Morgunblaðið - 07.10.2005, Side 32
32 FÖSTUDAGUR 7. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Á MORGUN munu um 70 þús-
und manns í 61 sveitarfélagi fá
tækifæri til að greiða atkvæði um
sameiningu sveitarfélaga. Mjög
mikilvægt er að kjósendur kynni
sér þá tillögu sem
liggur fyrir um þeirra
sveitarfélag og mæti
á kjörstað. Íslend-
ingar taka almennt
mjög virkan þátt í
kosningum enda
kosningarétturinn
einn af hornsteinum
okkar lýðræðissam-
félags. Reynslan hef-
ur hins vegar sýnt að
þátttaka hefur verið
nokkuð minni í kosn-
ingum um samein-
ingar sveitarfélaga en
í öðrum kosningum.
Það verða þeir sem raunverulega
vilja hafa áhrif á morgun að hafa
í huga.
Undanfarna áratugi hefur um-
ræða um sameiningu sveitarfé-
laga verið nokkuð áberandi hér á
landi og íbúar fjölmargra sveitar-
félaga hafa kosið og samþykkt
sameiningu en aðrir hafa hafnað.
Þetta hefur leitt til þess að sveit-
arfélögum hefur fækkað hér á
landi á síðastliðnum 50 árum úr
229 í 92.
Mikilvægt að taka þátt
Á þeim íbúafundum sem haldn-
ir hafa verið undanfarnar vikur
hefur umræðan verið mjög gagn-
leg og fræðandi og
almennt mjög já-
kvæð. Þó hefur m.a.
komið fram að íbúar
á sumum svæðum
virðast orðnir þreytt-
ir á umræðu og at-
kvæðagreiðslum um
sameiningu sveitarfé-
laga.
Sérstaklega á þetta
við í fjölmennari
þéttbýlissveit-
arfélögum þar sem
íbúar hafa í sumum
tilvikum margoft
samþykkt samein-
ingu, en nágrannarnir fellt. Það
er mjög mikilvægt að allir íbúar
þeirra sveitarfélaga sem samein-
ingartillögur varða kynni sér til-
löguna og taki þátt í atkvæða-
greiðslunni, það er í senn
lýðræðislegur réttur okkar og
samfélagsleg skylda. Fram-
íðarskipulag sveitarstjórnarstigs-
ins skiptir okkur öll máli.
Tækifæri til að hafa áhrif
Það er í raun nánast einstakt
að íbúum einstakra sveitarfélaga
sé með þeirri aðferð sem nú er
unnið eftir á Íslandi gefinn kostur
á að greiða atkvæði um framtíð-
arskipulag stjórnsýslustigs, í
þessu tilviki þess mikilvæga
stjórnsýslustigs sem sveit-
arfélögin eru. Félagsmálaráð-
herra, sem er fyrrverandi sveit-
arstjórnarmaður, hefur sýnt
mikinn áhuga á því að stuðla að
því að sveitarstjórnarstigið eflist í
framtíðinni. Fyrir liggur að íbúar
muni njóta betri þjónustu takist
okkur að sameina sveitarfélög hér
á landi enn frekar og rannsókn
sem unnin var á vegum
Rannsóknarstofnunar Háskólans
á Akureyri meðal íbúa sam-
einaðra sveitarfélaga staðfestir
það.
Í skýrslu Rannsóknarstofnunar
Háskólans á Akureyri segir m.a.:
„Sé litið á félagsþjónustu sveit-
arfélaga sérstaklega út frá þeim
rannsóknum sem gerðar hafa ver-
ið má fullyrða að þjónustustig
hennar hefur víðast aukist, eink-
anlega í smáu dreifbýlu sveit-
arfélögunum. Því fela samein-
ingar í sér mestar breytingar á
félagsþjónustu þar sem þéttbýli
og dreifbýli sameinast. Svo virðist
sem þarna valdi meðal annars það
að félagsleg vandamál séu dulin í
fámenninu og því komi þjón-
ustuþörf í dreifbýlu fámenni ekki
upp á yfirborðið fyrr en fjarlægð
við stjórnkerfi eykst.“ (Grétar
Þór Eyþórsson, 2002, 260)
Almenn pólitísk sátt hefur ríkt
um þá þróun hér á landi að
stækka sveitarfélög og efla. Með
því öðlast þau styrk til þess að
veita hvers kyns þjónustu, ekki
síst félagslega þjónustu. Ég trúi
því ekki að neitt stjórnmálaafl á
Íslandi sé reiðubúið til þess að
beita sér gegn eflingu sveit-
arstjórnarstigins, gegn því að íbú-
ar njóti sem jafnastrar þjónustu
um land allt, reynist þeir hafa
þörf fyrir hana. Það er því miður
staðreynd að minnstu sveit-
arfélögin eru alls ekki í stakk bú-
in að veita lágmarksþjónustu og
margir gagnrýna byggðasamlög
um verkefni og þjónustu m.a. með
þeim rökum að innan þeirra sé
pólitísk ábyrgð of óljós og áhrif
íbúanna á eigin þjónustu í raun
oft takmörkuð. Ég tel mikilvægt
að þessar staðreyndir komi fram í
umræðunni. Við erum með of
mörg mjög fámenn sveitarfélög
og það er ábyrgðarhluti af lög-
gjafanum að setja lög sem kveða
á um tiltekna jafna þjónustu til
handa íbúum um land allt en að
tryggja ekki að sama skapi að
sveitarfélögin hafi álíka bolmagn
til þess að veita þjónustuna.
Erum við nægilega
framsýn?
Að lokum vil ég benda á að sú
þróun í átt til sameiningar sem
hér er markvisst unnið að er ekki
séríslenskt fyrirbæri. Nei, þetta
er þróun sem á sér stað í ná-
grannalöndum okkar og um heim
allan. Sameiningar sveitarfélaga
eru sjálfsagður hluti af byggða-
þróun ekki síst á Íslandi þar sem
við erum sammála um að halda
öllum landshlutum í byggð. Við
verðum að vera jafnframsýn hér á
landi og aðrar þjóðir eru. Við
megum ekki verða eftirbátar
þeirra og við megum ekki leyfa
okkur að hvetja lítil sveitarfélög
og fámenn til þess að fella til-
lögur um sameiningar á laug-
ardaginn kemur. Slíkt er ábyrgð-
arhluti og að mínu mati má
ráðuneyti félagsmála og sveit-
arstjórnarmála ekki taka undir
slíkan málflutning. Okkur ber
skylda til þess að hvetja fólk til
þess líta til framtíðar, bæði á
landsvísu og í einstökum byggð-
arlögum.
Taktu þátt – nýttu
kosningaréttinn
Sigurjón Örn Þórsson fjallar
um sameiningu sveitarfélaga ’Það er mjög mikilvægtað allir íbúar þeirra
sveitarfélaga sem
sameiningartillögur
varða kynni sér tillög-
una og taki þátt í at-
kvæðagreiðslunni …‘
Sigurjón Örn
Þórsson
Höfundur er aðstoðarmaður
félagsmálaráðherra.
Í RITSTJÓRNARGREIN í
Morgunblaðinu 25. september sl.
segir m.a. „Það er alveg rétt hjá
Árna M. Mathiesen að það verður
hið sama að gilda um allar auðlindir
í sameign þjóðarinnar. Og rétt að
minna á af því tilefni, að nú þegar
auðlindagjald hefur verið tekið upp
í sjávarútvegi, er
ástæða til að halda
áfram á þeirri braut
og taka upp auðlinda-
gjald á öðrum sviðum,
þar sem sameiginleg
auðlind er nýtt af
einkaaðilum.“
Fyrr í greininni er
vitnað í orð Árna M.
Mathiesen þar sem
hann segir m.a.
„… jafnræðis verður
að sjálfsögðu að gæta
á milli auðlinda en í
dag er lagaákvæðum
mjög misjafnlega farið hvað auð-
lindir varðar, sbr. virkjanaréttindi.
Það er ekki bara orkan í fallvötnum
og jarðhiti, kaldavatnsréttindi, mal-
artaka og nýting rafsegulbylgna,
sem koma til skoðunar heldur einn-
ig aðrar lifandi auðlindir en nytja-
stofnar sem nýttar eru í dag eða
kunna að verða nýttar. Má þar til
dæmis nefna lax- og silungsveiði,
dúntekju, eggja- og fuglatekju og
jafnvel skotveiði.“
Þar höfum við það. Loksins er
það sagt berum orðum, ritstjóri
Morgunblaðsins berst fyrir því öll-
um árum að þjóðnýta landið og
miðin. Bændur sem haft hafa auka-
tekjur af lax- og silungsveiði, dún-
tekju, eggja- og fuglatekju og skot-
veiði vegna þinglýstra eigna sinna
skulu ekki sitja einir að þeim
tekjum lengur. Þeir skulu greiða
auðlindagjald af þessari „auðlind“
sinni. Ég spyr er ekki mál að linni?
Er ekki mál til komið að þið öll,
eigendur jarða út um allt land, látið
ykkur þetta mál varða og hafið hátt
í umræðunni? Ætlið þið að láta
stjórnarskrárnefndina um að koma
þessu hugtaki „sameign þjóð-
arinnar“ inn í sjálfa stjórnarskrá
landsins án þess að nokkur taki eft-
ir því? Þessu stórhættulega hugtaki
sem enginn skilur hvað þýðir en
sem höfðar svo sterkt til meirihluta
þjóðarinnar að fæstum virðist detta
í hug að gagnrýna það.
Hún er undarleg þessi þráhyggja
Morgunblaðsritstjóra að krefjast
sérstaks skatts af öllum atvinnu-
greinum sem gera má ráð fyrir að
helst sé hægt að byggja upp á
landsbyggðinni. Hvers
vegna mega ekki þing-
lýstir eigendur jarða
út um allt land hafa
sértekjur af eignum
sínum án þess að
skattleggja þurfi það
sérstaklega? Hvar er
frelsið til athafna fyrir
fólk í dreifðum byggð-
um landsins? Hvernig
á fólk á landsbyggð-
inni að búa til tekjur
ef það má ekki nýta
landið til þess? Hvers
vegna skulda ein-
staklingar sem hafa lagt aleigu sína
í jarðarskika „þjóðinni“ eitthvað
meira en aðrir einstaklingar? Af
hverju má ég stofna fyrirtæki og
flytja inn skó og efnast á því án
þess að þurfa að greiða af því sér-
stakan skatt annan en af hagn-
aðinum sem skapast en ég má ekki
stofna fyrirtæki með það að mark-
miði að fá tekjur af því landi sem
ég kaupi án þess að greiða fyrir
það sérstakan skatt að auki við
annan skatt? Hver ákvað að þetta
væri „réttlæti“?
Ég hef nú um langa hríð fylgst
með því að íslenska ríkið hefur
staðið í málaferlum við bændur út
um allt á grundvelli laga nr. 57/
1998 um þjóðlendur. Með þessum
lögum tók íslenska ríkið eignarnámi
allt það land, náttúruauðlindir og
landsréttindi sem ekki voru þá þeg-
ar í einkaeign. Ég minnist þess
ekki að þessi lög hafi nokkru sinni
komið til umræðu á meðal þjóð-
arinnar. Samt er það svo að ein-
staklingar eins og ég og þú út um
allt land, einstaklingar sem í stað
þess að eiga íbúð eða hús í Reykja-
vík eiga land einhvers staðar hafa
þurft að standa í kostnaðarsömum
málaferlum við ríkið til að fá að
halda þinglýstum eignum sínum!
Þessi gjörð hefur farið lágt og afar
fáir virðast hafa af því nokkrar
áhyggjur. Það var ekki fyrr en
málaferlin sneru að Reykjavík og
ríkið ásældist land sem það hafði
nýverið selt borginni með lögmæt-
um hætti að málið vakti athygli og
áhuga fjölmiðla.
Árni M. Mathiesen á þakkir
skildar fyrir að velta málinu út í
umræðuna. Það er ástæða til að
fylgja því eftir. Það er ljóst að hér
hefur enginn meiri hagsmuna að
gæta en það fólk sem býr úti á
landsbyggðinni. Fólkið sem hefur á
annan áratug rifist innbyrðis um
sérhagsmuni sína og hefur til þess
ópart notað þetta hugtak „sameign
þjóðarinnar“ til að höfða til
fjöldans. Nú er kominn tími til að
þetta sama fólk geri sér grein fyrir
því hversu mikið tjón það vinnur
sjálfu sér með því að leyfa Morg-
unblaðinu að halda uppi slíkum
áróðri sem það hefur gert með hug-
takinu „sameign þjóðarinnar“.
Því biðla ég til ykkar lands-
byggðarfólks – vaknið! Látið ykkur
varða þessa umræðu um að koma
hugtakinu „sameign þjóðarinnar“
inn í stjórnarskrá. Veltið því fyrir
ykkur hvað það raunverulega þýðir
og hvort þið viljið upplifa þann
raunveruleika. Viljið þið að ríkið fái
skýlausan rétt til að skattleggja
sérstaklega allar þær atvinnugrein-
ar sem hugsanlega gætu sprottið af
því að eiga land og þar með talið
auðlindir sem þar gætu hugsanlega
verið til staðar?
Vaknið, lands-
byggðarfólk!
Signý Sigurðardóttir
fjallar um auðlindagjald ’Hvers vegna megaekki þinglýstir eigendur
jarða út um allt land
hafa sértekjur af eign-
um sínum án þess að
skattleggja þurfi það
sérstaklega?‘
Signý Sigurðardóttir
Höfundur er bóndadóttir og áhuga-
maður um þjóðmálaumræðuna.
NÝLEGA bárust fréttir af
rekstri Landspítala – háskóla-
sjúkrahúss (LSH) fyrstu sex mán-
uði ársins en halli
reyndist lítill, aðeins
nokkrir tugir milljóna
sem ekki er mikið
miðað við 14 milljarða
rekstur.
Hér á landi notum
við enn föst fjárlög til
rekstrar LSH. Þetta
kerfi er í öðrum lönd-
um innan OECD talið
algerlega úrelt og öll
löndin hafa tekið upp
afkastatengt kerfi
sem byggist á því að
flokka sjúklinga í
hópa eftir sjúkdóms-
greiningu, aðgerðum
og fylgikvillum og
greina meðalkostnað
við hvern hóp. Hér er
um að ræða DRG-
kerfið (Diagnosis
Related Groups) sem
notað er svo til ein-
göngu á líkamlegum
(somatiskum) bráða-
deildum. Þetta kerfi
hefur verið í þróun
hátt í 30 ár og nú nær
það ekki eingöngu yf-
ir legusjúklinga held-
ur einnig ferl-
isjúklinga á dag- og
göngudeildum. Unnið
hefur verið að því á
LSH að meta starf-
semi spítalans á
grundvelli þessa kerfis og árið
2004 er eiginlega fyrsta árið þar
sem hægt er að meta starfsemi
spítalans á þessum grundvelli.
Samkvæmt upplýsingum fjár-
máladeildar spítalans er fjöldi
DRG-eininga á líkamlegu bráða-
deildunum, þar með talin slysa-
deild, 39.491 eining.
Hvað kostar DRG-einingin?
Ársreikningur LSH 2004 liggur
fyrir og er útskýrður í ársskýrslu.
Kostnaður er greindur niður á öll
sviðin og því auðvelt að skipta
sameiginlegum kostnaði við rekst-
urinn miðað við stærð þeirra. Síð-
an þarf að skipta kostnaði við
rekstur rannsóknasviðanna niður á
þau svið sem sinna sjúklingunum.
Niðurstaðan er sú að kostnaður við
rekstur líkamlegu
bráðasviðanna er 19,8
milljarðar króna. Þeg-
ar deilt er með fjölda
DRG-eininga í þessa
tölu er niðurstaðan sú
að meðalkostnaður
DRG-eininga á þess-
um sviðum sé um 500
þúsund krónur.
Kostnaður á DRG-
einingu í Noregi er
30.714 norskar krónur
og í Stokkhólmi 30.007
sænskar krónur. Í
þessum tölum er há-
skólastarfsemin ekki
innifalin og þegar
sjúklingar hafa legið
fram yfir þann daga-
fjölda sem DRG leyfir
fara þeir á daggjöld og
þær greiðslur koma til
viðbótar. Hluti há-
skólastarfseminnar er
innifalinn hér á landi
og langlegusjúkling-
arnir á LSH eru ekki
fluttir á daggjöld.
Þessum sjúklingum
hefur að sjálfsögðu
fjölgað að undanförnu
vegna skorts á hjúkr-
unardeildum og erf-
iðleika á mönnun
þeirra deilda sem eru
starfandi.
Með tilliti til sterkr-
ar stöðu íslensku krónunnar má
reikna kostnaðinn á Norðurlöndum
nálægt 350 þúsund krónur á
hverja DRG-einingu. Hér á landi
væri sambærileg tala 450–470 þús-
und krónur. Erum við ef til vill að
reka dýrasta spítala innan OECD
ef Bandaríkin eru ekki talin með?
Nauðsynlegt er að spyrja stjórn
og framkvæmdastjórn Landspítala
– háskólasjúkrahúss hver þau telja
að sé kostnaður á DRG-einingu á
líkamlegu bráðasviðunum.
Hvað kostar rekst-
ur Landspítala?
Ólafur Örn Arnarson fjallar um
kostnað við heilbrigðiskerfið
Ólafur Örn Arnarson
’Nauðsynlegter að spyrja
stjórn og fram-
kvæmdastjórn
Landspítala –
háskólasjúkra-
húss hver þau
telja að sé
kostnaður á
DRG-einingu á
líkamlegu
bráðasvið-
unum.‘
Höfundur er læknir.