Morgunblaðið - 27.09.2005, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. SEPTEMBER 2005 37
MENNING
ÞRÍR vinir hafa lagt saman krafta
sína og skapað myndverk í Kling og
Bang á Laugavegi. Hér er um að
ræða tauþrykk þar sem vísirósir
Bjarna Þórarinssonar eru í for-
grunni, myndir úr skissubókum Óm-
ars Stefánssonar í bakgrunni en
Goddur sér um samsetninguna. Hin-
ar einstöku vísirósir Bjarna H. Þór-
arinssonar sjónháttafræðings stela
hér senunni í margbreytileika sínum
og hugarflugi en kraftmiklar myndir
Ómars gæða þær jarðsambandi og
nýju lífi. Bjarni þróaði kenningar sín-
ar um sjónháttafræði fyrir allnokkru
og hefur kynnt þær með ýmsu móti,
m.a. með bókagerð og gjörningum
þar sem hann kemur fram sem
Kokkur Kyrjan Kvæsir og talar eigin
tungu. Á yfirborðinu má sjá augljós
sjónræn tengsl vísirósanna við svo-
kallaðar mandölur, en í tíbeskum
búddisma er mandala mynd af
ímyndaðri höll sem notuð er við hug-
leiðslu. Möntrur, ákveðin orða-
sambönd sem eru endurtekin í sí-
fellu, eru einnig notaðar við
hugleiðslu, t.a.m. orðin Om Mani
Padme Hum, en allur sannleikur
heimsins um þjáninguna og leiðir til
þess að fjarlægja orsakir hennar á að
vera falinn í þessum orðum. Orðnotk-
un Bjarna í vísirósunum myndi ég þó
frekar tengja leik og sköpun en hug-
leiðslu, þó er í þeim ákveðin end-
urtekning sem hugsanlega kallar
fram einhvers konar hugleiðsluást-
and. Bjarni notar rím og smávægi-
legar breytingar á orðum í vísirós-
unum, dæmi eru ORRÝ, BERRÝ,
BARRÝ, IRRÝ, GARRÝ,
GERRÝ … Þessi leikur ef svo má
kalla minnir líka á listsköpun og
orðaleiki dadaistanna, en dæmi um
þá má m.a. finna í ljóðinu KARAW-
ANE eftir Huga BalL frá þriðja ára-
tug sl. aldar en það hljóðar svo:
„Karawane/jolifanto bamba o falli
bambla/grossiga m’pfa habla horem/
egiga goramen/higo bloiko russulu
huju/hollaka hollala/anlogo bung/
blago bung/bosso fataka/u uu u/
schampa wulla wussa ólobo/hej tatta
görem/eschige zunbada/wulubu ssu-
budu uluw ssubudu/tumba ba- umf/
kusagauma/ba – umf / Úrsónata
Kurt Schwitters byggir á viðlíka leik
með hljóð, rytma og rím sem Bjarni
notar einnig í orðaleikjum sínum.
Myndljóð Bjarna minna einnig á
verk naívista á borð við Sölva Helga-
son og skreytimyndir hans, eða ljóð
eftir Æra-Tobba: „Agara gagara úra
rænum, illt er að hafa þá marga á
bænum …“ Bjarni tengist þannig
mjög skemmtilega inn í ólíka menn-
ingarheima, trúarbrögð, listasögu og
alþýðumenningu og sýnir hversu ein-
stakur hann er innan íslensks lista-
lífs. Að mínu mati höfða vísirósirnar
og hinn lifandi bakgrunnur sem þær
hafa fengið hér fyrst og fremst til
sjónrænnar upplifunar áhorfandans,
þó vissulega megi líka líta á orðaleiki
Bjarna sem möguleika á sköpun
óvæntra hugrenningatengsla. Þetta
eru falleg verk sem gaman er að
skoða, spá og spekúlera í og gaman
væri að fá að sjá þau í betri birtu og
stærra rými þar sem hvert og eitt
fær að njóta sín til fulls.
Hugar-
heimar
MYNDLIST
Kling og Bang
Sýningu lokið.
Cosmosis
Tauþrykk, Bjarni H. Þórarinsson,
Guðmundur Oddur Magnússon (Goddur)
Ómar Stefánsson
Ragna Sigurðardóttir
ÞAÐ er mikið gleðiefni hvað mörg
góð tónverk hafa verið samin fyrir
fjórar hendur á píanó og var metn-
aðarfull dagskrá þeirra Þórarins
og Jóns góður vitnisburður um
það.
Að mínu áliti er f-moll fantasía
Schuberts ein af fegurstu perlum
klassík-rómantískra tónverka og í
rauninni ættu miklu fleiri píanó-
leikarar og nemendur í píanóleik
að leika fjórhendur, sem er bæði
kjörið efni til að fjölga gleðiríkum
stefnumótum þeirra og áheyrenda
við slaghörpuna og einnig til að
auka leikni í nótnalestri. Þessi
samleiksháttur gerir miklar kröf-
ur til flytjenda og voru þau verk
sem hér eru til umfjöllunar vanda-
söm.
Litla svíta Debussy var túlkuð á
syngjandi hátt og fallegri mótun
hendinga. Lokaþátturinn, ballet,
hefði mátt verða ör-
ari og samhæfingin
enn nákvæmari á
lokahljómum. Dansa-
syrpa Barbers upp-
fyllir þá kröfu að
vera hvorutveggja í
senn bráðskemmtileg
og vönduð tónsmíð.
Þar notar höfundur
til hins ýtrasta þan-
þol dægurlagsins í
nýstárlegri og oft all-
ögrandi útfærslu.
Þessu verki skiluðu
þeir félagar ljómandi
vel. Helst hefði mátt
hvetja þá til meiri
andstæðna í styrkleika og hraða.
Sérstaklega fannst mér að loka-
þátturinn þyrfti meiri ígjöf.
Að loknu hléi hljómaði róm-
antísk og falleg útsetning á Fag-
urt syngur svanurinn… í útfærslu
Jóns og Wynn-Anne Rossi í
næmri túlkun.
Því næst var borið á borð glæsi-
verk með glæsibrag, en það var
hin rómaða sonata Poulenc, sem
hljómar nýstárlega enn þrátt fyrir
sín 89 át. Og þar fannst mér tón-
leikarnir rísa hæst.
Að vísu greip Schubert mann
sterkri tilfinningu, sér í lagi í upp-
hafi f-moll fantasíunnar og sinna-
skiptunum sem verkið tekur í
breytingum yfir í ljúfan dúrinn. En
flugið hélst ekki ótruflað og er ég
næsta viss um að þeir hnökrar sem
urðu skrifuðust fyrst og fremst á
þau mistök píanóleikarans að hafa
ekki flettara til aðstoðar.
Það sem skiptir þó mestu máli
er að heildarsvipmót tónleikanna
var gott og þeir áhugaverðir.
Allavega var full ástæða fyrir
fleiri áheyrendur að mæta og
njóta.
Stjórn Tónlistarfélags Akureyr-
ar lætur ekki deigan síga og byrjar
á röð hádegistónleika, þar sem
tengd verður saman list og lyst,
þannig að áheyrendum gefst kost-
ur á að njóta góðrar tónlistar og
málsverðar á sama tíma gegn
vægu verði. Hafist verður handa
með hádegistónleika þessa næst-
komandi föstudag.
TÓNLIST
Ketilhúsið á Akureyri
Aðrir tónleikar á nýju starfsári Tónlistar-
félags Akureyrar. Flytjendur: Jón Sigurðs-
son og Þórarinn Stefánsson á píanó.
Efnisskrá: Fjórhendur fyrir píanó: Petite
Suite í fjórum þáttum eftir Claude De-
bussy ( En bateau-Cortége-Menuet-
Ballet), Souvenirs op. 28 í sex þáttum eft-
ir Samuel Barber (Waltz-Schottische-Pas
de deux-Two step-Hesitation Tango-
Galop), Sónata í þremur þáttum eftir
Franc Poulenc (Prelude-Rustitque-Final),
Andantino op.84 nr.1 og Fantasía í f-moll
op.103 eftir Franz Schubert, ásamt út-
setningu Jón Sigurðssonar og Wynn-Anne
Rossi á íslenska þjóðlaginu: Fagurt syng-
ur svanurinn. Sunnudaginn 25.9. kl. 16.
Píanótónleikar
Jón Hlöðver Áskelsson
Jón Sigurðsson Þórarinn Stefánsson
Fjórhendur í Ketilhúsinu
FLESTIR kannast við orðið Limbó
og merkingu þess. Í kristinni trú er
Limbó annars vegar biðstofa sálna
sem hafa hlotið fyrirgefningu synd-
anna en komast einhverra ástæðna
vegna ekki strax að á himnum, hins
vegar endanlegur áfangastaður
m.a. óskírðra barna. Limbó er
hvorki himinn né helvíti heldur eitt-
hvað mitt á milli, en ekki vondur
staður í sjálfu sér. Það versta við
Limbó er að það er ekki neitt, held-
ur eitthvað mitt á milli einhvers,
biðsalur eins og alþjóðaflugvöllur. Í
dag merkir hugtakið Limbó þó
fyrst og fremst andlegt ástand og
margir kannast án efa við að finn-
ast þeir dvelja í Limbó á meðan
beðið er eftir svari við einhverju
mikilvægu í lífinu. Fæ ég nýja
starfið? Á mér eftir að batna? Eign-
umst við einhverntíma barnið sem
okkur dreymir um? Stóðst ég próf-
ið? Og svo framvegis. Limbó er
andleg biðstaða sem verður til þess
að viðkomandi fer í kyrrstöðu, verð-
ur passífur, lífið einkennist af bið
eftir að komast yfir ákveðinn þrösk-
uld.
Ólafur Elíasson hefur notað þetta
orð við nafngift sína á nýrri inn-
setningu sem hann sýnir í Safni við
Laugaveg og nefnir Limbo Lamp
for Pétur. Innsetningin er í litla
rýminu á annarri hæð þar sem oft
eru sýnd myndbönd, litlu glugga-
lausu herbergi. Lampinn sam-
anstendur af sterkum kastara sem
beinir ljósgeisla að svífandi, gegn-
sæjum glerskúlptúr, flatur hringur
snýst innan í sívalningi. Rafmagn
knýr hringina áfram í stöðugum,
jöfnum snúningi sem minnir á gang
himintunglanna. Áhrifin birtast síð-
an í ljósbroti á veggnum sem sýnir
hringina sjálfa en skapar líka mun
stærri ljóshringi sem skríða eftir
veggnum og yfir á áhorfandann
sjálfan sem er baðaður þessu fal-
lega, bjarta ljósi eitt augnablik, og
svo aftur. Endurtekningin verður
til þess að maður stendur kyrr til
þess að upplifa þessa síendurteknu,
léttu snertingu ljóssins. Eins og oft-
ar hefur Ólafi tekist að virkja ein-
falda möguleika ljóss á sjónrænt
óvæntan og afar fallegan hátt, og
um leið skapa einstök tengsl milli
nútíðar og fortíðar, smáheimsins og
alheimsins. Ég hef áður í umfjöllun
um verk Ólafs Elíassonar minnst á
þann línudans sem þau eiga það til
að stíga milli nýskapandi sam-
tímalista og einfalds sjónarspils, en
það er einmitt þessi einfaldleiki
sjónarspilsins sem gerir verk hans
svo aðlaðandi. Það felst barnsleg
gleði í birtingarmyndum ljósbrots-
ins á veggnum og ekki síst í því að
finna snertingu ljóssins svo áþreif-
anlega. Limbo Lampi for Pétur
minnir allt í senn á gang him-
intunglanna eða geislabauga alda-
gamalla málverka sem hér svífa af
stað og umfaðma áhorfandann, en
ekki síst á einfalda eðlisfræði ljóss-
ins sem er kjarni allrar myndlistar.
Inni í þessu litla rými stendur tím-
inn í stað, rétt eins og í Limbó er
ljósið rétt utan seilingar en alltaf í
þann mund að umfaðma þig.
List Ólafs Elíassonar er dæmi
um samruna og samspil lista, tækni
og vísinda og birtir um leið sér-
stöðu hverrar greinar fyrir sig, rétt
eins og hjá endurreisnarmanninum
fer listsköpun hans fram með rann-
sóknum á ótal sviðum og stöðugri
forvitni um eðli alheimsins. Um
þessar mundir sýnist mér samstarf
listamanna og annarra stétta vera
að aukast sem er afar jákvæð þróun
í samfélaginu, þróun sem er komin
nokkuð vel af stað bæði í Evrópu og
Bandaríkjunum, listamenn eru til
dæmis æ oftar sjálfsagður hluti af
vinnuteymi við borga- og hverfa-
skipulag og ekki síst hönnun bygg-
inga eins og þáttur Ólafs Elíasson-
ar í hönnun nýs tónlistarhúss er
dæmi um. Það er líka löngu kominn
tími til að rjúfa hina tilbúnu ein-
angrun myndlistarinnar og virkja
það mikla skapandi afl sem þar býr.
Morgunblaðið/Einar Falur
„List Ólafs Elíassonar er dæmi um samruna og samspil lista, tækni og vísinda,“ segir í umsögninni.
Svífandi geislabaugar
MYNDLIST
Safn
Safn er opið miðvikud. til föstud. frá kl.
14–18 og 14–17 um helgar.
Ólafur Elíasson
Limbo Lamp for Pétur
Ragna Sigurðardóttir
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni
HINN 24. október nk. eru liðin 30
ár frá því að konur á Íslandi létu til
sín taka með eftirminnilegum hætti
og héldu frídag kvenna hátíðlegan
með pompi og prakt. Útvarpsleik-
húsið á Rás 1 hefur af þessu tilefni
undirbúið syrpu útvarpsleikrita um
hina kvenlegu sýn og afstöðu til
kvenna. Á fimmtudagskvöldum kl.
22.15 í október og nóvember eru
flutt leikrit um konur og eftir kon-
ur.
Flutt eru verk eftir fimm ís-
lenska höfunda og tvo erlenda. Þau
eru eftirfarandi:
6. október: Margar konur eftir
Kristínu Ómarsdóttur í leikstjórn
Ásdísar Þórhallsdóttur.
13. október: Súkkulaði handa
Silju eftir Nínu Björk Árnadóttur í
leikstjórn Maríu Kristjánsdóttur.
20. október: Þögn á fimm vegu
eftir Shelgah Stephenson í þýðingu
og leikstjórn Karls Ágústs Úlfs-
sonar.
27. október (og aftur 3. nóv-
ember): Hvað er í blýhólknum eftir
Svövu Jakobsdóttur í útvarps-
leikgerð og leikstjórn Maríu Krist-
jánsdóttur.
3. nóvember: Hvað er í blýhólkn-
um, endurflutt.
10. nóvember: Nóbelsmanía og
vettlingar eftir Elísabetu Jök-
ulsdóttur í leikstjórn Kristínar Ey-
steinsdóttur og Kista töframanns-
ins eftir Þórdísi Elvu
Þorsteinsdóttur Bachmann í leik-
stjórn Steinunnar Knútsdóttur.
17. nóvember: Nóra eftir að hún
skildi við eiginmann sinn eftir Elf-
riede Jelenik í þýðingu Elísabetar
Bjargar Þorsteinsdóttur og Jór-
unnar Sigurðardóttur og leikstjórn
Sigrúnar Valbergsdóttur.
24. nóvember: Nóra eftir að hún
skildi við eiginmann sinn, end-
urflutt.
Kristín
Ómarsdóttir
Nína Björk
Árnadóttir
Leikrit
kvenna í
Útvarps-
leikhúsinu