Morgunblaðið - 08.02.2005, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. FEBRÚAR 2005 19
MINNSTAÐUR
ÞEIR SEM ekki hafa fengið nóg
af bollum í gær eða fyrra-
dag geta prófað sér-
sænska útgáfu sem
nefnist semla. Um
er að ræða ger-
bollu með rjóma
og marsip-
anfyllingu og
þykir kannski
ágætis tilbreyt-
ing frá íslenska
sulturjómanum.
Svíar hafa borðað seml-
ur a.m.k. frá 18. öld og alltaf í
tengslum við síðustu dagana fyrir
föstuna. Í seinni tíð hefur sprengi-
dagurinn íslenski verið semludag-
urinn í Svíþjóð en þar í landi nefn-
ist sá dagur fettisdagen og vísar til
þess að fyrir föstuna átti maður að
borða mikinn og feitan mat.
Semlur
(u.þ.b. 15 stórar)
50 g pressuger
100 g smjör/smjörlíki
3 dl mjólk
½ tsk salt
1 dl sykur
1 egg
1 l hveiti (tæplega)
1 tsk kardimomma
Myljið gerið. Bræðið smjör/
smjörlíki og hellið mjólkinni út í.
Hafið fingurvolgt. Hellið smá-
vegis af blöndunni út í ger-
ið og hrærið. Hellið af-
ganginum út í og svo salti,
sykri, eggi, kardimommu
og næstum öllu hveitinu.
Hnoðið vel. Látið hefast í
hálftíma. Mótið bollur og
látið hefast á plötunni í
hálftíma. Bakið við 225–250
gráður í 5–10 mínútur.
Fylling og skreyting
200 g marsipan
1 dl mjólk
2½ dl rjómi
flórsykur
Skerið lok af hverri bollu. Takið
innan úr bollunum og blandið því
við marsipan og mjólk. Fyllið boll-
urnar á ný með blöndunni. Þeytið
rjómann og setjið á bollurnar.
Setjið lokið á og sigtið flórsykur
yfir. Áður fyrr tíðkaðist að borða
semlur úr heitri mjólk og kanil og
gera sumir enn, þó algengast sé að
borða þær með kaffinu núna.
Áður fyrr tíðkaðist að borða
semlur úr heitri mjólk og kanil og
gera sumir enn, þó algengast sé að
borða þær með kaffinu núna.
Á vef Nordiska museet er upp-
skrift að meiri fyllingu í semlurnar
sem eru bornar fram í heitri mjólk,
svokölluðum hetvägg:
Semlur með vanillumjólk
6 semlur
2 dl rjómi
½ dl brætt smjör
2 egg
1 msk sykur
rifinn sítrónubörkur
150 g marsipan
Takið lok af hverri semlu og
tæmið botninn með gaffli. Blandið
vel saman marsipani, rjóma,
eggjarauðum, smjöri, sykri og sítr-
ónuberki. Setjið ofan í bollurnar og
lokið aftur. Þeytið eggjahvíturnar
með smá sykri og penslið seml-
urnar með því. Setjið undir grill í
ofninum í smástund og berið fram í
djúpum diskum með mjólk sem
hefur verið soðin með vanillustöng.
Einniger gott að hafa kanil með.
Semlur eru ekki beint holl-
lustufæði og oft er vitnað í það að
sænski kóngurinn Adolf Fredrik
hafi árið 1771 dáið eftir að hafa
borðað óhóflega mikið af semlum.
Á matseðli hans voru þó einnig
súrkál, kjöt, humar, kavíar og
kampavín.
 SIÐIR | Í dag borða Svíar „semlur“
Gerbollur með marsipan-
fyllingu og heitri mjólk
ÞAÐ ER langt frá því flókið mál að
sjóða saltkjöt og baunir og það er
líka hægt að sjóða baunir þó svo að
maður hafi gleymt að leggja þær í
bleyti kvöldið áður. Hér koma nokk-
ur góð ráð frá Hjördísi Eddu
Broddadóttur, framkvæmdastjóra
Leiðbeiningastöðvar heimilanna.
Saltkjöt soðið
Ef kjötið er mjög salt þarf að út-
vatna það, jafnvel yfir nótt. Skolið
kjötbitana undir köldu vatni. Setjið
þá út í sjóðandi vatn, því þá verður
það safameira, bragðsterkara og
næringarríkara. Þegar suðan kemur
upp er froðan veidd ofan af og soðið
áfram við vægan hita þangað til það
er orðið meyrt. Munið að hafa lok á
pottinum. Kjötið er tilbúið þegar
hægt er að stinga í gegnum það og
það byrjar að losna frá beini. Ef
kjötið er ofsoðið verður það þurrt og
bragðlítið. Suðutími á saltkjöti er
venjulega 45–60 mín.
Baunir
200 g gular hálfbaunir
1½ l vatn
Þeir sem eru forsjálir hafa lagt
baunir í hluta af suðuvatninu í gær-
kvöldi. Bætið núvatni saman við og
látið suðuna koma upp. Suðutími
fyrir baunasúpu er yfirleitt 1 klst. og
15 mín.
Baunirnar eru nægjanlega vel
soðnar þegar þær eru jafnar og eng-
ar örður í þeim. Annars er þetta allt-
af matsatriði, fer eftir því hvort fólk
vill hafa baunirnar þunnar eða þykk-
ar.
 Ef soðið er saltkjöt með baun-
unum þá er gott að setja 1–2 kjötbita
út í baunirnar til þess að bragðbæta
þær. Kjötið er þá sett út í þegar
baunirnar hafa soðið í 15 mín. og það
síðan látið malla með allan tímann.
 Ef ekki er áhugi á því að setja kjöt
út í, er hægt að bragðbæta baunirn-
ar með því að setja svolítið soð af
saltkjötinu út í, magnið er alltaf
smekksatriði. Athugið samt að hafa
baunirnar ekki of saltar.
 Ef ekkert saltkjöt er soðið þá er
hægt að setja beikon út í baunasúp-
una, það er sérstaklega bragðgott.
 Ef hvorki er áhugi á saltkjöti né
beikoni þá er hægt að bragðbæta
súpuna með því að leysa upp í henni
1–2 súputeninga.
 Ekki er síðra að setja nokkuð af
grænmetisbitum eins og kartöflum,
rófum, gulrótum og selleríi út í súp-
una og sjóða þar síðustu 20 mín. af
suðutímanum.
Sjóða þarf baunirnar lengur
Gleymdist að leggja baunir í bleyti í
gærkveldi?
Þá er að gera það núna - um
morguninn. Ef það gleymdist líka og
farið að síga á seinni hluta dagsins
þá er ráð að setja baunirnar strax í
pott. Það eina sem gerist er að sjóða
þarf baunirnar miklu lengur. Ef
baunir eru ekki lagðar í bleyti þarf
að sjóða þær að minnsta kosti í 2–2½
klst.
Hraðfrystar baunir
Ef hraðfrystar baunir eru notaðar
þá eru þær soðnar í litlu vatni þang-
að til þær eru meyrar.
Það er svo ekkert að því að sjóða
baunasúpu en sleppa saltkjötinu.
Margir vilja gera það heilsunnar
vegna og þá er um að gera að sjóða
bara nóg af grænmeti með.
Morgunblaðið/Golli
Ef soðið er saltkjöt með baununum þá er gott að setja 1–2 kjötbita út í
baunirnar til þess að bragðbæta þær. Kjötið er þá sett út í þegar baunirnar
hafa soðið í 15 mín. og það síðan látið malla með allan tímann.
Gleymdist nokkuð að
leggja baunirnar í bleyti?
 LEIÐBEININGASTÖÐ HEIMILANNA | Saltkjöt og baunir
Leiðbeiningastöð heimilanna
Sími 908 2882
Alhliða neytendafræðsla um flest
er lýtur að heimilishaldi, starfrækt
af Kvenfélagasambandi Íslands.
Þjónustan er öllum opin frá kl.
9.00-12.30, mánudaga til fimmtu-
daga.
LANDIÐ
Skagaströnd | Myndlistarsýning
barna af leikskólanum Barnabóli á
Skagaströnd var opnuð sl. föstudag í
Landsbankaútibúinu á Skagaströnd.
Segja má að þetta sé samsýning því
öll börnin, frá 20 mánaða til 6 ára, af
leikskólanum eiga einhvern hlut að
sköpun myndverkanna.
Er þetta annað árið í röð sem slík
sýning er haldin í útibúinu en við
opnun sýningarinnar kom fram í
máli Gunnlaug Sigmarssonar úti-
bússtjóra að hann vonast til að þetta
verði árlegur viðburður í menning-
arlífi staðarins.
Þema sýningarinnar að þessu
sinni er „Ég sjálf/ur, umhverfi mitt
og dýrin í náttúrunni“. Á sýningunni
má þannig sjá skúlptúra af fuglum
og ýmsu öðru sem börnin hafa tekið
eftir í umhverfi sínu, ásamt annars
konar myndverkum. Allflestir lista-
mennirnir voru viðstaddir opnunina
ásamt foreldrum sínum og aðstand-
endum. Bauð Landsbankinn upp á
pitsur og Svala í Kántrýbæ.
Að sögn Þórunnar Bernód-
usdóttur leikskólastjóra eru ýmsar
nýjungar í skólanum. Meðal þeirra
eru danskennsla sem fram fer hálfs-
mánaðarlega og taka öll börnin þátt í
dansinum.
Einnig hefur leikskólinn tekið upp
samstarf við Tónlistarskóla A-Hún.
Þennari þaðan kemur reglulega í
leikskólann með nokkra nemendur
sína sem kynna hljóðfæri sín og spila
fyrir leikskólabörnin. Síðan spila
nemendurnir undir söng barnanna
sem þau hafa æft fyrir þessi tæki-
færi. Segir Þórunn að þetta dans- og
tónlistaruppeldi barnanna sé mjög
skemmtilegt og gefandi bæði fyrir
börnin og starfsfólk Barnabóls.
Morgunblaðið/Ólafur Bernódusson
Listafólk Sumir listamannanna voru greinilega ekki vanir að vera við opn-
anir myndlistarsýninga en létu sig hafa það – enda pitsa í boði á eftir.
Ég sjálfur, um-
hverfið og dýrin
Hálendið | Sveitarstjórn Bláskóga-
byggðar telur að hugmyndir um lagn-
ingu vegar um Kaldadal, Arnarvatns-
heiði og Stórasand norðan
Langjökuls séu vafasamar. Leiðin um
Stórasand liggi hærra en Kjalvegur
og sé skilgreindur fjallvegur eða
ferðamannavegur innan héraðs í
svæðisskipulagi miðhálendisins en
Kjalvegur sé skilgreindur sem aðal-
fjallvegur, stofnvegur þvert yfir há-
lendið, úr byggðum Árnessýslu og til
byggða norðan heiða.
Í fréttatilkynningu frá sveitar-
stjórn Bláskógabyggðar er vakin at-
hygli á því að hugmynd Félags um há-
lendisveg um Stórasand tengist vegi
um Kaldadal og þar með sé tilgang-
inum um að stytta leiðina milli
Reykjavíkur og Akureyrar náð. Um-
ferð á þeirri leið myndi verða um
Þjóðgarðinn á Þingvöllum en það
samræmist ekki hagsmunum um
verndun Þingvalla. Vakin er athygli á
hverfisverndarákvæði í samþykki
sveitarstjórnar vegna aðalskipulags
Þingvallasveitar. Þar komi fram að
hverskonar flutningar á olíu, bensíni
eða öðrum mengandi efnum séu ekki
heimilar um þjóðgarðinn. Þá liggi fyr-
ir Alþingi frumvarp til laga um vernd-
un Þingvallavatns og vatnasviðs þess
í þeim tilgangi að stuðla að verndum
lífríkis vatnsins. Telur sveitarstjórn
að þetta og fleira geri það að verkum
að flutningur spilliefna verði ekki
leyfður um áætlaðan hálendisveg og
það hljóti að draga verulega úr þjóð-
hagslegri hagkvæmni hálendisvegar
um Kaldadal og Stórasand.
„Sveitarstjórn Bláskógabyggðar
vill því skora á þá aðila sem huga að
þessum mikilvægu málum að skoða
þá kosti sem heilsársvegur um Kjöl
hefði fyrir íslenskt samfélag og þá
fyrst og fremst fyrir byggð á Norður-
landi og Suðurlandi,“ segir í tilkynn-
ingunni.
Heilsársvegur um Kjöl
verði frekar skoðaður
DAGLEGT LÍF
Neskaupstaður | Þó mikið hafi hlánað að undanförnu á Norðfirði sem annars
staðar á landinu, er víða mikill klaki ennþá á jörð. Þegar komið er á golfvöll
Golfklúbbs Norðfjarðar á Grænanesbökkum blasir við klakahella yfir stórum
hluta vallarins og er völlurinn mun líkari skautasvelli en golfvelli. Golfarar hafa
af þessu töluverðar áhyggjur og eru hræddir við kalskemmdir, en telja þó að ef
klakinn bráðnar í þessum mánuði muni völlurinn sleppa sæmilega við kal í vor.
Morgunblaðið/Ágúst Blöndal
Skautasvell eða golfvöllur