Morgunblaðið - 27.06.2005, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. JÚNÍ 2005 17
DAGLEGT LÍF | HEILSA
inniheldur plöntustanólester sem
lækkar
kólesteról
Rannsóknir sýna að dagleg
neysla Benecols stuðlar að
lækkun kólesteróls um allt
að 15%.
nýjung
ÞEKKING á áhættuþáttum og
einkennum vímuefnaneyslu getur
komið sér vel, í tilfellum þar sem
um neyslu vímuefna er að ræða
eða hætta er á slíku. Einnig til að
koma í veg fyrir misskilning,
óþarft vantraust og grunsemdir
vegna atvika eða hegðunar sem
ekkert hefur með neyslu vímuefna
að gera.
Breytt hegðun og nýir vinir geta
verið merki um slíka hættu. Þekk-
ing getur því hugsanlega komið í
veg fyrir alvarlega þróun vímu-
efnaneyslu unglings eða erfiðleika
í samskiptum. Mikilvægt er að
þekkja þau efni sem fyrst eru not-
uð – kynningarefnin – en það eru
oftast hass og sniffefni, sem fylgja
á eftir áfengi og tóbaki. Þá hefur
neysla á alsælu og amfetamíni
færst í aukana á síðustu árum. Eft-
irfarandi er því vert að hafa í huga
og fylgjast með:
 Það sem unglingurinn segir
vera „ekkert eða mold í eld-
spýtustokk, getur verið hass.
Hass er oft geymt í plastfilmu
og í eldspýtustokkum eða filmu-
boxum.
 Ónotaðir sígarettufílterar, gos-
flöskur, álpappír og pípur eru
tól sem hægt er að nota við
hassreykingar.
 Fylgist með notkun á lími,
stórum tússpennum og öðru
sem hægt er að sniffa.
 Litlir pappírsbútar (líkjast frí-
merkjum) eða töflur með
broskörlum eða öðrum flott-
um,„cool“ myndum á, geta gefið
til kynna alvarlega þróun vímu-
efnaneyslu.
 Mislitir fingur (afleiðing af að
blanda í hasspípu) eða sárar
rauðar hendur (eftir snertingu
við sniffefni) geta verið einkenni
á vímuefnaneyslu.
 Rauð augu, stórir augasteinar
(eða litlir), þreyta, sljóleiki, sól-
arhringnum snúið við, minni
áhugi á fyrri áhugamálum,
skróp í skóla, pirringur, breytt
matarlyst, aukinn áhugi á sæ-
tindum eða óeðlilega mikil þörf
fyrir vatn – geta gefið til kynna
vímuefnaneyslu.
 Vert er að fylgjast með breyttri
skapgerð (þunglyndi) og hegðan
(t.d. fliss og fíflalæti) – en sú
hegðun getur einnig verið
venjuleg hegðun unglings í
þroskaferlinum.
 Hasslykt og önnur torkennileg
lykt, t.d. af límefnum, krefjast
skjótra viðbragða fullorðinna.
Vert er að hafa í huga að ung-
lingar ganga í gegnum breyt-
ingaskeið sem oftar en ekki fylgir
breyttur lífsstíll sem hluti af
þroskaferli ungs fólks. Ofangreint
er einungis til viðmiðunar en vert
er að hafa vakandi auga með þró-
uninni og leita sér frekari aðstoðar
eða upplýsinga ef þörf þykir.
Vonandi á ekkert af þessu við
um þinn ungling – en ef þú telur
hann í hættu og þarfnast aðstoðar
þá er hægt að leita hennar nokkuð
víða.
Á heimasíðu Lýðheilsustöðvar
má finna ítarlegri upplýsingar og
lista yfir aðila sem veita upplýs-
ingar um meðferðarúrræði.
 HOLLRÁÐ UM HEILSUNA | Lýðheilsustöð
Er unglingurinn
að neyta vímuefna?
Morgunblaðið/Ásdís
Sljóleiki, pirringur, breytt matarlyst, þreyta, aukinn áhugi á sætind-
um og óeðlileg þörf fyrir vatn eru dæmi um einkenni sem geta gefið
til kynna vímuefnaneyslu unglingsins á heimilinu.
Rafn M. Jónsson verkefnisstjóri
áfengis- og vímuvarna á Lýð-
heilsustöð.
TVISVAR sinnum fleiri konur en
karlar eiga við svefnleysi að stríða,
að því er m.a. kemur fram á vef
Evening Standard. Rannsókn sem
gerð var í Taílandi á 40 þúsund
manns, 15 ára og eldri, leiddi í ljós
að svefnleysi var algengast meðal
eldra fólks, fráskilins, lítið mennt-
aðs, heilsulauss og tekjulágs. Dr.
Ying-Yeh Chen segir að streita sé
áberandi á meðal einstæðra foreldra
og einnig komi í ljós að kynjamis-
rétti á vinnustöðum og ábyrgð á
börnum hafi áhrif. Vel menntaðar
konur eiga auðveldara með svefn en
karlar í sömu stöðu. En konur með
litla menntun voru líklegri til að
finna fyrir streitu og þar með svefn-
leysi, sérstaklega ef um einstæðar
mæður með lítið félagslegt net var
að ræða. Hið gagnstæða á við karla
þar sem þeir vel menntuðu eiga erf-
itt með svefn en þeir sem hafa
stysta skólagöngu svífa hratt inn í
draumalandið.
Vísindamennirnir segja eina
ástæðuna mismunandi þrýsting
vegna fjölskyldu og starfsframa
sem kynin verða fyrir. Vel mennt-
aðir karlar missi e.t.v. svefn
vegna þess að þeir eru undir
þrýstingi um að fá valdamikil
störf en vel menntaðar konur, t.d.
í Bretlandi, þurfa e.t.v. að velja á
milli fjölskyldulífs og frama.
Vísindamennirnir benda á að
hreyfing virki gegn svefnleysi og
kalla einnig á breytingar á fé-
lagslegum aðstæðum, t.d. aukinni
aðstoð við barnaumönnun og dag-
vistun.
Konur eiga erfiðara með svefn en karlar
Vel menntaðar konur eiga auðveldara
með svefn en karlar í sömu stöðu.
 RANNSÓKN
Morgunblaðið/Þorkell