Mánudagsblaðið - 13.01.1958, Page 3

Mánudagur 13. janúar 1958.
MÁKUÐAGSBLAÐIb
3
MÁNUDAGSÞANKAR
S'éus MeMsmhimgs
Dauði á fimmfu hæl
Það var eitt: kvöid, ao Her-
mann .Tónasson, forsætisráð-
herra, var í heinisókn í einni
aí opinberuin byg'gingxun bæj
arins. Hann var þar á gangi
siðia ásatnl manni einum og'
komn þeir þar aói, seni ancla'ð'ur
maður sat í sæti sinu. Dauða
mannsins haíði barið brátt aö
hann liat'ði verið að vinna að
skyliiiistörfum sinum, þcgar
kalíið kont. Slíkt gerist oft, og
er ekki um það að tala, þar var
góður maður gengimi. En i'or-
sætisráðherrann og hinn fyrr-
verantli lögregiustjóri gleymcli,
að það se:r. hann átti i'yrst af
öllu að gcra«. var að tiikynna
lögregíunni um það, sem hami
hafði séð. í stað þess hai'ði Her-
mtnn allt aðra aðí'erð og lög-
reglan va.rð síðar aff spyr.ja
margra spurniríga.
Alburður á uæslu hæð
fyrir neðan
En í sama húsi eru fieiri
atburðir aff ske, þó þeir séu
annars eðlis en þetta óvænta
tlauffsfall ísanta á hæfftnni of
arlega í húsinu. Hilmar Stef-
ánsson bankasíjóri er nú horf-
inn úr stöðu sinni. Hann er þó
lií’andi og það vel lifandi, þó
hann hafi kennt nokktirs krank-
leika, en sá krankJeiki er ekki
ástæffan til þess, aff hann er
íarinn úr þessu húsi, heldur er
Itún allt ónnur. Hilmar Stefáns
son tók við Búnaðarbankanum
í betnsku, og hann sá fljótlega
aff þar var um tvær leiffir aff
velja. Önnur var sú, aff reka
þennan banka sem einskonar
framkvæmdabaitka landbúnað-
arins og gengi þá bankastarí-
semin eltki út á annaff en taka
á móti því innskotsfé, sem ríkis
sjóffur effa ríkiff að öffru leyti
gæti lagt fratn á hverjum tíma
og lánaff það svo út gegn lágum
vöxtum og þá sérstaklega auff-
vitaff til landbiinaffarins út tun
byggðir landsins. Hin ieiðin var
svo sú, að reka þessa fram-
kvæmdabankastarfsemi en hai'a
aff öðrum þræffi almenna banka
starfscmi meff og taka á jnóíi
spariíé og ávaxta þaff í útlán-
um á venjuLegan hátt. Hihnar
Stefánsson var þaulreyndur
bankamaffur, og hann stjórnaffi
bankanum út frá þeírri reynslu.
Fljótlega tóku innlög í bankann
að aukasí, og mun um 90% af
allri sparifjáreign Búnaðar-
bankans vcra runnín frá okkur
hérna i Iíeykjavík, Pétri og Páli
og öðrum slíkum. Hilmar Stef-
ánsson lánaði þetta fé síðan út
til einstaklinga og fyrirtækja í
Reykjavík til reltsturs þeirra
þar. llann sá sér efflilega ekki
fært aff talca við slíku j'é og
grciöii af því venjulega inn
lánsvexti en lána. þaff svo út
. meff lágura vöxtum í löng land-
búnaffaríán. Með' stlku mótl var
ekki hægt aff reka bankastarf-
serni. Hilmar sá lika, aff þaff var
skylda hans sem bankastjóra
fyrir reykvískum banka, sem
tók á moti reykvísku í'é, aff á-
vaxta þá fjármuni í bæuunt
sjálfum. Hiimar sat svo að kalla
á iriffarsíóli í baukanum í ail
mörg ár. én nú yar þeim. friffi
iokiff, og hann ér liórí'hm aí
þeirri hæð, sem Itaint var á.
Kaupféíagssljórl flt
hráðahirgða
Og nú hefur þaff gerzt, að
Uaupfélagsstjóri er setztur til
bráffabirgffa í sætt Hilmars Steí-
ánssonar, en honiun til affstoðar
er svo Haukur Þorleifsson,
bankafuittrúi l'rá Höfn í Horna-
firði, sem lengi heí'ur verið í
bankanum. Hvcrnig stendur á
því, aff nú er settur eiuhver
hráðabirgðakajipl'éiagsstjóri í
Búnaöarbankann? Hvað á hann
aff gcra þar? Ekkert kann þessi
maffur að bankastarfsemi. Þaff
cina, sem liann hefur haft meff
slíkt að gcra, er aff taka á móti
in’.ilögum í innlánsdeild kaup
féíags. síns og ávaxta þau í
vörukaupum og öffru, sem
kaupfélagi tilheyrir. Hann veit
ails tkkcrt um, hvaó þaff er aff'
relca stóran banka í höfuðstaffn-
um. Ástæffan er engin ömiur en
sú. aff þessi bráffabirgðakaupíé-
lagsstjóri situr þarna, þangað
til Eysteini .lónssyni þóknast
að setjast í sætiff. Þaff er fyrir
lösigu vitað, að Eysteinn Jóns-
son hefur ætlaff sér banlcastjóra-
stöðuifa í Búnaffarbankan.um,
þegar homim þóknaffist aff fara
þangáð, eða öllti heldur þegar
hann væri endanlega hrökklaff-
ur úr þessari krónisku fjármála-
ráffherrastöðu, sem hann hefur
setiff í, meira og minna síffan
1934, sjátfnm sér til magaveiki
og landinu til bölvunar. _
M hverjy Hllmar fór
En Eysteinn er ekki ennþá
kominn í bankann, og bráffa
birgöabankastjórinn situr þar.
En því fór þá Hilmar Stefáns- j
son nú? Ástæffan er sú, aff I
Franvsóknarflokkurinn tólc aff |
ger.Tj nýjar krcfur á ihcjndur |
Hilmari. Þær voru í stuttú máli
þær, aö taka reykvíska féff og
dreifa því öffru vísi út en gert
hafffi verið, effa með öffrum orff-
um, aff lána fé Reykvíkinga
hér og þar út um byggffir lancls-
ins í því skyni aff styffja þar að
fylgi Framsóknarmanna. Þar
cr um ýmsar fjárfrekar fram-
kvæmdir aff ræffa og eitt og
annað, sem vel þolir peninga,
en ekki cr um neina entlur-
greiðslu aff ræffa, fyrri hcldur
cn á mörgmn árum, og vextir
geta ekki veriff háir. Meff þessu
var sú hliff hankastarfseminnar
dæmd, sem byggff var upp af
Hiimari Stcfáussyni á lúnu
• reykvíska fé. Hilmar Stefáns-
son hafffi manndóm í sér til þess
áff harðneita þessari kröfu
flokksbræffra simia. Hann kaus
heldur aff fara frá nú og láta
bráffabirgffakaupféiagsstjórann
setjast í sætiff. Hilmar er nú
annaðhvort farinn effa á förum
til Ameríku, til þess aff dvelja
þar bjá svni sínmn um tírna og'
er svo látiff heita, að hann sé
veikur. Þeir, sem kunnugir eru,
vita þó, aff þaff eru sizt af öllu
veikindi Hilmars Stefánssonar,
scm valda þcssu, heldur kröi-
urnar, sem gerffar haía veriff á
hemlur lionuni.
Er veriS aÖ áreps
Bfínaðarbankðim!
Meff þessum ráffstöfunum
er vafaiaust stigíð íyrsta sporið
til þess að drepa Búnaðarbank
ann i þcirri mynd, sein hanni
hefur vcriff til á; undanföraum,
árum. Fé Reykvíkingá, sem
þeir liafa lagt þar inn, hlýtur
aff tlragast saman í bankanum,,
þegar kunnugt vcrður um þá
ráffabreytiú, sem nú er liöfð í
huga, og þegar hún kemur í
framkvæmd. En Reykvíkingar i
verffa sjálfsagt. helctur tregir til;
aff fela einhverjum bráffabirgða-
kaupfélagsstjóra utan af Iandi j
meffl'erff f jár síns, þó aff hann I
lcunni aff öllu levti að vera heiö |
arlegur meö'ur. Meff þessu er
elcki aff því sveigt, aff lianu
muni að neinu ieyti fara óheið-
arlega me.ff þaff fé, en hami rnun
vitaskuld ráffstafa því í sam
ræmi viff það, sem Framsóknar-
flokkurinn telur sér lxagkvæmt,
en ekki fyrst og íremst meff
hag Búnaffarbankans sem
banka, seni aff öffruin þræffi
byggist á inhlögum Reykvík-
inga, fyrir augum.
FerS Ilcrmanns Jónassonar í
Búnaðarbankann um daginn
varff táknræn. Þaö sem hann
fann í liúshui var í ramúnni
Búnaðarhankinn sjálfur, eins
og hann er nú eftir burtíör
Hilmars Stefánssonar.
ÞJOÐLEIKHUSIÐ:
ULfcl WINBLSD .
Höf.: €. ZrCIir.IAYEK. Leikstjóri.: I. WAAGE
HegÍRhnevksl? viÖ Hverfbgötu — !il alhugunar ffrir
ílaráðl
Eftir frumsýningu, Úllu Win- í er að iáta uppi, en þjóðin sjálf
blad. nýjasta verkefnis Þjóff- ! þ.e-. leikhusgestir að skoðunar-
leikhússins, er ekki ástæðulaust | lausum kjánum, sem sííja unöir
að spyrja: Hvert er Ieikhús:ð að þessum þvættingi hátt á fjórða
fara í leikritavali sinu? — hve j tíma,_ án þess að pípa það niður.
iengi lætur menntamálaráðu- J buft -af sviðinu og beint til
neytið sóa verðmsetum i sýning- : heimahúsa. Sa bUndingjaleÍkur,
ar, sem á engan hátt falla ís-1 ssm átt hefur ser stað, er leik-
lenzkum leik'húsgestúm í ge$ jfitJð var vátlið. til sýningar, ér
haf.a lítið sem ekkert listrænt , vérður ekki. einungis foriáða-
gildi og eru ekki einu sinni . mönnum leikliússins tii hneysu,
menntandi, þó svo hin fjárhags- ! helavir þeim og, sena s&tu ótil-
lega 'hlið sé.Iátinn liggja á milli neyddir út alla sýninguna.
Ulla Winblad eftir C. Zuekamay- Leikstjóri er lndriði Waage.
er, þýzkan höfund, sem þó hefur ^m 'lann- v.erður ekki sakazt,
ritað nokkur góð og a.m.k. eitt hve lélegt verkefni honum er
agætt. leikrit, er með því fáfengi- . fabð. Hitt er þó iíka satt, að
legasta, sem enn hefur komið
á sviðið við Hverfisgötu, og
hafa bó sum verkin þar ekki ver-
ið upp á það bezta. Efni þessa
leiks, sem er sennilega saminn
út frá einhverjum þáttaskilum
í ævisögu Bellmans, er yfirleitt
rislág.t, efniviðurinn illa nýttur
framsetningin langdregtn og frá-
muna'ega.leiðinleg. Tii þragðbæt-
is er svo boðið upp á sögulegar
staðreyndir þ.e. „stjórnlagarofið
og morð Gústafs konungs —
sönglagatextarnir ortir að. nýju
í anda Bell.mans, eftir því sem
hann hefur ekkert gert til að
bæta úr. Leikritið er hvergi
stytt, þó það að skaðiausu myndi
þola 1—Vk klukkustundar stylt-
ingu, ef ekki meira. Ekki hefur
hann heldur blásið iífi í sýning-
una, því vart hefur sézt meiri
daufdumbsháttur á leikendum.
en á þeirn íjölda, sem þarna
koma fram. Leikendur virðast
finna, að hér sé verið að reyna
að blása lífi í dauðan hlut, enda,
sa’tt. Bellmans-iögin eru falleg',
en þau hafa víst aldrei verið
sungin á þann hátt, sem nú er
efni ieiksins hefur gefíð tilefnl-1 úafður á- Reyndar reynir Ævar
til“, segir nöfundur sjálfur í j *^varau °S Krístinn Iiallsson að
eftirmála. ! lí0mast eitthvað í átt við rétta
; túlkun á Bellmann, en Þorsteiniii
Hannesson ætti að vita. að það
er Úila, en ekki Aida, sem hér
er á ferð.
Nú skal ósagt látið, hvaða á-
stæður liggja til þess, að Þjóð-
leikhúsið tók þennan f janda til j
sýninga, Hitt skal. staðhæft, að .
afsökun er ekki fyrír hendi.ogj Enghm hinna leikendanna hef-
'ekki úr vegi að æðri völd spyrji ur lDætt við né dregið úr fyrri
hreinlega, hvað að baki liggur.
ánangri á sviðinu. I veigamestu
ÞÓ1t leitað sé með Ijósi um allt Wutverkunum eru vanir leíkend-
leikritið örlar hvergi á snjöllu ur> sem leí’Ka „routine — af-
samtali, hnyttnum setningum
eða athyglisverðu máli. en víða
skín í ódulið og ófyndið - klám,
smeðjulega tilfinningasémi, ó-
skáldlegar og hreint plebeiskar
^ lýsingar — á einhverju. Leikrita-
| valsnefnd leikhússins er orðin
að undri, meira undri en vert
greiða betta eins og af vana, en
raunverulegra tilþrifa gætir ekki
né leiks yfirleitt,
Það, sem hér hefur skeð, er
reginhneyksli — skandale, sem
ekkí má liða í shkri stofnun.
Hér er ráðizt í að sýna geysi-
dýrt og fyrirferðarmilcið verk,
verk, sem er svo lélegt frá höf-
undar hálfu að ekkert — jafn-
vel algert menntunarleysi í
heimi leikbólcmennta getur v.arið.
Milli 20 og 30 leikurum
er att inn á sviðið auk statista,
búningar og tjöid eru slcrautleg
og rándýr, og kostnaður allur of-
boðslegur
Það er þess vegna, sem spurt
er: Hvað gerir menntamálaráð-
herra í svona máli? Gylfi i>.
Gíslason þekkir leiklíst, og hon-
um er kunnast, hver óburður ef
hér í heim borinn. ITr þéim ara-
grúa. af góðum sjónleikjum, sem
Þjóðleikhúsið á kost á, er blind-
andi vali.ð verkefni, sem allir eru
óártegðir með — nema leikrita-
valsnefnd — eða sá hluti henn-
ar. sem enn er starfandi.
Ef, svona á að ganga áfram,
að leikhúsið vel.ii annaðhvort
heirnskunn verk sem leikarar
vorir ráða ekki við, eða það býð-
ur upp á verk, sem ekkert gildi
hafa, er þess ekki langt að bíðú,
að athuga beri gaumgæfilega,
livort núverandi sljórn Ieikhúss-
ins er að öllu trúandi fyrir á-
byrgðarstöðu þeirri, sem hen-nr
hefur vcrið falin, A. K.