Morgunblaðið - 20.02.2005, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 20. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
S
igríður Anna Þórðardóttir um-
hverfisráðherra segir að fáar
þjóðir eigi möguleika á því að
byggja upp þjóðgarð í líkingu
við fyrirhugaðan Vatnajökuls-
þjóðgarð, sem tæki til alls jök-
ulsins og svæðanna norðan og
sunnan við hann.
Hugmyndir um Vatnajökulsþjóðgarð í ein-
hverri mynd eiga sér langa sögu, en ríkisstjórn-
in samþykkti í janúar sl. tillögu Sigríðar Önnu
Þórðardóttur um að hefja undirbúning að
stofnun hans. Tillaga umhverfisráðherra bygg-
ist á skýrslu nefndar um stofnun þjóðgarðs eða
verndarsvæðis norðan Vatnajökuls, sem skilaði
skýrslu í maí á síðasta ári. Lagði nefndin til að
þjóðgarður næði meðal annars yfir Vonarskarð
og Tungnafellsjökul til norðvesturs, og í norðri
meginhluta Ódáðahrauns, Öskju, Dyngjufjöll
og Herðubreið, auk Jökulsár á Fjöllum og
vatnasvæðis hennar. Að norðaustan tæki þjóð-
garðurinn til Vesturöræfa, Snæfells og Eyja-
bakka. Nemur þetta svæði um 10% af flatar-
máli Íslands.
Skýrsla nefndarinnar einskorðast við landið
norðan Vatnajökuls, en Sigríður Anna leggur
áherslu á að í endanlegri mynd muni þjóðgarð-
urinn einnig taka til áhrifasvæða jökulsins í
suðri. Skaftafellsþjóðgarður, sem nýlega var
stækkaður, mun falla inn í þjóðgarðinn, sem
gæti þá náð frá strönd til strandar.
Sigríður Anna segir að sett verði sérstök lög
um stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs og vonast til
að unnt verði að leggja fram frumvarp þar að
lútandi eigi síðar en haustið 2006. Hún kveðst
búast við því að farið verði að mestu eftir til-
lögum nefndarinnar hvað varðar svæðin norðan
jökuls. „Skýrsla nefndarinnar er ákaflega vel
unnin og tillögur hennar eru nokkuð mótaðar
um skipulagið innan þjóðgarðsins og stjórnun
hans. Hins vegar á eftir að fara fram töluverð
vinna með heimafólki, bæði norðan jökulsins og
sunnan. Tillögur nefndarinnar gera ráð fyrir
því að heimamenn komi að stjórnun þjóðgarðs-
ins og ég tel að það sé mjög brýnt að verða við
þeim óskum.“
Þeir þjóðgarðar sem fyrir eru í landinu heyra
undir Umhverfisstofnun, en Sigríður Anna seg-
ir að fram hafi komið að heimamenn hafi mik-
inn áhuga á að taka þátt í stjórnun Vatnajök-
ulsþjóðgarðs. „Byggðirnar sunnan og norðan
jökuls líta á svo stóran og einstakan þjóðgarð
sem mikið tækifæri í atvinnusköpun og þá er
auðvitað fyrst og fremst horft til ferða-
mennsku. Ég átti fundi síðastliðið haust í
Hornafirði og í Skaftafellssýslunum, og þar
kom mjög skýrt fram að íbúarnir litu á ferða-
þjónustu sem þá atvinnugrein sem veitti þeim
mesta möguleika til uppbyggingar. Einnig hef
ég í vetur tvívegis hitt sveitarstjórn Skútu-
staðahrepps og þá hafa þessi mál verið til um-
ræðu. Ég hef líka rætt þau á opnum fundi í Mý-
vatnssveit. Þar binda menn sömuleiðis miklar
vonir við ferðaþjónustuna og uppbyggingu
hennar til framtíðar. Ég er sannfærð um að
stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs, með þeirri upp-
byggingu sem lagt er til, mun verða mikilvæg
lyftistöng fyrir atvinnu og byggð umhverfis
jökulinn.“
Langstærsti þjóðgarður Evrópu
Sigríður Anna segir að enn eigi eftir að fara
fram mat á því svæði sem falla mun undir þjóð-
garðinn sunnan Vatnajökuls. Hún bendir á að
síðastliðið haust hafi verið tekin ákvörðun um
að stækka Skaftafellsþjóðgarð, sem með
stækkuninni verður 4.807 ferkílómetrar og nær
til 57% jökulsins, auk Lakagígasvæðisins. „Eft-
ir stækkunina er Skaftafellsþjóðgarður þegar
orðinn stærsti þjóðgarður Evrópu og Vatnajök-
ulsþjóðgarður í endanlegri mynd mun verða sá
langstærsti. Það er merkilegt að svo stór hluti
landsins verði kominn undir þjóðgarð, en það er
þó ekki fyrst og fremst stærðin sem gerir hann
einstakan, heldur sá náttúrulegi fjölbreytileiki
sem finna má innan hans. Það kemur vel fram í
samantekt Magnúsar Tuma Guðmundssonar
um jarðfræðileg einkenni og sérstöðu Vatna-
jökuls og gosbeltisins norðan hans. Hann ber
svæðið saman við aðra staði í heiminum þar
sem eldvirkni hefur haft áhrif á jökla og jöklar á
eldvirkni, og niðurstaða hans er sú að ekkert
þessara svæða komist nálægt Vatnajökuls-
svæðinu hvað jarðfræðilega fjölbreytni varðar.
Að því leyti sé svæðið einstakt á heimsvísu.“
Yrði vel tekið á heimsminjaskrá
Í skýrslunni um Vatnajökulsþjóðgarð kemur
fram að svo stór og einstakur þjóðgarður
myndi að mati kunnugra verða vel tekið á
heimsminjaskrá Sameinuðu þjóðanna og yrði
tvímælalaust með þeim markverðustu á sviði
jarðfræði og landmótunar. Sigríður Anna segir
að það yrði ákveðinn gæðastimpill fyrir Ísland
að Vatnajökulsþjóðgarður kæmist á heims-
minjaskrána, auk Þingvalla. „Þetta er mikil-
vægt hvað snertir ímynd landsins. Þá er ég ekki
eingöngu að tala um ferðamennsku, heldur í
víðu samhengi. Við höfum lagt áherslu á nátt-
úru landsins þegar við erum að kynna okkur
fyrir öðrum þjóðum, enda er hún á margan hátt
einstök. Með því að stofna þennan stóra þjóð-
garð erum við að leggja áherslu á þessi sér-
kenni okkar og undirstrika hversu mikils við
metum það sem þjóð að eiga svo stórkostlega
náttúru.
Ég veit ekki til þess að það sé nokkurs staðar
verið að vinna að jafn metnaðarfullum hug-
myndum og eru fólgnar í stofnun Vatnajökuls-
þjóðgarðs, sem næði til jökulsins alls og svæð-
anna norðan og sunnan við hann. Það er líka
augljóst að fáar þjóðir eiga slíka möguleika.
Stór hluti landsins okkar eru óbyggðir fjarri
mannabyggð sem hafa mikla sérstöðu, meðal
annars hvað varðar jarðfræði, samspil jökla og
jarðhita, eldgos og landmótun, gróðurfar og
dýralíf. Það er óhætt að segja að þarna eru
gríðarlega mikil verðmæti. Nútímafólk, sem
flest býr í þéttbýli, sækir í æ ríkari mæli eftir
því að komast út í náttúruna, fjarri byggð.“
Þjóðgarðar fyrir fólk
Sigríður Anna undirstrikar að þjóðgarðar
hafi tvíþætt hlutverk, annars vegar að vernda
landsvæði og hins vegar að veita fólki aðgang
að þeim. „Það er höfuðatriði að þjóðgarðurinn
er fyrir fólk. Því er mjög mikilvægt að byggðar
verði upp þjónustumiðstöðvar og að þar verði
fræðsla fyrir almenning, og eins þarf að sjá til
þess að samgöngur séu greiðar. Á síðustu fjár-
lögum fengust fjármunir til að byggja gesta-
stofu í Ásbyrgi og ég lít á það sem fyrsta áþreif-
anlega skrefið í uppbyggingu á þessu svæði.
Framkvæmdir hefjast senn og munu þess sjást
merki strax í sumar. Það er táknrænt fyrir
framhaldið.“
Miðað er við að stofnun þjóðgarðsins fari
fram í áföngum og að hann geti verið fullmót-
aður um 2010–2012. „Ég legg mikla áherslu á
að þetta sé gert í fullri sátt við alla hagsmuna-
aðila, bæði heimafólk og aðra,“ segir Sigríður
Einstakur þjóðgarðu
Fyrirhugaður Vatnajökuls-
þjóðgarður verður í endanlegri
mynd langstærsti þjóðgarður Evr-
ópu og einstakur að mati sérfræð-
inga hvað snertir jarðfræði og nátt-
úrufar. Aðalheiður Inga Þorsteins-
dóttir ræðir við Sigríði Önnu
Þórðardóttur umhverfisráðherra.
Morgunblaðið/Kristinn
„Ég legg áherslu á að náttúruvernd og nýting auðlinda geta farið ágætlega saman,“ segir Sigríður Anna Þórðardóttir umhverfisráðherra.
Morgunblaðið/RAX
Ferðalangar við Dettifoss. Vatnajökulsþjóðgarður yrði í endanlegri mynd langstærsti þjóðgarður í Evrópu og mikla jarðfræðilega fjölbreytni þar að finna.
’Ég veit ekki til þess að það sé nokkurs staðar verið aðvinna að jafn metnaðarfullum hugmyndum og eru fólgn-
ar í stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs, sem næði til jökulsins
alls og svæðanna norðan og sunnan við hann.‘