Mánudagsblaðið - 20.04.1981, Blaðsíða 8

8
IEIKHU
HAUSTIÐ í PRAG
Um þessar mundir er það
„móðins" að gagnrýna, andæfa
og mótmæla nær öllu. Þessháttar
varningur fer vel í munni á sviði,
selur blöð og öllu framar leysir
útvarp og sjónvarp frá leiðin-
legum endurtekningum litlausra
frétta og því málæði sem jafnan
er fylgifiskur áróðurs. Þetta á
einkar vel við þrasgjarna og smá-
smugulega þjóð, eins og okkur
íslendinga, sem hefur það að
„intellectual“ gamni, að tæta í
okkur sjórnmálamenn og þá sem
einhver völd hafa einkum í
íjármálaheiminum. Hér er um
að ræða einkar gott viðfangsefni
fyrir sálfræðinga, sem, efalaust,
geta samið margar vísindalegar
ritgerðir um sálarástand í
fámenni, afstöðu hinnar um-
bótasinnuðu ,,alþýðu“ til hvers
málstaðar sem uppi er áhverjum
tíma, án tillits til stærðar hans
eða smæðar.
A fjölum Litla sviðsins eru nú
tveir einþáttungar, sem fjalla
um andstöðu Tékka til hinna
illræmdu hreinsunar þar, á
árunum hans Dubcéks, þegar
„vorið“ brást. Fyrri þátturinn,
„Mótmæli" fjallar um tvo menn
þá Stanek og Vanek og er hann
einskonar duelle milli almenn-
ings og kerfisins. Engin átök eiga
sér stað í verkinu: Tveir
fornvinir ræðast við, þrællinn og
kerfismaðurinn, annar kominn
til auðs og valda hinn máttlaus
uppreisnarmaður. Fellur það í
skaut Staneks, kerfismanns, að
afsaka sig en Vanek gerir lítið
annað, meginhluta þáttarins en
að kinka kolli og tauta í barm sér
jánkar og neitar. Leikstjórinn
Helgi Skúlason, leggur fullmikla
áherslu á Stanek, eykur hlut
hans ósjálfrátt og þess vegna gæti
Erlingur Gíslason, Stanek,
hreinlega leikið Vanek út af
sviðinu með tilburðum og
handapati,ýktum sviðshreyfing-
um og oft óþörfu málæði
persónunnar. Það er því einkar
forvitnilegt að athuga viðbrögð
Vaneks, Rúriks Haraldssonar til
þessa yfirleiks, sem leikstjórinn
gúterar athugasemdarlaust. Og
sjá Rúrik bregðast við eins og
snjöllum leikara sæmir, hann
undirleikur svo sniðuglega,
hóflega og látlaust, að tilburðir
Erlings verða sem vindur einn.
Stanek er lítilmenni, sem vill
verða karlmaður, fyrirlítur
sjálfan sig, en þorir ekki að
viðurkenna það. Hvað kom til að
öðlingurinn Helgi valdi ekki
Svein Einarsson í hlutverkið,
hann hefur vissulega leitað
flestra lækjanna í „húsinu“ og
þetta væri hinum efalaust ekki
ofraun? Þetta einvígi Vaneks og
Stanek er miklu skemmtilegri,
heilstevptari og hefur öllu meira
jafnvægi en sá fyrri. Á hunda-
skrifstofunni kynnumst við
Vanek öðru sinni sem hunda-
eiganda í Prag, sem verður að fá
dýr sitt skrásett, ætt og uppruna
m.a. í sambandi við hundasýn-
ingu. Þessi fimm-hlutverka
þáttur, spannar stærra svið og
gerir óspart gys að bjúrókrasi-
inu, forstöðukonan, Helga
Bachmann, dauðhrædd við
hunda er þó kvenna valds-
mannslegust tilbúin að neyta
valdsins gagnvart smælingjum
en þó ekki annað en augnaþjónn
þegar á reynir, samanber í
viðmóti hennar við Bebu. Helga
leikur hlutverk sitt af myndug-
leika, er röggsöm og á vissan hátt
ákveðin, en glúpnar þó á sviðinu
fyrir Blaze. Guðrún Þ. Stephen-
sen, sem allt vill um koll keyra
með alkunnum skasstilburðum
sínum en þó réttum. Milli
þessara kvenna siglir svo Tinna
Gunnlaugsdóttir, Beba, dóttir
foringjans, falleg og tískuleg,
dóttir leiðtogans, sem allir óttast.
En í gegn koma svo yfirburðir
köriks Haraldssonar, Vanek,
seih íif sannri hófsemi í túlkun
hlutvefksins skyggir áþreifan-
lega ^ afla samleikara sína.
Leikendur í Mótmælum: Erlingur Gíslason og Rúrik Haraldsson.
Mánudagur 20. apríl 1981
Túlkun hans er sönn, gædd
góðlátlegu humöri í báðum
þáttum. Hann ber höfuð og
herðar yfir leikendur og eins og
íþróttagagnrýnendur segja „ tók
þá í kennslustund" á frumsýn-
ingunni í Kjallarunum þetta
kvöld. AB.
SKORNIR SKAMMTAR
Það er ekki á allra færi að setja
upp revíu, svo að gagni sé. Nú
hefir L.R. ráðist í þessa
framkvæmd og má þetta heita
frumraun flestra þeirra sem
koma við sögu. Árangurinn?
Jæja, bara sæmilegur og all
þokkalegur á köflum.
Kúnstin við að setja upp revíu
er sá, að vera drepfyndinn og um
leið níðangurslega sannsögull og
hittinn á galla þeirra, sem um er
rætt. Þetta er frumskilyrðu þess
að revía takist og beinlínis
hryggurinn úr þeim fjölmörgu
revíum, sem sýndar voru hér á
dögum Indirða, Ottesens,
eitthvað sem áhorfandi tæki
heim með sér í lokin, einhver
snjöll setning eða atburður sem
sátu eftir í huga áhorfandans.
Þessu var ekki til að dreiga. Það
voru engar meitlaðar eða
hnitmiðaðar setningar sem sátu
eftir eða situationir sem festust í
huga manns. Ástæðan er, ef til
vill, sú að báðir höfundar eru
ungir og* muna ekki gullaldar-
tímabil revíanna, eru ekki aldir
uppí andrúmslofti hlutlausrar
gagnrýni né hafa það skopskyn,
sem slík skrif óneitanlega
krefjast. Þó á mörgu sé steytt (og
það gera þeir vissulega) hefur
Skornir skammtar, œfing: Gísli Halldórsson og Guðmundur Pólsson
Tómasar, Halla og Alla et al,
seinna blómaskeiði þessa vin-
sælu skemmtana.
Nú eru flestur þessara manna
dauðir eða úr leik á einn eða
annan hátt og ný kynslóð tekin
við. Megingalli þessarar nýju
kynslóðar er sá, að meinhæðnin
er ekki fyrir hendi, ekki nógu
sterk né þaulhugsuð. Höfund-
arnir, Þórarinn Eldjárn og
Jón Hjartarson eru of einhliða
í gagnrýni sinni á sámfélagið,
gera sér of lítinn mat úr hinu
margþætta efni, sem snjöllum
mönnum væri létt að moða úr.
Sviptingar og umbrot í þjóðtél-
aginu eru svo miklar og örar, að
með öllu er óþarft að takmarka
sig við fá og tiltölulega ómerkileg
atvik úr göllum og hlægilegum
mistökum landsfeðra okkar og
einstaklinga. Þjóðfélagiið í dag
býður upp á óteljandi tækifæri til
þess að gera að skopefni eða
athlægi þá daglegu viðburði sem
borgarinn verður vitni að bæði í
aðalstöðvunum við Austurvöll
og ekki síður í prívat- stofnunum
og hjá einstaklingum. En
aðaluppistaða grínsins hlýtur að
verða pólitíkin, allt annað aðeins
krydd til bragðbætis, nema ef
um stórmál í héraði sé um að
ræða.
Um revíuna Skomir skammtar
verður þó sagt, að margt fyndið
og spaugilegt er þar á boðstólum,
mikill hlátur á frumsýningu og
hressilega klappað. Þó var eins
og þar skorti herslumuninn,
maður það á tilfinningunni , að
undirtónninn sé einhliða, þeir
séu að reyna, þó dulbúið, að
koma einhverjum skilaboðum á
framfæri, einhverri gagnrýni. Þá
hendir það, að verða of
langorðir, dvelja um of á vissum
atriðum, teygja lopann, sem
veldur leikstjóranum Guðrúnu
Ásmundsdóttur ósegjanlegum
vandræðum. Einhversstaðar las
ég, eða heyrði, að í ráði væri að
endurnýja revíuna stöku sinnum
eftir því sem tækifæri byðust og
politíkin gæfi tilefni til. Þetta
minnir mig á þá aðferð sem
amerískir brúkuðu, í kringum
1943-1944 er þeir settu upp
State of the Union, gamanleik
með revíusniði sem breytti um
svip eftir því, sem stjórnmálin í
Washington gerðu hverju sinni.
State of the Union gekk um
árabil og kynntist ég einum
höfunda og fékk tækifæri til að
hnýsast í vinnubrögð hans. Ef
þetta er rétt skilið hjá mér, er
þetta þjóðráð hjá þeim Þórarni
og Jóni og gefur þeim ótæmandi
möguleika á að fága og
endursmíða efnið. Það sýndi síg
á frumsýningu að mjög mikil
þörf er á slíku efni, sem þessu á
sviðinu. Það var eins og allt í einu
væri opnað fyrir áður óþekktar
gáttir hjá áhorfendum. Hinn
almenni létti blær, mörg fyndin
atvik, létt leikinn og lipurð,
leystu menn úr læðingi og
hlátrar gullu við. Það er erfitt
að skera úr um hvað var best, en
Mánudagsblaðið
þó hallast ég helst að söngvunum
sem voru vel ortir, enda samdir
við gömul viðurkennd lög,
sungin af liprum söngkröftum
og afbragðs leikurum. Þó tæknin
sé áberandi meiri nú en í gamla
daga er eitt, sem tíminn fær ekki
unnið á. Það er hinn sanni
revíuandi, hin sanna orðsnilld,
hæðnin og háðið. Það var það
sem á vantaði og það var nóg.
Leikstjórn Guðrúnar As-
mundsdóttur var allþokkaleg en
henni voru skorður settar vegna
málgleði höfunda og endurtekn-
inga, sem hljóta að hafa dregið úr
hraða og heildarsvip sýningar-
innar svo og afar langsóttir kafiar
og alkunnir hortjttir, sem ég
nen'ni ekki að tíunda. Þeir
leikenda sem af báru voru
Kjartan Ragnarsson, Gísli
Halldórsson, Harald G.
Haraldsson, Helga Þ. Step-
hensen og Sigríður Hagalín.
Aðrir leikarar virtust skemmta
sér vel, fullir af lífi. En mestu
máli skiptir þó að áhorfendur
tóku leiknum afar vel og hlógu
mikið og full ástæða er að leggja
enn meiri áherslu á revíur sem
því leikformi sem mestrar hylli
nýtur í þessu landi. AB.
Vald
verkalýðsins
Framhald af bls. 5
vasa án milligöngumanna? Þetta
er jú einu sinnisviti félagsmanna
en ekki forystumanna. Og vel á
minnst: Eru ekki óþarflega há
iðgjöld í þeim sjóðum sem hafa
slíkar fjárhæðir aflögu á rúm-
helgum degi?
Að lokum er rétt að ympra
aðeins ásjálfumlífeyrissjóðnum.
Takmark þeirra er fyrst og
fremst að búa sjóðsfélögunum
áhyggjulítið ævikvöld. En þær
upphæðir sem fólk fær greiddar
að loknum starfsdegi eru því
miður skornar verulega við nögl
og í engu samræmi við lífstíðar
iðgjöld ásamt vöxtum.
Venjulegur sjóðsfélagi fær í
hæsta máta aðeins hluta af
vaxtadæmi sínu endurgreitt í
formi lífeyris þegar til kastanna
kemur. Hinn hluti vaxtanna
heldur áfram ásamt sjálfum
höfuðstólnum að vera eign
lífeyrissjóðsins og til ráðstöfunar
fyrir forkólfa og hjálparhellur.
Og þessi fjármálastarfsemi er
lögbundun af sjálfu Alþingi
íslendinga og lifeyrissjóðirnir
orðnir að skyldufélagsskap þrátt
fyrir ákvæði stjórnarskrár um
fullt félagafrelsi. Manni er víst
ekki undankomu auðið þegar
hjálparhellurnar rétta sína
framréttu líknarhönd.
Það þó líklega einskær
tilviljun að merki hinnar ítölsku
Mafíu skuli vera framrétt og
svört hönd.
Ykkar einlægur í bráð og lengd.
Smáborgari.