Morgunblaðið - 20.02.2005, Blaðsíða 43

sem eftir lifði ævi hennar og átti ég
ekki síður góðar stundir með henni
þar.
Með hækkandi sól kveður hún
amma mín sem var alla tíð svo
glæsileg kona með mikla útgeislun
og reisn og heldur til annarra
heima þar sem beðið var eftir henni
og hún svo tilbúin að fara til.
Það eru mikil forréttindi að hafa
fengið að hafa hana hjá okkur öll
þessi ár. Ég þakka henni allar þær
stundir sem við áttum saman og
mun hún lifa sterk í minningu
minni og fjölskyldu minnar um
ókomna tíð.
Kristín Thoroddsen.
Elsku amma Londa.
Ég á svo margar minningar um
hana, en nú, þegar ég reyni að kalla
þær fram virðist ég ekki geta kallað
fram eina stóra, aðeins margar
smáar. Minningar svo smáar og
hversdagslegar að flestir hafa ekki
fyrir að muna þessa hluti. Ég man
t.d. að alltaf þegar ég gisti hjá
ömmu Lovísu fékk ég að hjálpa til
við að „koma ömmu Londu í hátt-
inn“. Það var sko heilmikið ferli og
aldrei fannst mér ég mikilvægari en
þegar ég fékk að standa hjá, tilbúin
með hvítan náttkjól eða þegar ég
„þurfti“ að fara niður með kvöld-
matinn til hennar. Seinnna meir
kom ég og las fyrir hana, amma
elskaði þegar ég kom og las fyrir
hana úr Sagnabrunni Ásdísar Ólafs-
dóttur. Það sem ég reyndi líka allt-
af að gera, var að fara og nagla-
lakka hana, gera hana fína. Það vita
allir sem þekktu ömmu að henni
var ávallt mjög í mun að vera dama.
Það má samt ekki misskilja mig,
það eru ekki einungis hversdags-
legar minningar, amma Londa var
alltaf að fylgjast með. Ég man sér-
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. FEBRÚAR 2005 43
MINNINGAR
Brettívumessa, Gallus-messa, Kalixtusmessa,Leódegaríusmessa,Medardusdagur, Rem-igíusmessa. Ekki eru
þetta beint árennileg heiti eða
gegnsæ, en öll eru þau leifar úr
tilbeiðslu fyrri alda, þegar Íslend-
ingar lutu páfanum í Róm. Þetta
eru minningardagar, helgaðir
fólki sem raunverulega var til, og
þótti gott að heita á eða leita til í
bæn.
Það er mikilvægt að varðveita
svona, þótt nú séu breyttir tímar í
kirkjulegu efni, og hafi verið
lengi, eða vel á 5. öld; þetta er
nefnilega óaðskiljanlegur og dýr-
mætur hluti af sögu okkar og
menningu. Og þetta ber okkur að
virða, sem þjóð.
Til að sleppa undan pyntingum
og dauða gengu margir á fyrstu
öldum kristninnar af trú sinni. En
ávallt var til kjarni fólks sem lét
ekki rándýrskjafta á leikvöngum
yfirvalda hræða sig, krossfest-
ingar eða annað. Þessir písl-
arvottar höfðu mikil áhrif, bæði á
trúsystkin og eins þá, sem gjarn-
an eru kallaðir heiðingjar; og unn-
ust margir á þann hátt til fylgis
við hin nýju trúarbrögð. Eða eins
og einhver sagði: „Blóð píslarvott-
anna varð útsæði kirkjunnar.“
Ofannefndir dýrlingar, í inn-
gangsorðum mínum, voru ekki í
þessum hópi, en í almanakinu er
þá samt nokkra að finna. Blasíus
t.d., sem á messudag 3. febrúar,
var biskup í Armeníu á 4. öld e.
Kr. og dó fyrir trú sína. Eins er
með Agötu, sem á messudag 5.
febrúar; hún er talin hafa verið
uppi á Sikiley, líklega á 3. öld. Og
Agnesi, sem á messudag 21. júní;
hún var rómversk stúlka, og á að
hafa dáið árið 300 eða svo. Og
fleiri mætti nefna í þessu sam-
bandi: Tíbúrtíusmessu (14. apríl),
Pankratíusmessu (12. maí), Lár-
entíusmessu (10. ágúst), Symfór-
íanusmessu (22. ágúst), Koln-
ismeyjamessu (21. október),
Barbárumessu (4. desember) og
Lúcíumessu (13. desember).
Eitt þessara nafna er ridd-
aradagur, sem haldinn er til
minningar um 40 kristna her-
menn Licínusar keisara í Róm,
sem allir kusu að deyja fremur en
að gangast undir skipun um að af-
neita trúnni. Var þetta liður í
skyndilegri og mikilli ofsókn hans
gegn kirkjunni þar um slóðir, og
hófst árið 316. Voru þeir látnir
krókna yfir nótt á ísilagðri tjörn
utan við borgina Sebasteiu í
Armeníu (nú Sivas í Tyrklandi).
Síðan voru lík þeirra brennd.
Þetta gerðist árið 320. Um þenn-
an atburð rituðu stórmenni
kristninnar á þeim tíma, s.s. Efra-
ím Sýrlendingur (306–373), Basil-
íus mikli (330–379), sem var bisk-
up í Sesareu í Kappadókíu,
Gregoríus af Nyssa, kirkjufaðir
og biskup (d. um 395), og Jóhann-
es Chrysostomus (u.þ.b. 347–407).
Messudagur hermannanna 40
varð hvað sterkastur í austur-
kirkjunni (rétttrúnaðarkirkj-
unni), eins og gefur að skilja, og
er enn við lýði þar, haldinn 9.
mars, en í latnesku kirkjunni var
hann á dögum Innócentíusar X
(1574–1655) færður til 10. mars,
og lagður svo alveg niður árið
1969. Jarðneskum leifum her-
mannanna var safnað og dreift
hingað og þangað, sem átti þátt í
að koma atburðinum betur á
framfæri og gera það að verkum
að hann aldrei gleymdist.
Almanak Þjóðvinafélagsins
kom fyrst út árið 1875 og er 9.
mars þar XL riddarar og var
táknaður svo eða 40 riddarar til
1970.
Fjörutíu riddara saga er til á ís-
lensku, í handritsbrotum frá 13.
öld. Hefur bersýnilega þótt mikið
til hennar koma (eins og reyndar
víða, s.s. annars staðar á Norð-
urlöndum), enda þarna á ferðinni
afar kröftugur vitnisburður um
trú, dug og þolgæði. Hinir ermsku
riddarar hétu, að sögn: Akakios,
Aetius, Alexander, Angias, Ath-
anasius, Caius, Candidus, Chudio,
Claudius, Cyrius (Kyrion, Quir-
ion), Domitianus (Diomecianus),
Domnus (eller Juvenalis), Ecdit-
ius, Eunoicus, Eutyches, Eutych-
ius, Flavius, Gorgonius, Helianus,
Helias, Heraclius, Hesychius, Jo-
hannes (Julian), Kyrillos, Leont-
ius, Lysimachus, Mellitus (Melic-
ius, Melito), Nikolas (Micallius),
Philoctimon, Priscus (Dianius),
Sacerdon, Severian, Sisinnius,
Smaragdus (eller Basilides),
Theodulus, Teofilus, Valens, Val-
erius, Vibianus og Xantheas.
Leitt hefur verið að því getum,
að íslenska orðtakið „í herrans
nafni og fjörutíu“ megi rekja til
áðurnefndrar sagnar; það hefur
áþekka merkingu og „fyrir alla
muni“, „í Guðs bænum“, o.þ.u.l.
En nöfnin torlesnu og framandi
í almanakinu eru sumsé ekki til-
búningur, skáldskapur, heldur er
þar á bak við fólk af holdi og blóði,
einstaklingar sem þóttu á ein-
hvern hátt skara fram úr með
orðum sínum eða gjörðum, og
urðu þannig öðrum hvatning til að
ástunda hið góða, leita þess sem
mölur og ryð fá ekki grandað.
Sem betur fer eru kirkjudeildir
nú í auknum mæli farnar að end-
urskoða mörg fyrri tíðar skilrúm,
og opna þar rifur eða jafnvel dyr,
vitandi það sem er, að öll til-
heyrum við einni hjörð, að öll er-
um við eitt í Kristi. Ég minni í
þessu sambandi á orð Gissurar
Einarssonar, fyrsta biskups lúth-
erskra manna á Íslandi, sem hann
lét falla í umburðarbréfi sem fór
um allt Skálholtsbiskupsdæmi ár-
ið 1547, en þar segir orðrétt:
Vel mega kristnir menn hafa vors herra lík-
neski, sællar Maríu, höfuðfeðranna og post-
ulanna, svo sem til minnelsi, því þar til stoða
þau að áminna oss, því þá vér lítum mynd
krossins eða upprisumynd Christi, þá jafn-
an kallar oss til minnis heilsusamlegur
dauði hans og upprisa, hversu hluta minn-
ing er mjög nytsamleg og nauðsynleg.
Riddaradagur
sigurdur.aegisson@kirkjan.is
Almanakið er merki-
leg bók og góð. En við
fyrstu sýn eru daga-
heitin þar mörg hver
óneitanlega næsta
undarleg, og önnur
torræð. Sigurður
Ægisson fjallar hér
um riddaradag, sem
eins og hin flest er
arfur úr kaþólskum
sið hér á landi.
HUGVEKJA
staklega eftir einu atviki, það var
þegar ég hafði einu sinni fengið sér-
staklega góðar voreinkunnir og hún
gaf mér tvo Parker-penna. Annar
var blekpenni og hinn blý. Ég var
svo ánægð, að ég skyldi hafa náð að
gera hana stolta.
Fyrir mörgum eru þessir hlutir
alls ekkert merkilegir og mörgum
finnst kannski skrítið að þetta skuli
vera það sem kemur upp í huga
minn þegar ég hugsa um hana. En
þannig er það nú samt, ég man þá,
ég varðveiti hverja einustu minn-
ingu sem ljósmynd í hjarta mér. Þó
að ég sjái nú á eftir konu sem var
ekki bara yndisleg og skemmtileg,
heldur fyrirmynd mín að miklu
leyti, vil ég þakka fyrir að hafa
hlotið þann heiður að hafa þekkt
hana.
Nú sólin er sest og brátt kemur nótt,
ég kveð þig með blíðum kossi.
Ég bið að þú sofir vært og rótt
við niðinn af lífsins fossi.
Elsku amma mín, takk fyrir allt
saman, Guð geymi þig.
Þín
Lovísa Dröfn.
Þá er hún amma farin blessuð, að
hitta afa eftir langa bið. Þessi kona
sem gegndi bæði móður- og ömmu-
hlutverki framanaf ævi minni, fóstr-
aði mig og reyndi hvað hún gat til
að innræta mér það sem gott er.
Með trega hvarflar hugurinn til
æskuáranna á Ásbergi, þar sem ég
sleit barnsskónum undir verndar-
væng ömmu og afa, ég á bara góðar
minningar frá þeim tíma, afi léttur
og kátur að vanda en amma bar á
herðum sér ábyrgðina yfir litlum
dóttursyni, kannski dálítið ofvernd-
aður en ekki þannig að skaði hlytist
af. Kakó og franskbrauð á sunnu-
dagsmorgnum, og ávallt eitthvað
gott sem kom úr eldhúsinu, nýlöguð
sulta úr garðinum, volgar kökur og
klassísk lambasteik á sunnudögum.
Það var ekki hægt að hugsa sér
neitt betra enda amma sannkall-
aður snillingur í eldhúsinu, lærð frá
dönskum húsmæðraskóla.
Hana langaði samt til að verða
húsgagnasmiður þegar hún var ung
og hefði sjálfsagt orðið það hefði
hún verið strákur, en þetta var bara
öðruvísi þá. Hún var elsta barn for-
eldra sinna af 12 systkinum, og lifði
þau öll nema tvö, en metnaður lang-
afa var að gera elstu dóttur sína að
fyrirmyndar húsmóður og það varð
hún sannarlega, heimili ömmu og
afa bar handbragði hennar og
smekkvísi fagran vitnisburð.
Amma var að öllu jöfnu alvöru-
gefin og samviskusöm kona en gat
þó vel séð spaugilegar hliðar á ýms-
um atvikum og skellihló þá dátt að
því sem henni fannst fyndið, frænd-
rækin með afbrigðum og hafði yndi
af því að halda fín boð þar sem ætt-
ingjar og vinir söfnuðust saman, þá
var vel veitt í mat og drykk og
stundum var spilað púkk, eða tekið
lagið í stofunni við undirleik afa.
Amma hafði yndi af tónlist, las nót-
ur og spilaði á píanóið en hélt sig þó
til hlés í þeim efnum, lét afa um það
og hún hugsaði um gestina og smá-
fólkið, þegar barnabörnin urðu
fleiri voru þau hennar líf og yndi
sem styttu henni stundirnar, og
alltaf átti amma góðgæti í skápnum
til að stinga í litla munna.
Seinna eignaðist ég aftur húsa-
skjól hjá ömmu og afa í kjallaranum
á Ásbergi, þá var ég orðinn eldri og
reyndi eftir mætti að endurgjalda
það sem ég hafði notið þegar ég var
yngri, en það voru engar kröfur
gerðar þar um, það var frekar að
hún héldi áfram að passa strákinn
sinn, það var á þeim tíma sem hún
var „bankastjóri Englandsbanka,“
þar var oft hægt að fá lán og stund-
um voru líka veittir styrkir. Þegar
kærastan mín flutti inn til mín var
henni strax vel tekið og þó stjórn-
málaskoðanir þeirra færu ekki sam-
an skyggði það ekki á, það var bara
helst ekki rætt, en amma var mikil
sjálfstæðiskona í sér þó hún væri
ekki mikið fyrir að kjósa, hún vildi
bara eiga sínar skoðanir fyrir sig.
Það eru forréttindi fyrir þá sem
njóta þess að þekkja afa sína og
ömmur, læra af þeim og kynnast
þannig öðrum tímum en núinu.
Börnin okkar Helenu muna líka
sína langömmu, „ömmu Londu“ og
ég veit að sú viðkynning verður
þeim gott veganesti út í lífið. Ég
kveð nú hana ömmu mína með
söknuði og virðingu, hún var kona
sem ég leit upp til og elskaði. Ég
veit líka að afi tekur á móti henni
með útbreiddan faðminn, Þeirra að-
skilnaði er lokið eftir 19 ára bið.
Megi góður Guð blessa minningu
ömmu, sem lifir áfram í hjörtum
okkar og hug.
Hans Unnþór Ólason.
Elsku amma Londa, það
var alltaf svo gaman að koma
til þín. Við vonum að þér líði
vel á himninum og að engl-
arnir passi þig.
Og mikið eigum við eftir
að sakna þín.
Kveðja, langömmubörnin
þín,
Óli Hreiðar, Bjartur
Ara og Veiga Dís.
HINSTA KVEÐJA
sjaldan rætt þar til „nafni“ þinn
braut ísinn, þá fjögurra ára. „Afi
minn, þú ert heppinn að hafa hana
ömmu sem sér svo vel og hefur
sjón á báðum augunum.“ Þetta eru
orð að sönnu því heppinn og gæfu-
samur varstu öll þessi ár með
Beggu ömmu þér við hlið. Ég man
vel þann dag sem þú sendir frá þér
fyrstu alvarlegu viðvörunina um að
ekki væri allt í lagi hjá þér lík-
amlega. Fyrir átján árum þá urð-
um við slegin og hrædd um að þú
værir að kveðja okkur en það var
ekki aldeilis, þú stóðst alltaf upp
aftur og aftur líkt og ekkert gæti
stöðvað þig. Begga amma var alltaf
þér við hlið bæði til þjónustu
reiðubúin fyrir þig og okkur öll
hin. Ást og umhyggja er eitthvað
sem við hin getum lært svo mikið
af ykkur. Ég á þér mikið að þakka,
meira en mörgum öðrum þar sem
þú gafst mér tækifæri, gafst mér
meiri styrk og hjálpaðir mér að
öðlast meiri trú á sjálfan mig.
Einnig að þú ýttir við mér til fram-
kvæmda til að byggja okkur Helgu
fyrsta húsið, jafnvel þótt það hús
og heimili hafi síðar átt eftir að
setja meira mark á líf okkar en við
ætluðum en um leið gaf það okkur
annan og meiri lærdóm en ætlað
var í fyrstu. Þótt nú 19 árum síðar
geti ég sagt að ég lærði meira á
þessari byggingu en mörgum öðr-
um verkefnum, bæði í verki og í
lífinu sjálfu, jafnvel þótt við byggj-
um ekki lengi í þessu húsi hefur
það verið mér ómetanlegt og fæ ég
þér aldrei fullþakkað að þú vísaðir
mér inn á þá braut að með eld-
móði, vilja og smá dugnaði er allt
hægt.
Ég gaf þér ekki mikið en þó gaf
ég þér hlutdeild í þremur stærstu
og bestu perlum lífs míns, sem eru
að sjálfsögðu nafni þinn, Tómas og
Jóhann. Mig langar að koma með
aðra tilvísun frá barnabarni þínu
sem ég veit að þér hefði líkað.
Þeim minnsta varð að orði daginn
sem þú kvaddir að „afi er ekki
bara dáinn, amma hefur misst
manninn sinn og mamma pabba
sinn, en það góða er að nú fæ ég
þó að hitta ömmu mína á Íslandi“.
Fátt er svo með öllu illt að ei boði
gott.
Ég er þakklátur fyrir að hafa
fengið tækifæri til að fylgja þér
síðasta spölinn, rétt sisvona til að
sýna þér þá virðingu sem þú svo
virkilega átt skilið þótt mig hafi
innilega langað til að kveðja þig
betur og kannski fá að eiga með
þér smá stund áður en þú kvaddir.
Aðstæðurnar buðu bara ekki upp á
annað og meira. Ekki til að kvarta
undan en jarðarförin þín og sá
dagur er einn sá erfiðasti í lífi
mínu en hefur síðan sýnt sig að
skipti mig miklu og breytti miklu.
Þar urðu eins konar tímamót á svo
margan hátt sem ég get ekki skýrt
nánar. Þar hefði ég gjarnan viljað
hafa og getað styrkt, stutt og
hjálpað mínu fólki meira. Aðstæð-
urnar buðu ekki upp á það vegna
breytinga í fjölskyldu okkar þar
sem ég skildi við dóttur þína að
réttu, en hefði gjarna viljað komast
hjá því að skilja við ykkur öll líka.
Það er nú svo í þessu lífi að ekki er
á allt kosið. Ég vildi bara að þú
vissir, og ég trúi því að þú vitir, að
þessi ákvörðun var ekki létt og
átakalaus fyrr né síðar. Ég er þó
sannfærður um að skilnaður okkar
Helgu þinnar var réttur og óum-
flýjanlegur þannig að þegar til
lengri tíma litið munum við öll hafa
það betra með okkur sjálfum og
sem heild. Ekki síst Helga þín sem
skipti þig meira máli en flest annað
að sjálfsögðu og það skil ég svo vel
þar sem hún er nú dóttir þín og
mun alltaf verða. Eina breytingin
er sú að hún er nú mín fyrrverandi
en mér þykir jafn vænt um hana
eftir sem áður og án hennar hefð-
um við aldrei fengið þessa þrjá frá-
bæru og vel gerðu syni.
Takk fyrir bréfið sem þú sendir
mér til Noregs sumarið 2002. Það
bréf er skýrasta, harðasta, opin-
skásta og besta sem ég hef heyrt
frá þér. Þúsund þakkir fyrir það,
já, ég þarf að segja minnst þúsund
sinnum takk til þín og jafn oft fyr-
irgefðu, svo margt er sem betur
mátti fara. Að biðja þig fyrirgefn-
ingar geri ég í raun, maður fær
ekki alltaf stjórnað skepnunni svo
auðveldlega en við getum lært af
reynslunni.
Jafnvel þótt samband okkar hafi
ekki verið neitt á síðustu misserum
ert þú og varst tengdafaðir, vinur
minn og góður afi strákanna okkar.
Takk fyrir það og takk fyrir þakk-
lætið sem þú sýndir mér þegar við
báðir grétum af þakklæti á ferm-
ingardag nafna þíns. Þau orð sem
þú sagðir þá voru ekki mörg, en
því auðveldara að muna að eilífu.
Einar Berg.
Myndir Ef mynd hefur birst í til-
kynningu er hún sjálfkrafa notuð
með minningargrein nema beðið
sé um annað. Ef nota á nýja mynd
er ráðlegt að senda hana á
myndamóttöku: pix@mbl.is og
láta umsjónarmenn minningar-
greina vita.
Minningar-
greinar