Morgunblaðið - 08.02.2005, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. FEBRÚAR 2005 21
MENNING
ÞAÐ verður að segjast einsog er að
þó að þetta verk væri illa leikið og þar
væri illa sungið þá hvetti ég foreldra
til að fara með börnin sín að sjá þessa
sýningu. Alveg eins mikið þeirra
sjálfra vegna og barnanna því í þessu
verki Kristlaugar Sigurðardóttur er
blásið á það þýlyndi og þá forlagatrú
sem allt er að kæfa í samfélagi okkar.
Hér taka þeir smæstu, sem álitnir
eru réttlausir, höndum saman og
beita hugviti sínu til að breyta sam-
félagi ávaxtakörfu nokkurrar. Þegar
nýbúinn, gulrótin, hefur sannfært
þrælinn, jarðarberið, um eigið ágæti
þá tekst þeim í sameiningu að fá ban-
ana, appelsínur, epli, perur, og an-
anas til að láta af einelti og einræð-
istilburðum og lifa saman, öll
jafnrétthá, í sátt og samlyndi. Falleg
dæmisaga um hverju samstaða getur
komið til leiðar og ágætis mótvægi
við dýrkun okkar tíma á bjargvætt-
um svo sem kóngum og efnamönnum.
Það er Hrafnhildur Stefánsdóttir
sem búið hefur söngleiknum einfald-
an fallegan ramma úr gljáandi græn-
um blöðum utan um leiktæki og leik-
föng, sem ég held að hefði mátt nýta
betur. Búningar Maríu Ólafsdóttur
eru einstaklega hugmyndaríkir, vel
gerðir og styðja persónusköpunina
sérstaklega er appelsínan (Selma
Björnsdóttir) hreint ótrúleg. Ástrós
Gunnarsdóttir nær á þessu þrönga
sviði að búa til skemmtilega dansa og
hreyfingar jafnvel hjá áhugamönn-
unum og sennilega hefði hún átt að
stjórna öllum hreyfingum í sýning-
unni. Leikstjórinn Gunnar Gunn-
steinsson hefur á margan hátt unnið
vel með leikurunum. Litla huglausa
jarðarberið Maja er leikið af mikilli
einlægni af Láru Sveinsdóttur,
Sveinn Geirsson skapar skemmtilega
bandóðan Guffa banana sem reynir
að koma á samræmdu göngulagi í
ávaxtakörfunni og Jón Ingi Hák-
onarson er hæfilega aulalegur í hlut-
verki græna bananans. Perurnar
Poddi og Palla: Valur Freyr Ein-
arsson og Tinna Hrafnsdóttir eru góð
sem glaðlyndir trúðar sem bara vilja
fá að leika sér og Ingrid Jónsdóttir
trúverðug sem ákaflynt epli, alltaf á
undan sjálfu sér. Gunnari tekst líka
að láta þá fallegu og einlægu stúlku
Birgittu Haukdal, einkum í upphafi
þegar hún skilur ekki af hverju á
hana er ráðist, leika þokkalega, á
köflum, litlu gulrótina sem ekki er af
ávaxtakyni. En þegar hún á að fara
að sýna hugrekki kemur í ljós að
Birgitta er ekki fagmaður í leiklist
fremur en Jón Jósep Snæbjörnsson,
sem leikur Imma ananas er vill endi-
lega verða kóngur. Honum tekst að
vísu undir lokin að verða skemmti-
lega ógnvekjandi smástund en ann-
ars fer það ætíð í taugarnar á mér að
þurfa að horfa á sambland af áhuga-
mennsku og fagmennsku á sviði, jafn-
vel þó að þau bæði syngi vel og vitað
sé að þau muni sópa að áhorfendum.
Það sem skilur á milli fagmennsku
(atvinnumennsku) og áhugamennsku
er hins vegar ekki að annar hafi
gengið í skóla eða hafi atvinnu af fag-
inu og hinn ekki – heldur hvort menn
búi yfir einhverjum hæfileikum og
rækti þá, þjálfi stöðugt til æ meiri
fullkomnunar. Þetta sannast á Selmu
Björnsdóttur sem ekki er lærður leik-
ari en sem á skemmtilegan stílfærðan
hátt bjó til eina af þessum hræðilegu
sjálfsuppteknu stelpum, sem alltaf
þurfa að hafa einhvern útundan og
söng að sjálfsögðu líka einkar vel.
Gunnar Gunnsteinsson getur því
verið ánægður með ærið margt í
þessari sýningu. Þó tel ég að sýningin
hefði orðið enn betri ef ekki hefði ver-
ið keyrt með svona miklum hávaða og
látum í fyrri hlutanum, aukaatriði í
framvindunni þar ekki fengið svona
mikið pláss m.a. perurnar og unnið
hefði verið betur og sterkar úr hóp-
viðbrögðum. Og hér enduróma, eins-
og víðar í barnasýningum, of oft
áhrifin frá hljóðsetningu barnaefnis í
sjónvarpi sem af sparnaðarástæðum
er stundum hrein aðför að listrænni
upplifun barna og þyrfti að fara að
ræða af alvöru innan leikhússins og í
sjónvarpi.
Tónlist Þorvaldar Bjarna Þor-
valdssonar, söngstjórn hans, og söng-
ur allur er með miklum ágætum.
Þessi sýning á skilið að fá góða að-
sókn.
Af ávöxtunum skul-
uð þér þekkja það
Morgunblaðið/RAX
„Falleg dæmisaga um hverju samstaða getur komið til leiðar og ágætis mótvægi við dýrkun okkar tíma á bjarg-
vættum svo sem kóngum og efnamönnum,“ segir m.a. í umsögninni um Ávaxtakörfuna.
LEIKLIST
Austurbær
Eftir Kristlaugu Sigurðardóttur. Höfundur
tónlistar og tónlistarstjórn: Þorvaldur
Bjarni Þorvaldsson, leikstjóri Gunnar Ingi
Gunnsteinsson, danshöfundur og aðstoð-
arleikstjóri: Ástrós Gunnarsdóttir, leik-
mynd: Hrafnhildur Stefánsdóttir, bún-
ingar: María Ólafsdóttir, leikgervi: Kristín
Thors og Fríða María Harðardóttir, lýsing:
Freyr Vilhjálmsson og Gunnar Ingi Gunn-
arsson, leikarar: Birgitta Haukdal, Ingrid
Jónsdóttir, Jón Ingi Hákonarson, Jón Jós-
ep Snæbjörnsson, Lára Sveinsdóttir,
Tinna Hrafnsdóttir, Selma Björnsdóttir,
Sveinn Geirsson og Valur Freyr Ein-
arsson. Austurbær, sunnudag 6. febrúar
kl. 14.00.
Ávaxtakarfan
María Kristjánsdóttir
Myrkum músíkdögum, tónlistarhátíðTónskáldafélags Íslands, lauk ígær en hátíðin hófst 30. janúarsíðastliðinn. Hátíðin fagnaði 25
ára afmæli í ár og voru vel á annan tug tónleika
haldnir í húsakynnum víðs vegar um Reykjavík
og nágrenni og á annan tug íslenskra tónverka
frumflutt.
Að sögn Kjartans Ólafssonar eru forsvars-
menn hátíðarinnar ánægðir með útkomu hátíð-
arinnar í ár. „Það er ljóst að nýtt aðsóknarmet
hefur verið slegið hjá okkur, sem er um 3.000
gestir. Fjöldi frumfluttra verka á hátíðinni hef-
ur aldrei verið meiri og í tvígang kom fyrir að
fullt var útúr dyrum á tónleika á hátíðinni,“ seg-
ir hann, en tónleikarnir sem þar um ræðir eru
opnunartónleikar hátíðarinnar þar sem Kamm-
ersveit Reykjavíkur kom fram í Listasafni Ís-
lands og tónleikar Kórs Langholtskirkju og
Graduale Nobili á sunnudaginn var í Langholts-
kirkju.
Fimm kynslóðir tónskálda
Kjartan segir flutning tónlistarfólks á hátíð-
inni hafa tekist afar vel og hafi erlendir tónlist-
arblaðamenn sem hér voru staddir í tilefni
hennar verið nær orðlausir. „Þeir höfðu heyrt
um Myrka músíkdaga en aldrei verið viðstaddir
hátíðina sjálfa,“ segir hann. „Þeir voru undr-
andi á því hvað þetta var viðamikil hátíð frá
mörgum sjónarhornum. Til dæmis má segja að
leikin hafi verið verk eftir fimm kynslóðir ís-
lenskra tónskálda; tvö af elstu tónskáldunum í
félaginu áttu verk á hátíðinni, Jón Þórarinsson
og Jórunn Viðar, og allt niður í yngstu kynslóð
tónskálda sem vildu hafa tónleika sína í Klink
og Bank.“
Hátíðin verður að sjálfsögðu haldin aftur að
ári liðnu og segir Kjartan stefnt að því að dag-
skráin geti þá legið enn fyrr fyrir. „Við erum
reyndar búin að stefna að því lengi. Með því
vonumst við til að geta kynnt hátíðina enn betur
á innlendum og erlendum vettvangi,“ segir
hann.
Fjölbreytnin meiri en á
hliðstæðum hátíðum
Að mati Kjartans hefur hátíðin nokkra sér-
stöðu vegna þess hve opin hún er. „Það eru eng-
ar ákveðnar listrænar línur og menn eru ekki
að leggja neitt fagurfræðilegt mat á tónverkin
fyrirfram, heldur erum við fyrst og fremst að
reyna að flytja allt sem er til staðar í nútíma-
tónlist á þeim tíma sem hátíðin er haldin. Menn
geta síðan eftir á lagt fagurfræðilegt mat á
verkin, en ekki áður en þau eru flutt. Meg-
inmarkmið hennar er að endurspegla nú-
tímann,“ segir hann. Aðspurður hvort
ekki sé valið og hafnað samt sem áður,
svarar Kjartan að það sé fyrst og fremst
af praktískum ástæðum. „Við erum alltaf
hlekkjuð innan þess þrönga fjárhags-
ramma sem við höfum og getum ekki flutt
allt sem við hefðum viljað, en það er ein-
göngu vegna þess að við höfum ekki bol-
magn. En þetta þýðir að fjölbreytnin er
meiri á Myrkum músíkdögum en á öðrum
hliðstæðum hátíðum erlendis, þar sem oft
er verið að einblína á ákveðna stefnu inn-
an tónlistarinnar,“ segir Kjartan að lok-
um.
Pallborðsumræður
Á laugardag var efnt til pallborðs-
umræðna um stöðu nútímatónlistar á veg-
um Myrkra músíkdaga í Norræna húsinu. Var
yfirskrift umræðnanna Skökk staða nútíma-
tónlistar í dag og voru frummælendur fjórir:
Sten Melin formaður Sænska tónskáldafélags-
ins, Anders Beyer ritstjóri Nordic Sounds/
NOMUS, Patrick Kosk tónskáld frá Finnlandi
og Kobeinn Bjarnason flautuleikari. Meðal um-
ræðuefna á fundinum var hvort efnisval á tón-
listarhátíðum væri gert á forneskjulegum fag-
urfræðilegum forsendum. „Skipulag á hátíðum
og hvernig þær eru settar saman var rætt,“
segir Bjarki Sveinbjörnsson tónlistarfræð-
ingur, sem gegndi hlutverki fundarstjóra í um-
ræðunum. „Talað var um að nefndir sem velja
verkefni inn á tónlistarhátíðir ættu það til að
vera einsleitar í vali sínu og væru hræddar við
að vera með eitthvað óvænt. Þetta er þekkt um-
ræða sem við vitum af og höfum oft orðið vör við
um allan heim. Hún er sú sama alls staðar, fer
bara fram á mismunandi tungumálum.“
Bjarki segir þann háttinn hafðan á hér
heima, að leitast sé við að velja það sem er að
gerast á hverjum tíma og þannig reynt að draga
upp nokkurs konar spegilmynd af tónlistarlíf-
inu eins og það er. „Það var mjög góð aðsókn á
marga viðburði á Myrkum músíkdögum og mér
sýnist að því leyti að við stingum svolítið í stúf
við það sem gerist víðar í Evrópu. Erlendir
gestir á hátíðinni hafa einfaldlega spurt yfir
hverju við værum að kvarta hér með okkar
góðu aðsókn. Maður verður því bara að vera já-
kvæður,“ segir hann.
Nútímatónlist ekki markaðsvara
Í pallborðsumræðunum var einnig velt upp
þeirri spurningu hvort markaðsþenkjandi út-
sendingarstjórar útvarpsstöðva og útgáfustjór-
ar plötufyrirtækja úthýsi framsækinni nútíma-
tónlist. „Nútímatónlist er ekki markaðsvara, í
sjálfu sér,“ segir Bjarki. „Í rauninni er það vitað
að nútímatónlist hefur oft á tíðum mjög lítinn
hlustendahóp. Þó leika sumar útvarpsstöðvar
sem hafa margar rásir nokkuð af nýrri tónlist,
en það er mjög misjafnt eftir löndum hvernig
þessu er háttað. Ég verð að viðurkenna að hér á
landi hefur hlutur nýrrar íslenskrar tónlistar í
útvarpsdagskrá farið minnkandi, en það verður
þó að segjast að við hljóðritum allt að 90% af
tónleikum Myrkra músíkdaga, sem verða á
dagskrá Ríkisútvarpsins, rásar 1, næstu mánu-
dagskvöld, frá og með kvöldinu í kvöld [í gær].“
Bjarki segir ljóst að mörg ónýtt tækifæri
liggi fyrir fyrir íslensk tónskáld, þar sem
aragrúi af góðu tónlistarfólki starfi á Íslandi.
„Það var rætt af hverju íslensk tónskáld gera
ekki meira af því að semja verk fyrir Sinfón-
íuhljómsveitina og ýmsa íslenska tónlistarmenn
og flytja þannig tónlist þvert á landamæri popp-
tónlist og klassískrar tónlistar, ef það má orða
það þannig,“ segir Bjarki og nefnir sem dæmi
Björn Thoroddsen gítarleikara og popp-
hljómsveitina Mezzoforte. „Af hverju er Björk
ekki með verkefni á Myrkum músíkdögum með
Sinfóníunni? Af hverju semja tónskáld ekki fyr-
ir þessa frábæru músíkanta sem við eigum í
poppgeiranum? Það eru ýmsir ónýttir mögu-
leikar í íslensku samfélagi.“
Hann segir umræður af þessu tagi mjög þarf-
ar og telur að um 40 manns, innlent áhugafólk
um nútímatónlist auk erlendra gesta, hafi sótt
pallborðsumræðurnar sem fór fram á norræn-
um málum. „Það er algjörlega nauðsynlegt að
slík umræða fari fram og við verðum að taka
þessi mál oftar upp og ræða. Við tölum af-
skaplega lítið um tónlist yfirleitt,“ segir hann.
„Höfundar, flytjendur og skipuleggjendur tón-
listarhátíða eiga skilyrðislaust að koma inn í
umræðuna. Það er ekki hægt að ætlast til að
einhverjum einum detti allt í hug. Svona um-
ræðuvettvangur er algjörlega nauðsynlegur,
fordómalaus, og þvert á stíla og stefnur. Sú
skoðun að hlusta bara á Beethoven er alveg eins
rétthá og sú skoðun að hlusta bara á nýja tón-
list. Menn þurfa bara að læra að tala um það, og
hætta að tala um hvort eitt sé betra en annað.“
Tónlist | Myrkum músíkdögum, tónlistarhátíð Tónskáldafélags Íslands, lokið í 25. sinn
Viðamikil hátíð frá mörgum sjónarhornum
Morgunblaðið/Golli
Á tvennum tónleikum Myrkra músíkdaga í ár var fullt út úr dyrum, tónleikum Kórs Langholts-
kirkju og Graduale Nobili í Langholtskirkju, og Kammersveitar Reykjavíkur í Listasafni Íslands.
Bjarki Sveinbjörnsson Kjartan Ólafsson