Morgunblaðið - 27.05.2005, Blaðsíða 18

18 B FÖSTUDAGUR 27. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
bílar
Í ÞEIRRI miklu umræðu sem verið
hefur um dísilvélar hérlendis síðustu
misseri er ekki úr vegi að rifja aðeins
upp tilkomu þessara véla í bílum.
Staldrað er við nokkra áfanga hjá
þeim bílaframleiðanda sem hefur
einna lengst boðið dísilvélar í bílum
sínum, Mercedes Benz, enda má
segja að þróun þessara véla sé tals-
vert samofin fyrirtækinu.
Með fyrstu fjögurra strokka dísilvél
sem boðin var í fólksbíl í nóvember
árið 1934 fikraði fyrirtækið sig inn á
nýja braut. Fjöldaframleiðsla hófst og
1935 voru 170 fyrstu bílarnir með
dísilvél komnir í notkun og þá sem
leigubílar. Það var í raun áður en
fyrsti dísilknúni Mercedes Benz-
fólksbíllinn var formlega kynntur á
sýningu í Berlín í febrúar 1936. Þetta
var upphafið að stöðugri þróun hjá
Mercedes Benz, síðar kom fimm
strokka vél, dísilvél með forþjöppu og
þannig mætti nefna fleiri áfanga á
þessari leið.
Löng og ströng leið
Leiðin frá fyrstu tilraunum með
dísilvél var þó löng og ströng. Það tók
verkfræðingana fjóra áratugi að gera
vélina þannig úr garði að hún hentaði
fólksbíl en það tókst að lokum. Hinn
28. febrúar 1892 fékk Rudolf Diesel
einkaleyfi og einkenni dísilvélar hefur
alltaf verið að hún er dugleg og spar-
neytin, hún var strax hagkvæmari en
aðrar vélar. Fyrsta vélin var hálfgert
tröll, vó 4,5 tonn og var langt frá því
að nálgast hina þýðgengu vél nú-
tímans með höggum sínum og titr-
ingi. Þessar vélar voru því eingöngu
notaðar í skip eða við sérhæfðar að-
stæður á landi. Árið 1922 fóru fram
tilraunir með ökutæki og 1923 var
kynntur hugmyndabíll með dísilvél frá
Mercedes Benz. Í fyrstunni voru dísil-
vélarnar aðeins notaðar í vörubíla þar
sem þær þóttu engan veginn henta í
fólksbíla. Þegar Daimler-Benz fyr-
irtækið hafði verið stofnað eftir sam-
einingu árið 1926 voru forráðamenn
hins nýja fyrirtækis sannfærðir um
að dísilvél væri sparneytnari og end-
ingarbetri og lögð var áhersla á að
þróa vél sem stæði jafnfætis bens-
ínvél hvað varðaði afl, snúningshraða
og þægindi. Vandamálið við fyrstu
vélarnar var einkum titringurinn og
þyngdin og þegar slík hlussa var kom-
in í venjulegan bíl nötraði hann og
skalf þannig að frekari endurbætur
voru nauðsynlegar. Og til að gera
langa sögu stutta tókst tækimönnum
Daimler-Benz að finna lausnina og
með fjögurra strokka og 2,5 lítra vél
sem skilaði 45 hestöflum var komin
boðleg dísilvél í fólksbíl. Þessi sex
sæta leigubíll komst í 97 km hraða og
eyddi 11 lítrum á hundraðið. Þetta
fannst mönnum bylting, hægt var að
aka 450 til 500 km á tanknum sem
var mikill kostur þar sem bensín- (ol-
íu)stöðvar voru ekki á hverju strái.
Lítrinn kostaði 24 pfenninga í heima-
landinu en bensínið 39. Fyrst var bíll-
inn sem sagt stöðvarbíll eins og sum-
ir myndu segja hér en fljótlega komst
almenningur á bragðið og í framhald-
inu var boðinn fram blæjubíll með dís-
ilvél. Árið 1940 var búið að framleiða
nærri tvö þúsund bíla og sumum
hafði verið ekið milljón kílómetra sem
þótti undrum sæta.
Hraðari þróun á sjötta áratugnum
Lítið gerðist í þróuninni næstu árin
en 1949 kom 170D á markaðinn, 1,7
lítra vél sem gaf 38 hestöfl við 3.200
snúninga, og þótti öflugri en hliðstæð
bensínvél á þeim tíma og síðar var
getan aukin í 43 hestöfl. Á næstu ár-
um tóku kaupendur við sér og alls
seldust 25 þúsund bílar með þessum
vélum. Á sjötta áratugnum bauð
Mercedes 48 hestafla vélar sem mik-
ið voru teknar í leigubíla og árið 1955
var bíll með dísilvél sendur í kapp-
akstur á Ítalíu. Á því ári seldust einn-
ig í fyrsta sinn fleiri bílar með dísilvél
en bensínvél, eða 153 þúsund á móti
118 þúsund.
Uppúr þessu fara hlutirnir að ger-
ast hraðar og vélarnar verða enn öfl-
ugri og boðnar í fleiri gerðum hjá
Mercedes Benz og smám saman
verða þær einnig hljóðlátari og þýð-
gengari. Og í lokin er staðhæft í sam-
antekt frá framleiðandanum að dís-
ilvélin eigi enn bjarta framtíð fyrir sér,
meira en 100 árum eftir að Rudolf
Diesel fékk einkaleyfi fyrir uppfinn-
ingu sinni.
Hafa fjöldaframleitt dísilvélar í 70 ár
joto@mbl.is

 
   

 

 ! "# "$%
"

&'
Bíldshöfða 18, 110 RVK• S: 567 6020 • Opið: 8-18
ab@abvarahlutir.is • www.abvarahlutir.is
Varahlutir fyrir
Evrópu- og Asíubíla
Varahlutir - betri vara - betra verð