Morgunblaðið - 20.06.2005, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. JÚNÍ 2005 23
UMRÆÐAN
Sturla Kristjánsson: Bráðger
börn í búrum eða á afgirtu svæði
munu naumast sýna getu sína í
verki; þeim er það fyrirmunað og
þau munu trúlega aldrei ná þeim
greindarþroska sem líffræðileg
hönnun þeirra gaf fyrirheit um.
Kristján Guðmundsson: Því
miður eru umræddar reglur nr.
122/2004 sundurtættar af óskýru
orðalagi og í sumum tilvikum
óskiljanlegar.
Sigurjón Bjarnason gerir grein
fyrir og metur stöðu og áhrif
þeirra opinberu stofnana, sem
heyra undir samkeppnislög,
hvern vanda þær eiga við að
glíma og leitar lausna á honum.
Þorsteinn H. Gunnarsson:
Nauðsynlegt er að ræða þessi
mál með heildaryfirsýn og dýpka
umræðuna og ná um þessi mál-
efni sátt og með hagsmuni allra
að leiðarljósi, bæði núverandi
bænda og fyrrverandi.
Dr. Sigríður Halldórsdóttir:
Skerum upp herör gegn heimilis-
ofbeldi og kortleggjum þennan
falda glæp og ræðum vandamálið
í hel.
Svava Björnsdóttir: Til þess að
minnka kynferðisofbeldi þurfa
landsmenn að fyrirbyggja að það
gerist. Forvarnir gerast með
fræðslu almennings.
Jóhann J. Ólafsson: „Lýðræðis-
þróun á Íslandi hefur, þrátt fyrir
allt, verið til fyrirmyndar og á að
vera það áfram.“
Pétur Steinn Guðmundsson:
„Þær hömlur sem settar eru á
bílaleigur eru ekki í neinu sam-
ræmi við áður gefnar yfirlýsingar
framkvæmdavaldsins, um að
skapa betra umhverfi fyrir bíla-
leigurnar.“
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
Á ÞESSU vori eru liðin 100 ár frá
því að reglubundnar siglingar hófust
með farþega, póst og ýmsan flutning
um Breiðafjörð. Áður
höfðu slíkar siglingar
komist á um Ísafjarðar-
djúp og Faxaflóa og
voru í kerfi flóabáta,
sem alþingi veitti styrki
til. Notaðir voru gamlir
gufubátar, sem flestir
voru keyptir frá Skot-
landi. Margir kannast
við Ásgeir litla, sem
sigldi um Ísfjarðardjúp,
Faxa, Elínu, Reykjavík
og Ingólf, sem sigldu
um Faxaflóa á fyrstu
áratugum flóabáta þar.
En hvernig var þá um Breiðafjörð?
Af hverju hófust siglingar seinna þar,
þó að Alþingi hefði fyrir löngu boðið
fram styrki til þeirra? Aðalskýringin á
þessu er sú, að sundurlyndisfjandi var
á ferðinni vestra. Til þess að Alþing-
isstyrkurinn yrði greiddur út, þurfti
að koma til samþykki sýslunefnda á
viðkomandi starfssvæði flóabátsins.
Nú voru sýslunefndir við Breiðafjörð
a.m.k. þrjár, þ.e. í Snæfellsnessýslu,
Dalasýslu og Austur-Barðastrandar-
sýslu. Álitamál var, hvort Vestur-
Barðastrandarsýsla ætti að vera með.
Haustið 1902 komu saman í
Stykkishólmi fulltrúar þriggja sýslna
til þess að ræða hvernig komið yrði á
flóabátasiglingum um Breiðafjörð.
Þetta voru þeir Lárus H. Bjarnason,
sýslumaður fyrir Snæfellinga, Torfi
Bjarnason, skólastjóri í Ólafsdal, fyrir
Dalamenn og séra Guðmundur Guð-
mundsson í Gufudal fyrir Austur-
Barðstrendinga. Þeir urðu sammála
um það að reyna að fá 40-60 tonna
gufubát, grunnskreiðan og hentugan
til farþega- og vöruflutninga. Hann
skyldi sigla um fjörðinn frá maíbyrjun
til októberloka og hafa viðkomu á
fjölda staða í sýslunum þremur. Ein-
um þremenninganna, Lárusi H.
Bjarnasyni, var falið að útvega gufu-
bát til siglinganna og mun hann hafa
auglýst eftir slíkum bát í norskum og
dönskum blöðum, en án árangurs. Ár-
in 1903 og 1904 liðu því án þess að
gufubátshljóð heyrðust
um Breiðafjörð, en í jan-
úar 1905 dró loks til tíð-
inda. Þá undirrituðu
þeir séra Guðmundur í
Gufudal og Björn
Bjarnarson sýslumaður
í Dalasýslu samning við
Pjetur M. Bjarnarson
frá Ísafirði um „gufu-
bátsferðir sumarið
1905“. Þeir Björn og
Pjetur voru bræður og
hefur það efalaust liðkað
fyrir samningum. Pjetur
átti lítinn gufubát, sem
nefndur var Guðrún og skyldi hann
notaður til siglinganna a.m.k. í fyrstu.
Guðrún er sögð hafa verið aðeins um
15 tonn, en gat þó flutt 20-30 manns í
káetu og á dekki.
Stykkishólmssamningurinn frá
1905 er nokkuð frábrugðinn samn-
ingum um aðrar flóabátaferðir. Þar
segir t.d. um kynningar á ferðunum,
að útgerðarmaður skuli auglýsa þær í
lyftingu bátsins og þar skuli einnig
vera allar áætlanir fyrir hann. Þeim
skuli einnig útbýtt „meðal manna um
kring Breiðafjörð“. Fjallað er um veit-
ingar um borð og segir þar, að farþeg-
um skuli til reiðu matur, kaffi og al-
gengir óáfengir drykkir eins og
límonaði og sódavatn. Enga áfenga
drykki mátti hins vegar selja eða veita
á bátnum.
Ljóst er, að siglingar Guðrúnar „um
Breiðaflóa“ hófust í maí 1905 og 24.
júní skrifaði séra Guðmundur í Gufu-
dal bréf til yfirvalda, þar sem hann
segir, að allt hafi gengið vel og tími sé
kominn til þess að greiða útgerðar-
manni hluta af þeim styrk, sem hon-
um hafði verið lofað. Allt gekk svo
áfram eftir áætlun og þegar sigling-
unum lauk í október höfðu verið farn-
ar 25 ferðir og komið við á um 20 stöð-
um í sýslunum þremur. Meðal þeirra
voru Búðardalur, Staðarfell, Skarðs-
stöð, Salthólmavík, Þorskafjörður,
Brjánslækur, Flatey, Grundarfjörður,
Ólafsvík og Sandur.
Á næsta ári kepptu Pjetur M.
Bjarnarson og Leonhard Tang &
Söns verslun í Stykkishólmi um sigl-
ingar um Breiðafjörð og nú urðu
Hólmarar hlutskarpari, enda buðu
þeir upp á stærri bát. Sá nefndist Var-
anger og hafði verið hvalveiðibátur.
Þá bauð Stykkishólmsverslunin upp á
ákveðna verðskrá bæði fyrir fólk og
varning. Af útlendum vörum var dýr-
ast að flytja vefnaðarvöru, nýlendu-
vörur, og það, sem kallað var glys-
varningur. Af íslenskum vörum voru
dúnn, fiður og sundmagar í sama
verðflokki, en harðfiskur, þorsk-
hausar og skinn í öðrum. Má af þessu
ráða, hvað helst var flutt með bátnum.
Áætlunarsiglingar um Breiðafjörð
hafa verið með ýmsum hætti síðustu
hundrað ár en þær hafa að því er best
verður vitað ekki fallið niður. Bátar og
skip eins og Guðrún, Varanger, Hans,
Svanur, Konráð, Suðurlandið og Bald-
ur hafa verið í ferðum um fjörðinn.
Viðkomustöðum hefur fækkað eftir
því sem búseta hefur breyst og vegir
batnað. Enn er þó siglt með farþega
og varning um Breiðafjörð og verður
svo væntanlega um sinn.
Áætlunarsiglingar um
Breiðafjörð 100 ára
Heimir Þorleifsson skrifar í til-
efni þess að 100 ár eru liðin síð-
an reglubundnar siglingar hóf-
ust um Breiðafjörð
’Áætlunarsiglingar umBreiðafjörð hafa verið
með ýmsum hætti síð-
ustu hundrað ár en þær
hafa að því er best verð-
ur vitað ekki fallið nið-
ur.‘
Heimir Þorleifsson
Höfundur er sagnfræðingur.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Kringlunni 1 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
SIV Friðleifsdóttir ásamt nokkrum
öðrum þingmönnum hefur lagt af
stað með frumvarp um bann við
reykingum á kaffihúsum landsins.
Ástæða frumvarpsins er að forða
reykleysingjum frá heilsuspillandi
áhrifum reyksins. Um þau áhrif
verður ekki deilt hér, enda hafa allir
í vel upplýstu samfélagi fengið upp-
lýsingar um skaðsemi tóbaksreyks.
Svo eru það starfsmennirnir sem
neyddir eru til að vinna í menguðu
andrúmslofti. Með frumvarpinu vill
Siv ekki síður bjarga þeim frá spill-
andi áhrifum reyksins. Siv og þeir
þingmenn sem að frumvarpinu
standa segjast hafa mikinn stuðning
frá þjóðinni og að meirihluti þjóð-
arinnar sé jákvæður í garð þessarar
breytingar.
Þegar litið er á rekstur kaffihúsa á
Íslandi þá er nokkuð ljóst að það er
erfiður rekstur sem sést ef til vill
best á tíðum eigendaskiptum. Ef
þessi ákveðni hópur þingmanna hef-
ur rétt fyrir sér og mikill meirihluti
landsmanna vill ekki reyk á kaffi-
húsum þá hljóta kaffihúsaeigendur
að sjá leik á borði og banna reyk-
ingar, þar með munu þeir fá aukin
viðskipti og tryggja sér betri af-
komu. Innan tíðar munu flest kaffi-
hús taka þetta upp og reyklaust fólk
mun geta lapið kaffið sitt í hreinu
umhverfi. Ef til vill munu einhverjir
kaffihúsaeigendur sjá gróða í því að
leyfa reykingar og halda verndar-
hendi yfir syndaselunum, einhvers
staðar verða vondir að vera. Þar
með hafa allir sigrað, reyklaust fólk
fer inn á reyklausa staði, reyk-
ingafólk inn á sína staði og þeir sem
leita vinnu hafa val, sækja um vinnu
á hinum fjölmörgu reyklausu kaffi-
húsum eða taka áhættu og vinna á
þeim fáu reykhúsum í landinu.
Rökin fyrir verndun starfsmanna
kaffihúsa er undarleg, nánast hlægi-
leg. Reglurnar eins og þær eru í dag
hafa verið það lengi og því hafa þeir
starfsmenn sem vinna á þessum
stöðum vitað af reykingunum og
þeirri áhættu sem fylgdi. Það vill nú
svo til að mörgum öllum störfum
fylgir áhætta, verkamenn í bygging-
ariðnaði vinna oft við hættulegar að-
stæður, sjómenn taka mikla áhættu
þegar þeir fara á sjó í misjöfnum
veðrum, málarar anda að sér óæski-
legum gufum daglega, starfsfólk á
verkstæðum og hárgreiðslustofum
andar að sér og er í snertingu við
eiturefni og svo mætti lengi telja.
Hefur þingheimur engar áhyggjur
af þessu fólki? Það er einfaldlega svo
að störf fela í sér áhættu, sá sem tek-
ur að sér starf samþykkir þá áhættu,
það er hins vegar í verkahring at-
vinnuveitandans að gera starfs-
manni ljóst hver áhættan sé svo ein-
staklingurinn geti tekið ákvörðunina
sjálfur með allar staðreyndir ljósar.
Að setja boð og bönn eins og þetta
er ekkert annað en kúgun og alger
forræðishyggja, hvort sem um
meirihluta eða minnihluta er að
ræða, það skiptir ekki máli. Það er
alltaf gott ef fólk hefur sjálfstraust
og veit með vissu að það er hæft í því
sem það tekur sér fyrir hendur en er
ekki of langt gengið þegar ákveðnir
þingmenn telja sig svo hæfa að þeir
eigi að ráða hegðun allra hinna?
SIGURJÓN FJELDSTED,
Bollagörðum 63,
170 Seltjarnarnesi.
Geturðu gefið mér eld?
Frá Sigurjóni Fjeldsted, nema: