Morgunblaðið - 20.02.2005, Side 25

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. FEBRÚAR 2005 25
hvort nauðsynlegt væri að bæta við
„meira leikhúsi“, ef svo má segja, í
sýninguna, dansi og söng.
Leikstjórinn og leikskáldið
Hávar leikstýrir nú eigin frum-
sömdu leikriti í fyrsta sinn, enda seg-
ist hann hafa skýra mynd af hvernig
hann vildi sjá verkið á sviði. Aðspurð-
ur hvort það sé ekki hættulegt að taka
eigin verk til leikstjórnar segist hann
ekki halda það, enda hefur hann áður
leikstýrt eigin verkum fyrir útvarp og
opnunarsýningunni á Smíðaverk-
stæðinu árið 1992, leikgerðinni af
skáldsögunni Ég heiti Ísbjörg, ég er
ljón eftir Vigdísi Grímsdóttur. „Mér
finnst þetta vera alveg óskyld verk-
efni. En reyndar er mikilvægt að hafa
með sér góðan dramatúrg eins og ég
hef haft, Bjarna Jónsson. Við höfum
verið að laga verkið til á ferlinu, bæta
við og taka út. Ég held að það sé mjög
nauðsynlegt, kannski ekki síst þegar
maður er hvort tveggja, leikskáld og
leikstjóri,“ segir hann.
Af nógu er að taka þegar kemur að
því að „dramatúrga“ leikverk eftir
Hávar Sigurjónsson. Það dylst varla
nokkrum sem veit um hvað þessi þrjú
þekktustu leikrit hans fjalla, Engla-
börn, Pabbastrákur og nú Grjótharð-
ir, að þarna er ekkert léttmeti á ferð-
inni hvað varðar umfjöllunarefni, þó
að húmorinn sé vissulega til staðar.
Hávar yppir öxlum þegar ég ber
þetta upp. „Fjalla þau um erfiða
hluti? Ef til vill. En that is what
drama is made of! Það er ekkert gam-
an að skrifa leikrit um fólk sem líður
vel og hefur það gott,“ segir hann og
hlær. „Eða hvers konar leikrit er það?
Ég segi reyndar alltaf að næst ætli ég
að skrifa leikrit sem er létt og
skemmtilegt, um fólk sem er rosalega
gott við hvort annað. En það hefur
ekki tekist enn.“
Engu að síður segist Hávar vilja
halda því fram að sama hversu ógæf-
an virðist stór, hversu mikið myrkur
virðist grúfa yfir tilveru fólksins sem
hann fjallar um, sé það samt að reyna
að lifa. „Það hefur alveg sömu tilfinn-
ingar og hinir sem hafa ekki lent í
þessu. Allt er ekki tóm illska og
grimmd. Það er það sem gerir það að
verkum að verkin eru mannleg og ég
held að margir geti alveg samsamað
sig með því fólki sem kemur fyrir í
leikritunum mínum, hvort sem það
hefur lent í svipuðum aðstæðum eða
ekki.“
Á sama hátt segist Hávar ekki allt-
af vera að skrifa út frá eigin raun-
veruleika, frekar en aðrir rithöfund-
ar, og segir það raunar koma sér
stundum á óvart þegar fólki finnst
hann hafa hitt naglann í lýsingum á
tilteknum aðstæðum. „Ég lít jafnvel
svo á að þetta séu í einhverjum skiln-
ingi fantasíur af minni hálfu, hug-
myndir um hvernig þessar aðstæður
gætu verið, og verð þess vegna hissa
þegar fólk segir við mig að þetta sé
„alveg eins og ...“.“
Leikhúsið á að taka þátt í umræðunni
En eru þeir hlutir sem Hávar tekst
á við í verkum sínum nokkuð sem
honum finnst að leikskáld þurfi að
fjalla um? Hann svarar að almennt
eigi leikhúsið að taka þátt í um-
ræðunni í samfélaginu í sýningum
sínum, en þegar að því komi að skrifa
leikrit þurfi fleira að koma til. „Maður
þarf að hafa jafnvægi á milli tveggja
hluta: Annars vegar þarf að vera til
staðar einhver broddur í verkinu,
ekki endilega ádeila, en umfjöllunar-
efnið þarf að snerta á því sem er til
umræðu í samfélaginu. Svo sannar-
lega hefur umræðan undarfarin miss-
eri snúist að nokkru leyti um refsing-
ar og glæpi, og það er eflaust eitt af
því sem hefur kveikt í mér að skrifa
þetta leikrit,“ segir Hávar. „Hins veg-
ar þarf leikhúsið að hafa skemmtana-
gildi. Því má ekki gleyma að það verð-
ur að vera gaman líka, ekki síst á
þessum tímum þegar fólk hefur úr
svo mörgu að velja. En þó að ánægjan
fyrir áhorfandann felist að einhverju
leyti í því sem er fyndið, felst hún líka
í því að honum finnist hann hafa skilið
eitthvað og tekið þátt í einhverju til-
finningalega.“
Hávar Sigurjónsson var í nóvem-
ber síðastliðnum kjörinn formaður
Leikskáldafélags Íslands. Hann seg-
ist bjartsýnn fyrir hönd íslenskrar
leikritunar, enda mikil gerjun á þeim
vettvangi. „Við erum komin með hóp
af leikskáldum sem er að skrifa alveg
ágætlega boðleg leikrit, bæði gaman-
leikrit og dramatísk verk og allt þar á
milli,“ segir hann. „Þannig að hvorki
leikhúsið né almenningur þarf að líta
svo á að það þurfi að sýna okkur ís-
lensku leikskáldunum sérstakt um-
burðarlyndi umfram aðra höfunda.“
Það hefur líka sýnt sig að verk bæði
Hávars og margra annara íslenskra
leikskálda hafa í auknum mæli verið
tekin til sýninga erlendis, þar sem
ógrynni verka frá ýmsum löndum
standa til boða. „Í slíkum tilvikum
hlýtur að vera eitthvað til staðar í ís-
lenskum verkum sem fólki þykir
spennandi, ekki bara vegna þess
hvaðan þau koma eða hver hefur
skrifað þau. Þau standast vissar kröf-
ur,“ segir Hávar. „En ég held að það
ætti ekki að vera neitt markmið fyrir
leikritahöfunda að skrifa fyrir erlend-
an markað. Það er bara bónus og ég
held að flestir verði fremur hissa þeg-
ar það gerist, því leikritin eru á vissan
hátt svo „lókal“. Maður skrifar mark-
visst fyrir sitt fólk og umhverfi, þar
sem til staðar er ákveðinn skilningur.
Við þekkjum alla þessa karaktera þó
að það sé ekki verið að hamra þá ofan
í okkur, og getum staðsett þá. Það er
vegna þess að við erum íslensk. Þess
vegna verður maður hissa þegar þeir
ná athygli einhverra sem ekki þekkja
til.“
Mitt í hringiðu þess að vera að leik-
stýra eigin verki, nokkrum dögum
fyrir frumsýningu, er ekki ofarlega í
huga Hávars hvert hans næsta skref
verður á sviði leikhússins – þó að
„samræða“ við Borgarleikhúsið hafi
raunar átt sér stað. „Þegar maður er
staddur á þessum punkti finnst manni
að maður muni aldrei skrifa neitt né
leikstýra neinu aftur,“ segir hann.
Þetta eru nú ekki falleg orð til að enda
viðtal á, bendi ég honum á. Hann hlær
og hverfur aftur á vit fangelsisins.
Grjótharðir gerist í fangelsi og segir leikskáldið það spennandi stað til að leiða saman persónur. „Þrátt fyrir allt sem gerist
þurfa þeir að halda áfram að vera þarna. Þeir geta ekki farið ef þeir lenda í útistöðum, ef einn er laminn getur hann ekki bara
farið heim til sín. Hann er þarna og þeir þurfa að borða morgunmat saman daginn eftir, sama hvað hefur gerst kvöldið áður.“
ingamaria@mbl.is
„Fangarnir eru allir sannfærðir um að þeir séu í einhverjum skilningi hafðir fyrir
rangri sök. Í huga hvers og eins eru þeir betri en hinir.“ Atli Rafn Sigurðarson og
Pálmi Gestsson í hlutverkum sínum.