Mánudagsblaðið


Mánudagsblaðið - 13.01.1958, Blaðsíða 3

Mánudagsblaðið - 13.01.1958, Blaðsíða 3
Mánudagur 13. janúar 1958. MÁKUÐAGSBLAÐIb 3 MÁNUDAGSÞANKAR S'éus MeMsmhimgs Dauði á fimmfu hæl Það var eitt: kvöid, ao Her- mann .Tónasson, forsætisráð- herra, var í heinisókn í einni aí opinberuin byg'gingxun bæj arins. Hann var þar á gangi siðia ásatnl manni einum og' komn þeir þar aói, seni ancla'ð'ur maður sat í sæti sinu. Dauða mannsins haíði barið brátt aö hann liat'ði verið að vinna að skyliiiistörfum sinum, þcgar kalíið kont. Slíkt gerist oft, og er ekki um það að tala, þar var góður maður gengimi. En i'or- sætisráðherrann og hinn fyrr- verantli lögregiustjóri gleymcli, að það se:r. hann átti i'yrst af öllu að gcra«. var að tiikynna lögregíunni um það, sem hami hafði séð. í stað þess hai'ði Her- mtnn allt aðra aðí'erð og lög- reglan va.rð síðar aff spyr.ja margra spurniríga. Alburður á uæslu hæð fyrir neðan En í sama húsi eru fieiri atburðir aff ske, þó þeir séu annars eðlis en þetta óvænta tlauffsfall ísanta á hæfftnni of arlega í húsinu. Hilmar Stef- ánsson bankasíjóri er nú horf- inn úr stöðu sinni. Hann er þó lií’andi og það vel lifandi, þó hann hafi kennt nokktirs krank- leika, en sá krankJeiki er ekki ástæffan til þess, aff hann er íarinn úr þessu húsi, heldur er Itún allt ónnur. Hilmar Stefáns son tók við Búnaðarbankanum í betnsku, og hann sá fljótlega aff þar var um tvær leiffir aff velja. Önnur var sú, aff reka þennan banka sem einskonar framkvæmdabaitka landbúnað- arins og gengi þá bankastarí- semin eltki út á annaff en taka á móti því innskotsfé, sem ríkis sjóffur effa ríkiff að öffru leyti gæti lagt fratn á hverjum tíma og lánaff það svo út gegn lágum vöxtum og þá sérstaklega auff- vitaff til landbiinaffarins út tun byggðir landsins. Hin ieiðin var svo sú, að reka þessa fram- kvæmdabankastarfsemi en hai'a aff öðrum þræffi almenna banka starfscmi meff og taka á jnóíi spariíé og ávaxta þaff í útlán- um á venjuLegan hátt. Hihnar Stefánsson var þaulreyndur bankamaffur, og hann stjórnaffi bankanum út frá þeírri reynslu. Fljótlega tóku innlög í bankann að aukasí, og mun um 90% af allri sparifjáreign Búnaðar- bankans vcra runnín frá okkur hérna i Iíeykjavík, Pétri og Páli og öðrum slíkum. Hilmar Stef- ánsson lánaði þetta fé síðan út til einstaklinga og fyrirtækja í Reykjavík til reltsturs þeirra þar. llann sá sér efflilega ekki fært aff talca við slíku j'é og grciöii af því venjulega inn lánsvexti en lána. þaff svo út . meff lágura vöxtum í löng land- búnaffaríán. Með' stlku mótl var ekki hægt aff reka bankastarf- serni. Hilmar sá lika, aff þaff var skylda hans sem bankastjóra fyrir reykvískum banka, sem tók á moti reykvísku í'é, aff á- vaxta þá fjármuni í bæuunt sjálfum. Hiimar sat svo að kalla á iriffarsíóli í baukanum í ail mörg ár. én nú yar þeim. friffi iokiff, og hann ér liórí'hm aí þeirri hæð, sem Itaint var á. Kaupféíagssljórl flt hráðahirgða Og nú hefur þaff gerzt, að Uaupfélagsstjóri er setztur til bráffabirgffa í sætt Hilmars Steí- ánssonar, en honiun til affstoðar er svo Haukur Þorleifsson, bankafuittrúi l'rá Höfn í Horna- firði, sem lengi heí'ur verið í bankanum. Hvcrnig stendur á því, aff nú er settur eiuhver hráðabirgðakajipl'éiagsstjóri í Búnaöarbankann? Hvað á hann aff gcra þar? Ekkert kann þessi maffur að bankastarfsemi. Þaff cina, sem liann hefur haft meff slíkt að gcra, er aff taka á móti in’.ilögum í innlánsdeild kaup féíags. síns og ávaxta þau í vörukaupum og öffru, sem kaupfélagi tilheyrir. Hann veit ails tkkcrt um, hvaó þaff er aff' relca stóran banka í höfuðstaffn- um. Ástæffan er engin ömiur en sú. aff þessi bráffabirgðakaupíé- lagsstjóri situr þarna, þangað til Eysteini .lónssyni þóknast að setjast í sætiff. Þaff er fyrir lösigu vitað, að Eysteinn Jóns- son hefur ætlaff sér banlcastjóra- stöðuifa í Búnaffarbankan.um, þegar homim þóknaffist aff fara þangáð, eða öllti heldur þegar hann væri endanlega hrökklaff- ur úr þessari krónisku fjármála- ráffherrastöðu, sem hann hefur setiff í, meira og minna síffan 1934, sjátfnm sér til magaveiki og landinu til bölvunar. _ M hverjy Hllmar fór En Eysteinn er ekki ennþá kominn í bankann, og bráffa birgöabankastjórinn situr þar. En því fór þá Hilmar Stefáns- j son nú? Ástæffan er sú, aff I Franvsóknarflokkurinn tólc aff | ger.Tj nýjar krcfur á ihcjndur | Hilmari. Þær voru í stuttú máli þær, aö taka reykvíska féff og dreifa því öffru vísi út en gert hafffi verið, effa með öffrum orff- um, aff lána fé Reykvíkinga hér og þar út um byggffir lancls- ins í því skyni aff styffja þar að fylgi Framsóknarmanna. Þar cr um ýmsar fjárfrekar fram- kvæmdir aff ræffa og eitt og annað, sem vel þolir peninga, en ekki cr um neina entlur- greiðslu aff ræffa, fyrri hcldur cn á mörgmn árum, og vextir geta ekki veriff háir. Meff þessu var sú hliff hankastarfseminnar dæmd, sem byggff var upp af Hiimari Stcfáussyni á lúnu • reykvíska fé. Hilmar Stefáns- son hafffi manndóm í sér til þess áff harðneita þessari kröfu flokksbræffra simia. Hann kaus heldur aff fara frá nú og láta bráffabirgffakaupféiagsstjórann setjast í sætiff. Hilmar er nú annaðhvort farinn effa á förum til Ameríku, til þess aff dvelja þar bjá svni sínmn um tírna og' er svo látiff heita, að hann sé veikur. Þeir, sem kunnugir eru, vita þó, aff þaff eru sizt af öllu veikindi Hilmars Stefánssonar, scm valda þcssu, heldur kröi- urnar, sem gerffar haía veriff á hemlur lionuni. Er veriS aÖ áreps Bfínaðarbankðim! Meff þessum ráffstöfunum er vafaiaust stigíð íyrsta sporið til þess að drepa Búnaðarbank ann i þcirri mynd, sein hanni hefur vcriff til á; undanföraum, árum. Fé Reykvíkingá, sem þeir liafa lagt þar inn, hlýtur aff tlragast saman í bankanum,, þegar kunnugt vcrður um þá ráffabreytiú, sem nú er liöfð í huga, og þegar hún kemur í framkvæmd. En Reykvíkingar i verffa sjálfsagt. helctur tregir til; aff fela einhverjum bráffabirgða- kaupfélagsstjóra utan af Iandi j meffl'erff f jár síns, þó aff hann I lcunni aff öllu levti að vera heiö | arlegur meö'ur. Meff þessu er elcki aff því sveigt, aff lianu muni að neinu ieyti fara óheið- arlega me.ff þaff fé, en hami rnun vitaskuld ráffstafa því í sam ræmi viff það, sem Framsóknar- flokkurinn telur sér lxagkvæmt, en ekki fyrst og íremst meff hag Búnaffarbankans sem banka, seni aff öffruin þræffi byggist á inhlögum Reykvík- inga, fyrir augum. FerS Ilcrmanns Jónassonar í Búnaðarbankann um daginn varff táknræn. Þaö sem hann fann í liúshui var í ramúnni Búnaðarhankinn sjálfur, eins og hann er nú eftir burtíör Hilmars Stefánssonar. ÞJOÐLEIKHUSIÐ: ULfcl WINBLSD . Höf.: €. ZrCIir.IAYEK. Leikstjóri.: I. WAAGE HegÍRhnevksl? viÖ Hverfbgötu — !il alhugunar ffrir ílaráðl Eftir frumsýningu, Úllu Win- í er að iáta uppi, en þjóðin sjálf blad. nýjasta verkefnis Þjóff- ! þ.e-. leikhusgestir að skoðunar- leikhússins, er ekki ástæðulaust | lausum kjánum, sem sííja unöir að spyrja: Hvert er Ieikhús:ð að þessum þvættingi hátt á fjórða fara í leikritavali sinu? — hve j tíma,_ án þess að pípa það niður. iengi lætur menntamálaráðu- J buft -af sviðinu og beint til neytið sóa verðmsetum i sýning- : heimahúsa. Sa bUndingjaleÍkur, ar, sem á engan hátt falla ís-1 ssm átt hefur ser stað, er leik- lenzkum leik'húsgestúm í ge$ jfitJð var vátlið. til sýningar, ér haf.a lítið sem ekkert listrænt , vérður ekki. einungis foriáða- gildi og eru ekki einu sinni . mönnum leikliússins tii hneysu, menntandi, þó svo hin fjárhags- ! helavir þeim og, sena s&tu ótil- lega 'hlið sé.Iátinn liggja á milli neyddir út alla sýninguna. Ulla Winblad eftir C. Zuekamay- Leikstjóri er lndriði Waage. er, þýzkan höfund, sem þó hefur ^m 'lann- v.erður ekki sakazt, ritað nokkur góð og a.m.k. eitt hve lélegt verkefni honum er agætt. leikrit, er með því fáfengi- . fabð. Hitt er þó iíka satt, að legasta, sem enn hefur komið á sviðið við Hverfisgötu, og hafa bó sum verkin þar ekki ver- ið upp á það bezta. Efni þessa leiks, sem er sennilega saminn út frá einhverjum þáttaskilum í ævisögu Bellmans, er yfirleitt rislág.t, efniviðurinn illa nýttur framsetningin langdregtn og frá- muna'ega.leiðinleg. Tii þragðbæt- is er svo boðið upp á sögulegar staðreyndir þ.e. „stjórnlagarofið og morð Gústafs konungs — sönglagatextarnir ortir að. nýju í anda Bell.mans, eftir því sem hann hefur ekkert gert til að bæta úr. Leikritið er hvergi stytt, þó það að skaðiausu myndi þola 1—Vk klukkustundar stylt- ingu, ef ekki meira. Ekki hefur hann heldur blásið iífi í sýning- una, því vart hefur sézt meiri daufdumbsháttur á leikendum. en á þeirn íjölda, sem þarna koma fram. Leikendur virðast finna, að hér sé verið að reyna að blása lífi í dauðan hlut, enda, sa’tt. Bellmans-iögin eru falleg', en þau hafa víst aldrei verið sungin á þann hátt, sem nú er efni ieiksins hefur gefíð tilefnl-1 úafður á- Reyndar reynir Ævar til“, segir nöfundur sjálfur í j *^varau °S Krístinn Iiallsson að eftirmála. ! lí0mast eitthvað í átt við rétta ; túlkun á Bellmann, en Þorsteiniii Hannesson ætti að vita. að það er Úila, en ekki Aida, sem hér er á ferð. Nú skal ósagt látið, hvaða á- stæður liggja til þess, að Þjóð- leikhúsið tók þennan f janda til j sýninga, Hitt skal. staðhæft, að . afsökun er ekki fyrír hendi.ogj Enghm hinna leikendanna hef- 'ekki úr vegi að æðri völd spyrji ur lDætt við né dregið úr fyrri hreinlega, hvað að baki liggur. ánangri á sviðinu. I veigamestu ÞÓ1t leitað sé með Ijósi um allt Wutverkunum eru vanir leíkend- leikritið örlar hvergi á snjöllu ur> sem leí’Ka „routine — af- samtali, hnyttnum setningum eða athyglisverðu máli. en víða skín í ódulið og ófyndið - klám, smeðjulega tilfinningasémi, ó- skáldlegar og hreint plebeiskar ^ lýsingar — á einhverju. Leikrita- | valsnefnd leikhússins er orðin að undri, meira undri en vert greiða betta eins og af vana, en raunverulegra tilþrifa gætir ekki né leiks yfirleitt, Það, sem hér hefur skeð, er reginhneyksli — skandale, sem ekkí má liða í shkri stofnun. Hér er ráðizt í að sýna geysi- dýrt og fyrirferðarmilcið verk, verk, sem er svo lélegt frá höf- undar hálfu að ekkert — jafn- vel algert menntunarleysi í heimi leikbólcmennta getur v.arið. Milli 20 og 30 leikurum er att inn á sviðið auk statista, búningar og tjöid eru slcrautleg og rándýr, og kostnaður allur of- boðslegur Það er þess vegna, sem spurt er: Hvað gerir menntamálaráð- herra í svona máli? Gylfi i>. Gíslason þekkir leiklíst, og hon- um er kunnast, hver óburður ef hér í heim borinn. ITr þéim ara- grúa. af góðum sjónleikjum, sem Þjóðleikhúsið á kost á, er blind- andi vali.ð verkefni, sem allir eru óártegðir með — nema leikrita- valsnefnd — eða sá hluti henn- ar. sem enn er starfandi. Ef, svona á að ganga áfram, að leikhúsið vel.ii annaðhvort heirnskunn verk sem leikarar vorir ráða ekki við, eða það býð- ur upp á verk, sem ekkert gildi hafa, er þess ekki langt að bíðú, að athuga beri gaumgæfilega, livort núverandi sljórn Ieikhúss- ins er að öllu trúandi fyrir á- byrgðarstöðu þeirri, sem hen-nr hefur vcrið falin, A. K.

x

Mánudagsblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Mánudagsblaðið
https://timarit.is/publication/313

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.