Morgunblaðið - 18.09.2005, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 18. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
K
osningaslagurinn
sem hefur staðið
hér í Þýskalandi
síðustu vikurnar
hefur um margt
verið óvenjuleg-
ur. Þar kemur
margt til. Í
fyrsta lagi sú staðreynd að kosn-
ingabaráttan hefur verið óvenju
stutt. Í kjölfar þess afhroðs sem
jafnaðarmannaflokkurinn, SPD, galt
í kosningunum til fylkisþingsins í
Nordrhein-Westfalen í lok maí lýsti
Gerhard Schröder kanslari því yfir
að hann hygðist efna til nýrra þing-
kosninga á haustdögum, í stað þess
að bíða með þær til næsta vors, eins
og lög gerðu ráð fyrir. Jafnaðar-
menn höfðu farið halloka í hverjum
fylkiskosningunum af öðrum; ósig-
urinn í hinu forna höfuðvígi flokks-
ins, Nordrhein-Westfalen, var korn-
ið sem fyllti mælinn. Þar með var
flokkur Schröders búinn að missa
síðasta haldreipi sitt í efri deild
þýska þingsins, Bundesrat, sem er
skipuð fulltrúum þýsku fylkjanna og
endurspeglar þau valdahlutföll sem
ríkja í þeim. Í ljósi alls þessa taldi
kanslarinn sér ekki stætt á að halda
áfram ríkisstjórnarsamstarfinu við
græningja. Þar við bættist að
Schröder fannst skorta bæði einhug
og nægilega samstöðu í sínum eigin
herbúðum til að ljúka þeim umbót-
um í efnahags- og velferðarmálum
sem hann taldi nauðsynlegar.
Sú ákvörðun kanslarans að fá eig-
in liðsmenn til að greiða atkvæði
með vantrauststillögu á ríkisstjórn-
ina, svo að hann gæti rofið þing,
mæltist misjafnlega fyrir. Tveir
þingmenn úr stjórnarliðinu, annar
græningi og hinn jafnaðarmaður,
töldu þessa ákvörðun brjóta gegn
stjórnarskránni og kærðu hana til
hæstaréttar Þýskalands. Hæstirétt-
ur komst þó, eins og búist hafði ver-
ið við, að þeirri niðurstöðu að í ljósi
aðstæðna væri ákvörðun kanslarans
lögmæt og réttlætanleg.
Kanslaraefnið Angela Merkel
Fljótlega eftir að kosningabarátt-
an hófst varð ljóst að kristilegir
demókratar, CDU og systurflokkur
þeirra í Bæjaralandi CDU, voru
staðráðnir í að fylkja sér um for-
mann flokksins, Angelu Merkel, sem
kanslaraefni.
Þetta þótti tíðindum sæta. Aldrei
fyrr hafði kona verið í framboði til
kanslara í Þýskalandi. Þar við bætt-
ist að Angela Merkel, sem er eðl-
isfræðingur að mennt, er borin og
barnfædd í Þýska alþýðulýðveldinu
sáluga. Hún er sem sagt Austur-
Þjóðverji, eða „Ossí“, eins og þeir
eru uppnefndir af Vestur-Þjóðverj-
um – sem á móti eru kallaðir „Wess-
ís“ af löndum sínum í austurhéruð-
um landsins.
Þegar fram liðu stundir kom í ljós
að Angela Merkel axlaði þá byrði að
stýra flokksskútunni í ólgusjóum
kosningabaráttunnar mun betur en
margir höfðu búist við. Menn höfðu
óttast að hún yrði fremur rislág þeg-
ar kæmi að því að munnhöggvast við
Schröder kanslara, enda væri það
ójafn leikur með hliðsjón af langri
reynslu Schröders og þeirri leikni í
kappræðum sem hann er þekktur
fyrir. Þess vegna reyndu margir af
samherjum hennar að telja hana of-
an af því að mæta Schröder í póli-
tísku sjónvarpseinvígi. Hún lét slík-
ar úrtölur hins vegar ekki á sig fá og
í byrjun september öttu þau kappi
hvort við annað í þætti sem var
sýndur beint á fjórum stærstu sjón-
varpsstöðvum Þýskalands.
Miðað við það hversu lítils menn
höfðu vænst af Angelu Merkel í
þessum kappræðum var það mál
manna að hún hefði staðið sig mun
betur en flestir höfðu búist við.
Schröder var að vísu talinn hafa átt
sterkari leik og í skoðanakönnun
sem var gerð á meðan þátturinn var
á skjánum taldi mikill meiri hluti
þeirra sem voru spurðir, að kansl-
arinn hefði farið með sigur af hólmi í
flestöllum málaflokkum sem bar á
góma.
Fjölmiðlamenn, bæði þeir sem
stýrðu kappræðunni og aðrir, voru
hins vegar flestir á einu máli um að
Angela Merkel hefði veitt honum
harðari keppni og rökrætt af mun
meiri krafti en þeir áttu von á. Þrátt
fyrir að hún hafi þótt standa sig von-
um framar í þessari snörpu orðahríð
var einvígið talið hafa leitt til þess að
kanslarinn og flokkur hans juku
fylgi sitt í skoðanakönnunum.
Það sem menn finna Angelu
Merkel helst til foráttu er að hún
skyldi hafa valið fyrrverandi hæsta-
réttardómara og prófessor að nafni
Kirchhof til að fara með fjármálin í
„skuggaráðuneyti“ sínu. Þessi merki
fræðimaður sem hefur getið sér orð
fyrir frumlegar hugmyndir um fjár-
málapólitík reyndist ekki það „leyni-
vopn“ sem kanslaraefnið hélt að
hann yrði. Þar ræður mestu baga-
legt reynsluleysi prófessorsins á
stjórnmálasviðinu og skortur hans á
næmleika fyrir því, hvað menn
„mega“ segja og hvað menn ættu
heldur að láta ósagt í hita kosninga-
bráttunnar.
Stoiber og „lýðurinn fyrir austan“
Það er ekkert launungarmál að
ýmsir forystumenn kristilegra
demókrata voru alls ekki sáttir við
Angelu Merkel sem kanslaraefni.
Þeir urðu þó að sætta sig við að hún
tæki þetta hlutverk að sér. Einn
þeirra manna sem áttu hvað erfiðast
með að kyngja því að Angela Merkel
tæki slaginn var Edmund Stoiber,
formaður systurflokksins CSU og
forsætisráðherra Bæjaralands.
Stoiber átti að vissu leyti um sárt að
binda. Hann var kanslaraefni kristi-
legu flokkanna í síðustu kosningum
og laut þá í lægra haldi fyrir Ger-
hard Schröder. Þær kosningar voru
nokkuð tvísýnar og mjótt á munum,
ekki síður en nú. Ýmsir telja að það
hafi einkum verið atkvæði austur-
þýskra kjósenda sem réðu því að
Schröder kanslari og stjórn hans
héldu velli. Það kom því ekki alls
kostar á óvart þegar Stoiber missti
fram af sér beislið í kosningaræðu
og sagði það ekki líðandi að „von-
svikinn og þrúgaður lýðurinn fyrir
austan“ réði því hver yrði næsti
kanslari Þýskalands. Þessi ummæli
vöktu að vonum takmarkaða hrifn-
ingu í austurhéruðum landsins. Og
þó að Stoiber færði það fram eftir á
sér til málsbótar að hann hefði verið
að tala um þá sem fylgdu gamla
austur-þýska kommúnistaflokknum
að málum þótti mörgum þessi orð
hans miður vel til fundin, ekki síst í
ljósi þess að kanslaraefni flokksins
er sjálf Austur-Þjóðverji. Á hinn
bóginn er ekkert launungarmál, að
Vestur-Þjóðverjum svíður mjög
undan þeim miklu fjármunum sem
settir hafa verið í að endurreisa at-
vinnulífið í Austur-Þýskalandi. Þess
vegna má telja víst að Stoiber hafi
með orðum sínum valdið mörgum
löndum sínum vestan megin óbland-
inni „þórðargleði“.
„Nýja“ vinstri hreyfingin
Á vordögum þegar kosningabar-
áttan hófst sýndu kannanir að kristi-
legir demókratar og samherjar
þeirra í flokki frjálsra demókrata,
FDP, nutu nægilegs fylgis til að
geta myndað samsteypustjórn. Um
tíma leit því út fyrir að þetta yrði
fremur daufleg barátta þar sem úr-
slitin væru fyrirfram gefin. Annað
átti þó eftir að koma á daginn.
Fyrir utan breytingar á fylgi jafn-
aðarmanna kom fram á sjónarsviðið
nýr – og þó um leið gamall – vinstri
flokkur sem átti eftir að gjörbreyta
heildarmynstri flokkanna í þýskum
stjórnmálum.
Forystumenn þessarar „nýju“
vinstri hreyfingar eru þeir Gregor
Gysi, einn af oddamönnum gamla
austurþýska kommúnistaflokksins
sem nú kennir sig við lýðræðislegan
sósíalisma (PDS), og Oskar Lafont-
aine, fyrrverandi formaður þýska
jafnaðarmannflokksins. Þetta sér-
stæða tvíeyki hleypti nýju lífi í kosn-
ingabaráttuna.
Það vakti ekki síst athygli að Osk-
ar Lafontaine, sem á árum áður var
einn af helstu forystumönnum jafn-
aðarmanna og ráðherra í fyrstu rík-
isstjórn Schröders, skyldi nú geys-
ast fram á völlinn að nýju og að
Gerhard Schröder kanslari og Angela Merkel, kanslaraefni kristilegra demókrata, mættust ásamt fleiri frambjóðendum í pólitískum spjallþætti í upphafi liðinnar viku. Þjóðverjar kjósa í dag.
Tvísýnar kosningar
Þjóðverjar ganga að kjör-
borðinu í dag eftir stutta en
snarpa kosningabaráttu.
Stjórnarflokkarnir hafa
smám saman verið að saxa á
forskot stjórnarandstöð-
unnar og nú er svo komið að
erfitt er að segja fyrir um úr-
slit kosninganna. Arthúr
Björgvin Bollason fjallar um
kosningarnar og stjórnmála-
umræðuna í Þýskalandi.


Oskar Lafontaine og Gregor Gysi, leiðtogar nýja vinstri flokksins í Þýskalandi, koma til kosningafundar í Saarbrücken.
Reuters