
Lýðræði á Norðurlöndum.
Í máli Valgerðar Sverrisdóttur, iðn-
aðarráðherra og samstarfsráðherra Norð-
urlanda, kom fram að ákvörðunin um að kanna
stöðu lýðræðis á Norðurlöndum hafi verið tekin
meðan Íslendingar gegndu formennsku í Norð-
urlandaráði. Hún sagði gott að staldra við og
kanna lýðræðisþróunina, en tilhneigingin væri
að taka lýðræðið sem gefnum hlut. Sagðist Val-
gerður vonast til þess að skýrslan gæti orðið
gott innlegg inn í umræðuna um lýðræðismál
og upplýsti að þegar væri búið að kynna skýrsl-
una í ríkisstjórn þar sem henni hefði verið vel
tekið. Sagði hún að í efni skýrslunnar hefði ver-
ið vísað til nýskipaðrar stjórnarskrárnefndar
og hún beðin að taka tillögur nefndarinnar til
athugunar.
Að sögn Kristínar Ástgeirsdóttur, sagnfræð-
ings og formanns lýðræðisnefndar, snýr meg-
intillaga nefndarinnar að því að norrænu ríkin
og sjálfstjórnarsvæðin móti hvert um sig eigin
stefnu til að treysta lýðræðið. Hún sagði mik-
ilvægt að gripið yrði til aðgerða til að auka og
jafna hlut borgaranna í lýðræðislegum ákvörð-
unum, hvort heldur hjá sveitarfélögum eða í
landsmálum. Einnig sé lagt til að þekking á lýð-
ræðinu verði efld, m.a. með lýðræðismenntun
fyrir alla aldurs- og þjóðfélagshópa, en í því
felst m.a. að auka þekkingu almennings á
grundvallarhugtökum lýðræðis og stjórnkerf-
inu sem það býr við, auk þess að hjálpa almenn-
ingi að þekkja rétt sinn.
Sífellt færri kjósa að vera
skráðir í stjórnmálaflokki
Í máli Kristínar kom fram að lýðræðis-
nefndin leggur enn fremur til að sveitarfélög á
Norðurlöndunum nýti upplýsingatækni til að
efla þátttökulýðræðið. Hún telur að þróa beri
rafrænt samráð, umræðukerfi og skoð-
anakannanir meðal almennings til að bæta for-
sendur fyrir pólitískum ákvörðunum. Kristín
sagðist raunar telja að pólitísk umræða hér-
lendis væri mjög lifandi, en hins vegar væri
alltaf spurning hversu virk umræðan milli al-
mennings og stjórnvalda væri í reynd.
Benti hún á að ástæða væri til að hafa vissar
áhyggjur af bæði minnkandi kosninga- og
stjórnmálaþátttöku Norðurlandabúa. Hún
sagði allt benda til að sífellt færri kjósi að vera
skráðir í og starfa innan stjórnmálaflokkanna,
sem sé þó besta leiðin til að móta stefnu flokk-
anna. Spurð hvernig hún teldi að útskýra mæt-
tii hinn minnkandi áhuga sagði hún þróunina
vera á þá leið að almenningur kysi fremur að
beita sér í einsmálshreyfingum, sem væri um-
hugsunarefni þar sem stjórnmálaflokkarnir
væru einn af stólpum lýðræðiskerfisins.
Hvað minnkandi kosningaþátttöku varðar
sagði Kristín margar og ólíkar ástæður liggja
þar að baki, en að margt benti til að pólitíska
hitastigið réði miklu um kosningaþátttöku al-
mennings.
Kristín benti á mikilvægi þess að standa fyr-
ir reglulegum samanburðarrannsóknum og
valda- og lýðræðisúttektum líkt og gerðar hafa
verið í Noregi, Danmörku og Svíþjóð. Því þann-
ig sé unnt að meta stöðu lýðræðis á hverjum
tíma og greina hvað standi helst í vegi fyrir
virkri þátttöku fólks í lýðræðisstarfi. Í máli
Kristínar kom fram að í störfum nefndarinnar
hafi orðið ljóst að tölfræðinni á þeim sviðum
sem nefndin kaus að skoða sé nokkuð ábóta-
vant, m.a. hérlendis, og hafi það torveldað þá
greiningu sem nefndinni hafi verið falið að
gera. Að sögn Kristínar leggur nefndin til að
stofnaður verði vinnuhópur sem fylgi eftir til-
mælum nefndarinnar, miðli þekkingu, hvetji til
lýðræðisrannsókna, samræmi tölfræði og safni
bestu starfsaðferðum í lýðræðisástundun
Norðurlandabúa.
Þess má geta að samhliða skýrslu lýðræðis-
nefndarinnar kom í gær út greinasafn fjórtán
norrænna fræðimanna þar sem fjallað er um
lýðræði á Norðurlöndum frá ýmsum sjónar-
hornum. Í safninu eru m.a. greinar um flóttann
frá norrænum stjórnmálaflokkum og afleið-
ingar breyttrar verkskiptingar ríkis og sveitar-
félaga. Meðal höfunda er Auður Styrkársdóttir
sem ritar um ójafnan hlut kvenna í valdakerf-
um norrænna velferðarríkja.
Norræn nefnd leggur til að skapaðar verði forsendur til að auka pólitíska virkni almennings
Efla þarf þekkinguna á lýðræðinu
Morgunblaðið/Þorkell
Megintillaga norrænnar lýðræðisnefndar snýr að því að norrænu ríkin móti hvert um sig eigin
stefnu til að treysta lýðræðið. Á myndinni eru Kristín Ástgeirsdóttir, formaður nefndarinnar,
og Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðarráðherra og samstarfsráðherra Norðurlanda.
 Meira á mbl.is/ítarefni
JÓN Karl Ólafsson, formaður Versl-
unarráðs Íslands, segir að það þurfi
að einfalda skattkerfið til að styðja
enn frekar við sókn efnahagslífsins og
nýta þau tækifæri sem framundan
eru. „Við teljum að ef við náum að ein-
falda skattkerfið og gera það gagn-
særra batni samkeppnisstaða Ís-
lands, sem mun færa okkur til lengri
tíma litið miklu fleiri tekjumöguleika.
Staðnað kerfi gæti leitt til þess að við
missum frá okkur fólk, fyrirtæki og
fjárfestingartækifæri.“
Verslunarráð stendur fyrir árlegu
viðskiptaþingi í dag á Nordica hóteli
undir yfirskriftinni „15% landið Ís-
land“. Verða þar kynntar hugmyndir
um að flestir skattar á Íslandi verði
15%. Á það meðal annars við tekju-
skatt einstaklinga og fyrirtækja en
einnig virðisaukaskatt, sem yrði þá í
einu þrepi í stað tveggja.
Jón Karl segir það hafa komið í ljós
þegar vinna við skýrsluna stóð yfir að
mörg lönd eru komin nokkuð langt á
veg í þessari umræðu. Íslendingar
megi ekki heltast úr lestinni eftir að
hafa skotið sér fram fyrir marga með
því að lækka tekjuskatt fyrirtækja í
18%. Nú þurfi að víkka þessa um-
ræðu út. Mikil alþjóðavæðing síðustu
ára hafi leitt til þess að markaðir
stækki og einstaklingar eigi þess kost
að staðsetja sig hvar sem er í heim-
inum. Íslensk fyrirtæki hafi breyst úr
því að vera því sem næst örfyrirtæki
á heimsmælikvarða í stór fyrirtæki.
Festast í fátækragildru
„Innan fyrirtækja eru menn sem
þekkja möguleikana og átta sig á
tækifærum sem skapast í löndunum í
kringum okkur. Fyrirtæki líta ein-
faldlega á skatta sem hluta af sínum
kostnaði. Ef við erum ekki sam-
keppnishæf verður staða okkar erf-
iðari,“ segir Jón Karl en tekur fram
að breytingar undanfarin ár hafi ver-
ið til batnaðar og gert stöðu Íslands
sterkari en ella. „Það er kominn tími
til að taka næstu skref, velta framtíð-
inni fyrir sér, marka sér stefnu og
vera á undan til að dragast ekki aftur
úr þróuninni sem er í gangi víða í
kringum okkur.“
Í skýrslu Verslunarráðs er lögð
áhersla á að tillögurnar gagnist ekki
síst þeim sem eru tekjulægri í þjóð-
félaginu.
„Það sem þarf fyrst og fremst að
ræða er það sem við köllum fátækra-
gildru,“ útskýrir Jón Karl. „Á það
vandamál hefur ekki verið horft nógu
mikið, en margir eru að átta sig betur
og betur á þessu. Þegar fimm til sex
krónur af hverjum tíu krónum, sem
fólk vinnur sér inn til viðbótar þegar
það er á ákveðnu launabili, fara beint
í ríkiskassann leiðir það til þess að
fólk forðast að vinna meira.“
Jón Karl telur jaðarskatta af þessu
tagi fela í sér mikla kaupmáttar-
skerðingu hjá fólki sem er með mán-
aðarlaun á bilinu 85 til 150 þúsund
krónur. „Jaðarskattarnir eru svo háir
að fólkið festist jafnvel inni í þessari
gildru. Hugmyndir okkar ganga
mjög mikið út á að reyna að koma í
veg fyrir að fleiri en þrjár krónur af
hverjum tíu fari að meðaltali í ríkis-
kassann í formi jaðarskatta. Segja má
að þessar hugmyndir gagnist þeim
tekjulægstu hlutfallslega mest.“
Bent er á það í skýrslunni að lægra
skatthlutfall myndi hvetja til aukinn-
ar skilvirkni í atvinnulífi og draga að
sér betur launuð störf. Vegna hárra
jaðarskatta komist m.a. verndaðar
atvinnugreinar upp með að greiða
lægri laun en ella. Háir jaðarskattar á
lágar og millitekjur dragi úr hvata
starfsfólks til að sækja launahækk-
anir þar sem hærri laun skerði bætur
þegar jaðarskattshlutfall launþega
hækki.
Jón Karl segir tvær útfærslur lagð-
ar fram í skýrslunni. Fyrri tillagan
gangi út á að tekjuskattur verði 15%
en útsvar, sem er að meðaltali tæp
13%, og bótakerfi verði óbreytt. Þá
verði tekjuskattur og útsvar samtals
tæp 28%. Hann segir ekki tekna af-
stöðu til þess hvort hækka eigi skatta
sem eru lægri en 15% í dag, eins og
t.d. fjármagnstekjuskatt og erfða-
fjárskatt.
„Hin útfærslan gengur enn lengra
og gengur út á það að tekjuskattur og
útsvar verði samanlagt 15%,“ segir
formaður Verslunarráðs. Ef útsvar
haldist óbreytt verði tekjuskattur
sem renni í ríkissjóð um 2%. Það sé
mikil lækkun en samhliða verði per-
sónuafsláttur tekjutengdur og vaxta-
bætur afnumdar. Lækkun jaðar-
skatta verði miklu meiri sé þessi leið
valin.
Í skýrslunni segir að það marki
vatnaskil í umræðu um tekjuskatt
einstaklinga að tekjutengja persónu-
afslátt. Verslunarráð áréttar mikil-
vægi þess að komið sé til móts við lág-
tekjufólk enda sé persónu-
afslátturinn því mikilvægastur.
Tekjutenging sé til þess fallin að
tryggja hag þessa hóps þrátt fyrir að
hún auki vissulega jaðarskattsáhrif á
atvinnutekjur. Þá greiði launamenn
með hærri tekjur skatta af öllum
tekjum sínum þar sem persónuaf-
sláttur þeirra skerðist að fullu.
25–30 milljarðar króna
Jón Karl telur að ríkissjóður myndi
ekki fara illa út úr þessum breyting-
um eins og kannski virðist við fyrstu
sýn. Nettókostnaður, gengi þetta eft-
ir, yrði á milli 25 og 30 milljarðar
króna. Það jafngildi rúmlegri hækk-
un ríkisútgjalda á síðustu þremur ár-
um. Þetta myndi auk þess vera
ákveðinn hvati til að lækka útgjöld
ríkisins.
„Á hinn bóginn er ekki gert ráð fyr-
ir áhrifum af veltuaukningu í þessum
tillögum sem dæmi. Það er ekki gert
ráð fyrir að við fáum fleiri fyrirtæki
til að koma til landsins. Það er ekki
gert ráð fyrir að vinnuframlag aukist
eða laun hækki. Þannig að tölurnar
fara fljótt upp aftur um leið og þessar
forsendur eru metnar,“ segir Jón
Karl.
Hluti af starfsemi Verslunarráðs
er að koma fram með nýjar hug-
myndir og nýja hugsun, segir Jón
Karl. Síðan verða aðrir að taka við
kyndlinum og leiða umræðuna áfram.
Skattatillögur Verslunarráðs lagðar fram á viðskiptaþingi sem ber yfirskriftina „15% landið Ísland“
Flestir skattar á
Íslandi verði 15%
Morgunblaðið/Ásdís
Jón Karl Ólafsson, formaður Verslunarráðs Íslands.
Á viðskiptaþingi í dag
kynnir Verslunarráð Ís-
lands skattatillögur sem
fela í sér að færa tekju-
skattshlutfall fyrirtækja
og einstaklinga og virð-
isaukaskatt niður í 15%.
EF litið er til einstaklings með 100 þúsund krónur í mánaðartekjur er
reiknaður skattur 37.730 krónur á mánuði miðað við núverandi stað-
greiðsluhlutfall. Til frádráttar kemur persónuafsláttur upp á 28.321
krónu þannig að mánaðarleg staðgreiðsla hans í núverandi kerfi er
9.409 krónur.
Í tillögum Verslunarráðs er reiknaður skattur sama einstaklings
27.980 krónur á mánuði en til frádráttar kemur persónuafsláttur upp á
21.002 krónur. Mánaðarleg staðgreiðsla hans samkvæmt tillögum ráðs-
ins væri því 6.978.
Skattbyrði einstaklingsins myndi því léttast samkvæmt skýrslu Versl-
unarráðs um 25%.
Áhrif á tekjulága