Morgunblaðið - 02.09.2005, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 2. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í LEIÐARA Morgunblaðsins
föstudaginn 26. ágúst er fjallað um
mönnunarvandamál á dvalarheim-
ilum fyrir aldraða. Þar segir m.a.
eftirfarandi: „Þótt þjónustan sé
áfram fjármögnuð af
almannafé, fer ekki á
milli mála, eins og
Morgunblaðið hefur
margoft bent á, að með
einkarekstri og sam-
keppni má tryggja
betri nýtingu fjár-
muna, meiri sveigj-
anleika og betri kjör
starfsmanna. Það er
t.d. umhugsunarvert,
sem kemur fram í
Morgunblaðinu ídag,
að hið einkarekna
hjúkrunarheimili Sól-
tún hefur nú þegar mannað allar
stöður fyrir veturinn og telur sig vel
samkeppnisfært, þótt aðrir séu
ívandræðum.“ Kvöldið áður var
hamrað á því í Ríkissjónvarpinu að
„hið einkarekna“ Sóltún væri búið
að leysa sín mönnunarvandamál.
Öðru máli gegndi um aðrar stofn-
anir. Mjög eindregið var svo að
skilja á fréttinni að allt væri þetta
einkarekstri að þakka. Nú skulum
við láta liggja á milli hluta hvar
einkarekstur eigi við og hvar ekki. Á
því eru mismunandi skoðanir og því
álitamál. Staðreyndir eru hins vegar
ekki álitamál. Þess vegna eru þær
kallaðar staðreyndir. Framhjá stað-
reyndum virðast mér bæði frétta-
stofa Sjónvarps og leiðarahöfundur
Morgunblaðsins horfa í þessu máli.
Sú staðreynd sem þessir aðilar horfa
framhjá er sú að dvalarheimilum
fyrir aldraða er gróf-
lega mismunað af hálfu
fjárveitingavaldsins.
Hlutafélagið Sóltún
fær þannig hlutfalls-
lega miklu meira fjár-
magn úr ríkissjóði en
aðrar öldrunarstofn-
anir, hvort sem þær
eru sjálfseignarstofn-
anir eða í öðrum sam-
félagslegum rekstri.
Samningurinn er mun
hagstæðari og allt vísi-
tölubundið í bak og fyr-
ir. Verði lyfjakostnaður
meiri en gert er ráð fyrir í samn-
ingnum þá borgar ríkið, gagnstætt
því sem gerist hjá öðrum stofnunum;
allur byggingarkostnaður er greidd-
ur gagnstætt því sem er hjá öðrum.
Ég vil taka það skýrt fram að allt
þykir mér þetta vera í lagi að því til-
skildu að mismunun gagnvart öðrum
stofnunum verði afnumin.
Samningar við Sóltún og aðrar
stofnanir eru ekki eins upp byggðir
einsog að framan greinir og þarf
nokkra yfirlegu til að rýna í sam-
anburðinn.
Að mínu frumkvæði gerði Ríkis-
endurskoðun úttekt á þessum mis-
mun á sínum tíma og staðfesti að um
umtalsverðan mun væri að ræða. Og
hver skyldi hafa verið skýring Ríkis-
endurskoðunar á því að ríkisvaldið
var gjöfulla á skattfé til Öldungs hf.
en til annarra dvalarheimila fyrir
aldraða? Hin síðarnefndu, sagði
Ríkisendurskoðun, „eiga að jafnaði
ekki að sýna hagnað af starfsemi
sinni. Að sjálfsögðu á slíkt ekki við
um hlutafélög og aðra sambærilega
einkaaðila á borð við Öldung hf. For-
svarsmenn félagsins hljóta að gera
eðlilegar kröfur um hagnað af starf-
semi fyrirtækisins.“
Þar fengum við það. Hlutafélagið
átti m.ö.o. að fá meira skattfé en
önnur heimili fyrir aldraða til að
geta greitt hluthöfum arð!
Hvernig birtist svo þessi mis-
munun í raunveruleikanum? Skýra
má muninn með því að bera saman
framlög til Sóltúns og Vífilstaða en
bæði þessi heimili taka 90% nýrra
innlagna beint af sjúkrahúsum. Þeg-
ar framlag á fjárlögum er skoðað til
þessara tveggja stofnana, fjöldi vist-
manna gaumgæfður og síðan reikn-
að út hvað Vífilstaðir ættu að fá ef
framlögin væru samkvæmt sömu
forsendum og hjá Sóltúni ættu Víf-
ilstaðir að fá 76 milljónum krónum
meira á ári en nú er raunin. Ef þessi
samanburður væri heimfærður á
Grund myndi sú stofnun fá 273 millj-
ónum krónum meira en nú er. Um
þetta sagði yfirlæknirinn á Skjóli í
ársskýrslu sem birt var 14. mars
2003: „Það er hins vegar mikið undr-
unarefni, hve mismunur milli heim-
ila og vistmanna þeirra vex.“ Skýr-
ingin er augljós sagði hann
ennfremur, „sá óhjákvæmilegi mun-
ur hlýtur að vera augljós á verktaka-
kostnaði aðila sem annars vegar
reiknar sér og hluthöfum sínum 15%
arð af starfseminni og hins vegar
sjálfseignarfélögum sem hafa það
eitt á stefnuskrá að skrimta halla-
laus frá ári til árs.“
Ég hef oft vikið að þessu málefni í
skrifum, m.a. hér í Morgunblaðinu.
Sannast sagna hefur það komið mér
á óvart hve lítinn áhuga fjölmiðlar
hafa sýnt því hróplega ranglæti og
mismunun sem dvalarheimili aldr-
aðra búa við, að ekki sé minnst á
hagsmuni skattgreiðenda. Ég vil
leggja ríka áherslu á að ég sé ekki
ofsjónum yfir framlagi til þeirrar
ágætu stofnunar sem Sóltún er, að
því undanskildu að sjálfsögðu, að
skattfé, sem varið er til velferðar-
mála á að mínu mati ekki erindi í
vasa fjárfesta. Mér svíður hins vegar
að ekki sé búið eins vel að öðrum
stofnunum hvað opinber fjárframlög
snertir.
Þetta misrétti má ekki líðast leng-
ur. Þegar þetta hefur verið lagað
verða fyrst komnar sanngjarnar for-
sendur fyrir samanburð af því tagi
sem leiðarahöfundur Morgunblaðs-
ins og Fréttastofa Sjónvarpsins hafa
gert að umtalsefni.
Aðstaða hjúkrunarheimila
fyrir aldraða verði jöfnuð
Ögmundur Jónasson
fjallar um kjör aldraðra ’Sannast sagna hefur það komið mér á
óvart hve lítinn áhuga
fjölmiðlar hafa sýnt
því hróplega ranglæti
og mismunun sem
dvalarheimili aldraðra
búa við.‘
Ögmundur Jónasson
Höfundur er formaður
BSRB og alþingismaður.
SKIPULAGIÐ í Reykjavík er að
vanda mál málanna þegar kemur
að borgarpólitíkinni. Undirritaður
er kannski ekki alltaf sammála
mikilvægisstuðlinum og finnst
stundum halla á málaflokka eins
og skólamál og félagsmál. En það
er ekki mitt að dæma
um það hvað eigi og
eigi ekki að vera mik-
ilvægasta málið í dag.
Hér kemur því stutt
innlegg í skipulags-
umræðuna.
Í miðri Reykjavík
er nokkuð fallegur
grasbali með trjám
og tjörn í kring.
Þetta er Hljóm-
skálagarðurinn en
þar má vel fara í pik-
nik ef vindáttin er
hagstæð og ef slökkt
er á hinum einkar
hallærislega gos-
brunni sem þrátt fyr-
ir fyrirheit um annað
blæs gjarnan tjarn-
argrútnum yfir
göngustíga. Það er
hinsvegar ljóst að
nýting garðsins er
ekki sem skyldi og er
það fremur sorglegt í ljósi þess að
þetta er grænt svæði á besta stað í
borginni. Fyrir stuttu var dregin
fram í dagsljósið gömul hugmynd
um byggingu kaffihúss í garðinum.
Það er frábær hugmynd og gæti
verið vísir að endurnýjun lífdaga
fyrir þennan yfirgefna garð.
Það mætti gera miklu meira við
Hljómskálagarðinn. Það er t.d.
óskiljanlegt hvers vegna Árbæj-
arsafninu var valinn staður í Árbæ
(kannski var bara búið að skíra
það áður en húsin voru flutt).
Hrafn Gunnlaugsson kom með frá-
bæra hugmynd fyrir nokkrum ár-
um sem fólst í því að flytja gömlu
húsin úr Árbænum í Hljóm-
skálagarðinn. Þetta er góð hug-
mynd. Hljómskálagarðurinn og
tjarnarsvæðið sunnanvert tæki
stórkostlegum framförum fyrir
vikið.
Flugvöllurinn í Vatnsmýrinni er
sígilt deilumál. Ýmsar leiðir hafa
verið ræddar í þessu samhengi og
sýnist sitt hverjum. Nýverið kom
enn ein patentlausnin fram sem
felst í því að byggja nýjan flugvöll
500 m frá núverandi flugvelli –
bara úti í sjó. Hér er vond hug-
mynd á ferðinni og aldrei þessu
vant var leiðarahöfundur Morg-
unblaðsins á tánum og gagnrýndi
vitleysuna. Þvílík sóun á almannafé
að henda 13 milljörðum í nýjan
flugvöll til þess eins að stinga dúsu
upp í þá sem eru óánægðir. Það er
alveg sama hvað reynt er það er
aldrei hægt að gera öllum til hæf-
is. Pólitík sem gengur út á það að
friða fólk í stað þess að taka af
skarið og hafa dug og þor er bara
leiðinleg framsóknarmennska.
Hvaða framtíðarsýn
er það að hafa tvo
stóra flugvelli á 25 km
radíus? Í ljósi
tækniþróunar sl. 50
ára mætti ætla að 25
km vegalengd (í lofti)
verði orðin að engu
eftir 50 ár. Hvers
vegna þá að byggja
nýjan flugvöll? Kefla-
vík er alltaf að færast
nær og nær og þar er
ein af lengri flug-
brautum Evrópu og
þar er svæðið sem
ætti að verða framtíð-
armiðstöð innan- og
utanlands flug-
samgangna okkar Ís-
lendinga.
Flugvöllurinn í
Vatnsmýrinni er liðin
tíð. Hann truflar og
tekur pláss. Það sem
meira er: það er ekki
þörf fyrir hann. Það er skammsýni
að halda að ferðatími farþega af
landinu muni lengjast svo nokkru
nemi – sé litið lengra en til allra
nánustu framtíðar. Hugmyndir um
flugvöll á Lönguskerjum eru í
besta falli slæmar og í versta falli
ef fram ná að ganga heimskuleg
sóun á almannafé.
Borgin skipulögð
Grímur Atlason fjallar
um skipulagsmál
Grímur Atlason
’Burt með flug-völlinn og setj-
um Árbæj-
arsafn í
Hljómskála-
garðinn.‘
Höfundur situr í stjórn VGR.
Jónína Benediktsdóttir: Sem
dæmi um kaldrifjaðan sið-
blindan mann fyrri tíma má
nefna Rockefeller sem Hare
telur einn spilltasta mógúl
spilltustu tíma.
Sturla Kristjánsson: Bráðger
börn í búrum eða á afgirtu
svæði munu naumast sýna getu
sína í verki; þeim er það fyr-
irmunað og þau munu trúlega
aldrei ná þeim greindarþroska
sem líffræðileg hönnun þeirra
gaf fyrirheit um.
Kristján Guðmundsson: Því
miður eru umræddar reglur nr.
122/2004 sundurtættar af
óskýru orðalagi og í sumum til-
vikum óskiljanlegar.
Sigurjón Bjarnason gerir
grein fyrir og metur stöðu og
áhrif þeirra opinberu stofnana,
sem heyra undir samkeppn-
islög, hvern vanda þær eiga við
að glíma og leitar lausna á hon-
um.
Þorsteinn H. Gunnarsson:
Nauðsynlegt er að ræða þessi
mál með heildaryfirsýn og
dýpka umræðuna og ná um
þessi málefni sátt og með hags-
muni allra að leiðarljósi, bæði
núverandi bænda og fyrrver-
andi.
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
Hlíðasmára 11, Kópavogi
sími 517 6460
www.belladonna.is
Réttu stærðirnar
Hvernig heilsast
á morgun
Glæsilegur blaðauki um heilsu og hollan lífsstíl fylgir
Morgunblaðinu á morgun.
Meðal efnis er líkamsrækt, heilsufæði, jógaiðkun, betri
svefn, sykurlaust mataræði, leiðir til að hætta að reykja,
mikilvægi slökunar og margt fleira.