Morgunblaðið - 09.06.2005, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 9. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Þ
að er ábyggilega mikið
til í því að margir
þeirra sem tilheyra
frétta- og blaða-
mannastéttinni á Ís-
landi séu frámunalega sjálfhverfir
einstaklingar, uppfullir af rang-
hugmyndum um eigið mikilvægi.
Samt furðar maður sig stundum á
því hversu djúpt sú þörf sumra
kolleganna virðist rista að hefja
upp raust sína og ræða um það
hversu ömurlegri stétt manna þeir
tilheyra.
Ég tel ekki sjálfur að blaðamenn
eigi að vera að upphefja störf sín
að óþörfu, þó að fjölmiðlar sem
slíkir leiki mikilvægt hlutverk á
þjóðmálavettvangi þá er þetta
vinna eins og hvað annað, vinna
sem má inna vel af hendi eða illa.
En mér finnst pínulítið furðulegt
að heyra hvernig blaðamenn tala
stundum um eigið starf; held ekki
að fólk í öðrum starfsstéttum tali
almennt þannig um viðurværi sitt.
Það er auðvitað mikilvægt
hverri manneskju að vera þokka-
lega sátt við það sem hún sýslar á
degi hverjum.
En hitt er, að ég hef grun um að
þeir blaðamenn sem mest tala á
áðurgreindum nótum geri það oft-
ar en ekki í þeim tilgangi að upp-
hefja sjálfa sig á kostnað annarra.
Mér koma til dæmis í hug skrif
Jónasar Kristjánssonar, ritstjóra
DV, í þessu sambandi.
Jónas telur raunar greinilega að
hann og blað hans stundi einhverja
æðri tegund af blaðamennsku en
aðrir á Íslandi. Ekki er ég þó viss
um að allir sem flett hafa DV
myndu taka undir það með rit-
stjóranum.
Sjálfum finnst mér merkilegast
hversu veikur Jónas er fyrir gagn-
rýni, nú síðast í tengslum við þá
ákvörðun DV að birta nafn og
mynd af manni sem liggur veikur á
sjúkrahúsi hér í borg.
Tveir aðilar sem gagnrýnt hafa
blaðið – Steinunn Stefánsdóttir,
pistlahöfundur á Fréttablaðinu, og
Sigurður Guðmundsson land-
læknir – fengu það semsé óþvegið
fyrir að voga sér að gagnrýna DV.
Var grein Steinunnar í ritstjórn-
arpistli sögð hafa verið „maka-
laus“, „skólabókardæmi um hvað
blaðamaður ætti ekki að segja“.
Eins og blaðamenn hljóti allir að
vera á sömu skoðun um hvað telst
góð blaðamennska og hvað ekki.
Raunar má ljóst vera að svo er
ekki. Jónas hefur til að mynda
sjálfur oftsinnis skrifað sitthvað
sem mér finnst „skólabókardæmi“
um hvað blaðamaður, eða yfirhöf-
uð nokkur maður, ætti ekki að
segja.
Hér nægir að vísa í þá útreið
sem Sigurður Guðmundsson land-
læknir fékk í sérdeilis ómálefna-
legum leiðara hjá Jónasi í síðustu
viku vegna málsins sem áður var
vísað til.
Vestur í Bandaríkjunum gerðist
það nýverið að hulunni var svipt af
því hver hefði verið „Deep
Throat“, leynilegur heimildar-
maður dagblaðsins The Wash-
ington Post í Watergate-málinu
svokallaða, en skrif blaðsins í því
máli urðu Richard Nixon Banda-
ríkjaforseta á endanum að falli.
Kom þessi uppljóstrun í kjölfar
umræðu vestra um notkun ónafn-
greindra heimildarmanna al-
mennt, vikuritið Newsweek hafði
sem sé lent í heldur erfiðum mál-
um sökum þess að það hafði stuðst
við ónákvæma frásögn ónafn-
greinds heimildarmanns.
Á annan tug manna beið bana í
óeirðum í Afganistan í kjölfar lít-
illar fréttar í blaðinu er ekki reynd-
ist, strangt til tekið, á rökum reist.
Í þessu máli voru ráðamenn í
Hvíta húsinu fljótir til að fordæma
skrif Newsweek, sögðu að frétt
þess hefði „augljóslega verið röng“
og töldu ekki nóg að blaðið drægi
frétt sína (um að í innanbúðar-
skýrslu hersins væri staðfest að
kóraninn hefði verið saurgaður í
Guantanamo-herstöðinni á Kúbu
með tilteknum hætti) til baka, það
yrði að gera enn meira til að vinna
gegn þeim skaða sem málið hefði
valdið ímynd Bandaríkjanna í
múslímaheiminum.
Richard Boucher, talsmaður ut-
anríkisráðuneytisins bandaríska,
lét svo um mælt að það væri „rosa-
legt“ að Newsweek hefði fjallað
um „upplýsingar sem ekki hefði
verið búið að staðfesta“.
Allt hljómar þetta heldur
skringilega þegar það er haft í
huga að efnislega var frétt News-
week ekki svo fjarri lagi, þó að ekki
hafi verið staðfest í skýrslunni sem
vitnað var til að kóraninum verið
saurgaður með einmitt þeim hætti
sem blaðið lýsti. Og þetta hljómar
líka skringilega þegar það er haft í
huga að núverandi ráðamenn í
Bandaríkjunum gerðu innrás í
Írak í mars 2003 á grundvelli upp-
lýsinga sem nú er ljóst að voru
ófullnægjandi, beinlínis rangar.
Sýnist mér sem óhætt sé að slá
því föstu að yfirvöld í Bandaríkj-
unum hafi gerst sek um hræsni
með viðbrögðum sínum við mistök-
um Newsweek. En í Hvíta húsinu
er menn auðvitað illa haldnir af
„paranoju“ gagnvart „hinu frjáls-
lynda fjölmiðlaumhverfi“ [e. the
liberal media], sem þeir nefna svo.
Sem leiðir hugann aftur að
„Deep Throat“ en sú kenning hef-
ur heyrst að ein af afleiðingum
Watergate-málsins hafi verið sú að
ný kynslóð blaðamanna óx úr grasi
– líklega sú sem víðast hvar er ein-
mitt um þessar mundir áhrifamikil
í fjölmiðlum heimsins – menn sem
töldu rétt að draga þann lærdóm
að aldrei væri hægt að treysta
kjörnum ráðamönnum; það væri
hlutverk þeirra, blaðamannanna,
að fletta ofan af þeim.
Auðvitað er það út af fyrir sig
rétt, að blaðamenn eiga að varpa
ljósi á mál og fletta ofan af mis-
gjörðum ráðamanna þegar slíku er
að skipta. En spurningin er sú
hvort ekki sé skammur vegur á
milli þessarar afstöðu, sem hér
hefur verið rakin til Watergate, og
hroka eins og þess sem gerður var
að umtalsefni fyrr í þessum pistli;
nefnilega þeirrar tilhneigingar
blaðamanna að fyllast rang-
hugmyndum um eigið mikilvægi.
Fjölmiðlar
hér og þar
Sjálfum finnst mér merkilegast hversu
veikur Jónas er fyrir gagnrýni, nú síðast
í tengslum við þá ákvörðun DV að
birta nafn og mynd af manni sem liggur
veikur á sjúkrahúsi hér í borg.
VIÐHORF
Davíð Logi Sigurðsson
david@mbl.is
FYRSTU vikuna í júní voru
haldnir Smáþjóðaleikar í Andorra.
Keppt var í tíu íþróttagreinum og Ís-
lendingar sendu hundrað og tuttugu
keppendur auk þjálfara, flokks-
stjóra, læknis og
sjúkraþjálfara, samtals
hátt í tvö hundruð
manns. Þetta var
glæsilegur hópur, sem
ekki aðeins vann til
rúmlega sjötíu verð-
launapeninga, heldur
var þjóð sinni til sóma í
reglusemi, aga og
íþróttamannslegri
framkomu. Það var
mikið ánægjuefni að
fylgjast með og fylgja
þessu unga fólki til
leiks í framandi landi.
Andorra er ekki í alfaraleið Ís-
lendinga, þegar þeir leggja land
undir fót, enda engar flug-
samgöngur til þessa smáríkis í
Pýrennea-fjöllunum. En fallegt er
þar og móttökur allar hinar ljúf-
mannlegustu. Eins og jafnan þegar
leikar smáþjóðanna fara fram.
Þetta voru elleftu leikarnir, nokk-
urs konar Ólympíuleikar lítilla
þjóða, sem eiga sér bæði litríka sögu
og hefðir og líta á íþróttir sem hluta
af sinni menningu. Það er með öllu
ástæðulaust að líta niður á þennan
viðburð, Smáþjóðaleikana, sem
óverulega eða minniháttar íþrótta-
keppni, eins og því miður gerir vart
við sig í umfjöllun íslenskra fjöl-
miðla. Ríkisútvarpið eitt og sér stóð
sína pligt og flutti fréttir af frammi-
stöðu íslenska liðsins á leikunum, en
flestir aðrir fjölmiðlar sáu ekki
ástæðu til að gera þessum leikum
skil, nema í smáa letrinu. Það voru
okkur mikil vonbrigði og þá ekki síst
íþróttafólkinu sjálfu,
sem verðskuldar fylli-
lega, að frá því sé sagt
sem það afrekar.
Sannleikurinn er sá
að frammistaða ís-
lensku keppendanna
var framúrskarandi
góð í flestum íþrótta-
greinunum, og jafnvel
þótt sigrar hafi ekki
alls staðar unnist, þá er
það frásagnarvert, að
mínu mati, að fylgjast
með og segja frá, þegar
glæsilegir fulltrúar ís-
lenskrar æsku eru landi sínu og þjóð
til sóma. Og vinna til verðlauna í hin-
um ólíkustu íþróttagreinum. Fallegt
ungt fólk, sem hefur með aga og ein-
beitingu, þjálfun og aftur þjálfun,
náð hæfni og getu til að leika listir
sínar, til jafns við aðrar þær íþróttir,
listir og/eða skemmtanaiðju, sem
oftast eru í hávegum hafðar í fjöl-
miðlum og öðru kastljósi.
Er það ekki einhvers virði, á tím-
um óreglu, hreyfingarleysis, iðju-
leysis eða tómarúms, að til sé æsku-
fólk sem leggur sig fram og skarar
fram úr á sínu sviði? Er til fyrir-
myndar og eftirbreytni í lífsstíl.
Í Andorra, sem annars staðar þar
sem við höfum keppt á undanförnum
árum, eru Smáþjóðaleikar menning-
arviðburður, listahátíð, sem viðkom-
andi þjóðir lifa sig inn í og fylgjast
með af áhuga. Það er litið upp til Ís-
lendinga, vegna afreka okkar fólks,
vegna fjölhæfni og frammistöðu og
vegna þess metnaðar sem lagður
hefur verið í undirbúning og æfingar
og þá breidd sem við höfum í íþrótt-
unum.
Af einhverjum ástæðum hefur
þessum leikum ekki verið sýnd sam-
bærileg virðing og athygli hér heima
á Íslandi. Það er miður. Við eigum
sjálf að kunna að meta þessa leika að
verðleikum og skilja að þeir hafa
þýðingu og gildi, fyrir landið, fyrir
íþróttirnar og fyrir allan almenning,
ekki síst unga fólkið, sem getur sótt
sínar fyrirmyndir í ímynd hraustra,
lífsglaðra ungmenna, sem eiga það
inni hjá okkur, hvort heldur í sigri
eða ósigri, að njóta sannmælis og
jafnréttis, þegar kemur að því að
beina kastljósinu að framgöngu
íþróttafólks almennt.
Afreksfólk í Andorra
Ellert B. Schram fjallar um
Smáþjóðaleikana í Andorra ’Af einhverjum ástæð-um hefur þessum leik-
um ekki verið sýnd
sambærileg virðing
og athygli hér heima á
Íslandi.‘
Ellert B. Schram
Höfundur er forseti Íþrótta-
og ólympíusambands Íslands.
MJÖG áhugaverð grein eftir
Gunnar Bjarnason um utanvega-
akstur torfæruhjóla birtist mér fyrir
nokkru í Morgunblaðinu. Ég er í
einu og öllu sammála Gunnari í
skrifum hans. Gunnar vitnaði í grein
sem skrifuð var í
Fréttablaðið 13. maí sl.
og langar mig aðeins
að bæta við þá at-
hugasemd. Með grein-
inni í Fréttablaðinu
fylgdi mynd af ljótum
förum eftir mótorhjól
upp mosagróna
brekku. Það sem vant-
aði í fréttina var að
myndatökumaðurinn
sneri sér í 180 gráður
og tæki mynd í hina
áttina, þar sem búið er
að taka stóran hluta úr
fjallinu vegna mal-
arnáms.
Við stjórnvöld
að sakast
Með vaxandi inn-
flutningi á torfæru-
mótorhjólum síðustu
ár hefur utanvegaakst-
ur mótorhjóla aukist
með tilheyrandi gróð-
urspjöllum. Varla er
við ökumenn þessara
tækja að sakast, heldur
ætti að saka stjórnvöld
um að þjónusta ekki þegna sína. Á
u.þ.b. síðustu 5 árum hafa u.þ.b.
2000 fjór- og torfærumótorhjól verið
keypt til landsins. Ef miðað er við að
hvert nýtt torfæruhjól kosti 600 þús-
und þá hafa eigendur þessara hjóla
borgað u.þ.b. 400 milljónir í ríkissjóð
í formi tolla og virðisaukaskatts. Sú
upphæð ætti að duga til að leggja
sérhannaða vegi til að aka svona
tækjum á. Þá má einnig nefna að
eigendur torfæruskráðra mótorhjóla
greiða fullt verð fyrir hvern bens-
ínlítra sem þeir kaupa, en af hverj-
um lítra fer viss upphæð til vega-
gerðar, sem þeir mega ekki aka á.
Því væri það sanngjörn krafa að rík-
ið legði vegi fyrir mótorhjólamenn
fyrir tekjur sem það hefur af þeim í
ríkissjóð og héldi þessum sömu veg-
um við með skattinum sem þeir
greiða af bensíninu.
Búnir að borga okkar vegi
Ég er ekki að öfundast út í
reiðhjólanotendur fyrir sína reið-
hjólastíga eða hesta-
menn fyrir sínar reið-
götur, sem þeir fá án
þess að leggja nokkuð
af mörkum í ríkissjóð.
Það gefur hins vegar
auga leið að torfæru-
mótorhjólanotendur
eru fyrir löngu búnir að
leggja inn sína inni-
stæðu.
Á hverju vori má
lesa í fjölmiðlum um
skemmdir vegna ut-
anvegaaksturs á tor-
færumótorhjólum.
Reykjanes virðist
verða illa úti vegna
þessa síðustu árin.
Mótorhjólamenn svara
hinsvegar því til að þá
vanti svæði til að aka á,
sem sannarlega er rétt.
1971 var gerð akst-
ursæfingar- og keppn-
isbraut við Grinda-
víkurafleggjrann. Á
þessari braut hefur
verið ekið og keppt í
meira en 30 ár. Fyrir
nokkrum árum tók
sýslumaðurinn í Keflavík upp á því
að banna akstur á umræddri braut
og sektaði hvern þann sem braut
bannið um 30 þúsund krónur. Þetta
varð til þess að ökumenn fóru bara
bak við næsta hól og keyrðu þá þar
sem ekki mátti aka. Nýjasta dæmið
er þegar Grindavíkurbær veitti Vél-
hjólaíþróttaklúbbnum leyfi til æf-
ingaraksturs við Kleifarvatn frá 1.
mars til 1. júní á ógrónu svæði við
norðurenda vatnsins. Um páskana
mátti sjá á milli 50-70 iðkendur dag-
lega á öllum aldri stunda þessa
íþrótt þarna í mölinni við vatnið.
Strax eftir páska kom svo reiðar-
slagið: Sýslumaður hafði bannað að
þarna væri ekið og fór stjórn Vél-
hjólaíþróttaklúbbsins fram á að fé-
lagar hættu æfingum þarna, sem
flestir gerðu. Með þessum aðgerðum
sendi sýslumaðurinn menn aftur á
bak við hólinn til að spóla og róta
upp viðkvæmum gróðri.
Nú er skaðinn skeður. Skaðvald-
urinn er ekki mótorhjólamenn held-
ur sýslumaðurinn sem bannið setti.
Grandalausir blaðamenn skrifa svo
sínar fyrirsagnir og kenna torfæru-
mótorhjólum um í stað yfirvalda á
hverjum stað.
Kanadíska kerfið gott
Á heimasíðum torfærumótor-
hjólamanna bæði í Kanada og Am-
eríku má finna greinar um gerð mót-
orhjólavega fyrir torfæruhjól. Einn
vinsælasti mótorhjólagarðurinn í
Kanada er m.a.s. inni í miðjum þjóð-
garði, en þar hefur sérlegur „mót-
orhjóla-stíga-gerðar-maður“ eftirlit
með vegunum og ekur þá daglega og
sér um viðhald á þeim.
Íslendingar hafa gjarna reynt að
gera eins og gert er í útlöndum. Því
er spurt af hverju þeir geti ekki tek-
ið sér Kanadamenn til fyrirmyndar?
Undirritaður hefur átt mótorhjól í
yfir 20 ár, hefur starfað við skipu-
lagningu akstursíþrótta um árabil
fyrir vélhjólamenn og er virkur fé-
lagi í Vélhjólaíþróttaklúbbnum. Ég
tók upp á mitt einsdæmi að gera
gróðurtilraunir með grasfræ að
vopni sem ég fékk gefins frá Land-
græðslu ríkisins og sáði í ógróið land
sem fékkst undir keppnisbrautirnar.
Mótorhjólin voru síðan notuð í stað
plóga. Með þessari „landgræðsluað-
ferð“ náðist frábær árangur t.d. á
Húsavík, Þorlákshöfn, Hellu og víð-
ar. Enginn sá ráðamaður, sem haft
var samband við, hafði hins vegar
áhuga á að skoða eða ræða það á
einn eða annan hátt. Aðeins tveir að-
ilar í opinberu starfi, garð-
yrkjustjórar í sínu sveitarfélagi,
höfðu orð á því að gróðurtilraunir
undirritaðs hefðu skilað verulega
góðum árangri í sínu umdæmi.
Meira um utanvega-
akstur mótorhjóla
Hjörtur L. Jónsson fjallar um
ástæður fyrir utanvegaakstri
torfærumótorhjóla
’… væri þaðsanngjörn krafa
að ríkið legði
vegi fyrir mót-
orhjólamenn
fyrir þær tekjur
sem það hefur af
þeim í ríkis-
sjóð …‘
Hjörtur L. Jónsson
Höfundur hefur starfað við skipu-
lagningu akstursíþrótta.