Morgunblaðið - 31.10.2005, Síða 11

Morgunblaðið/Sverrir
UNGLINGAMEISTARAMÓTIÐ í kumite
fór fram í íþróttahúsi Víkings um helgina.
Kumite er bardagahluti karate þar sem
tveir eigast við og slást. Eins og sést á með-
fylgjandi mynd eru allir keppendur með
sérstakar hlífar. Að sögn þeirra sem til
íþróttarinnar þekkja má ekki vera of mikil
snerting milli keppenda og ef slegið er of
fast í þeim tilfellum þar sem snerting er
leyfileg tapar viðkomandi keppandi stig-
unum yfir til mótherjans.
Keppt í kumite
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 31. OKTÓBER 2005 11
FRÉTTIR
RANNSÓKNIR sýna að reynslan
af einkavæðingu vatns í þróun-
arlöndum hefur yfirleitt verið
slæm. Skortur hefur verið á sam-
keppni, bæði sökum þess að um
vatn gildir svokölluð „náttúruleg
einokun“ og einnig vegna þess að
stórfyrirtæki á markaðinum eru
mjög fá. Þá hafa fyrirtæki ekki
fjárfest eins mikið og við var búist
í nývirkjum og viðhaldi og vatns-
verð hefur farið hækkandi í takt
við auknar arðsemiskröfur fyr-
irtækja. Þetta var meðal þess sem
kom fram í fyrirlestri Páls H.
Hannessonar, alþjóðafulltrúar
BSRB, á ráðstefnunni Vatn fyrir
alla, sem haldin var á Grand hóteli
á laugardag.
Á ráðstefnunni komu fram
fulltrúar kirkjunnar, vísinda-
samfélagsins, hins opinbera og al-
mennings, auk þess sem Nigel
Dower, kennari í þróunarsiðfræði
við Háskólann á Akureyri flutti
erindi um þá siðfræði sem snýr að
aðgangi almennings að hreinu
neysluvatni. Sneru erindin að hin-
um ólíkustu hliðum vatns, allt frá
vatninu í náttúru Íslands til
brunnabygginga hjálparstofnunar
kirkjunnar í Afríku og þýðingar
þess fyrir konur og börn í álfunni.
Þá var einnig rætt um vatn í al-
þjóðasamningum og menning-
arlegu samhengi m.a.
Mótstaða við
einkavæðingu
Í máli Páls kom enn fremur
fram að verðið á vatni í Manilla á
Filippseyjum hefur hækkað um
600% í höndum einkafyrirtækja
frá árinu 2001. Segir Páll áherslur
Alþjóðabankans og annarra al-
þjóðastofnana á markaðsvæðingu
vatnsveitna nú mæta vaxandi and-
stöðu fólks í þróunarlöndum og
einnig á Vesturlöndum. Þá sé það
athugavert að Alþjóðabankinn sem
og aðrir þróunarbankar og styrk-
veitendur séu hins vegar tregir til
að veita vatnsfyrirtækjum í op-
inberri eigu nokkurn stuðning,
þrátt fyrir að opinber fyrirtæki
beri ábyrgð á meir en 90% af
vatnsveitum og skólplögnum í
heiminum.
Í erindi sínu sagði Páll það
kröfu PSI, alþjóðsamtaka starfs-
manna í almannaþjónustu, sem
BSRB er aðili að, að leggja
áherslu á hágæða almannaþjón-
ustu sem lið í bættri velferð. Kvað
Páll einnig GATS samninginn, Al-
mennt samkomulag um viðskipti
með þjónustu, fela í sér hættur,
enda snerti hann stjórnvalds-
aðgerðir allra stjórnvalda á öllum
stigum. Þá séu þær skuldbind-
ingar sem hvert ríki undirgengst
við undirritun GATS samningsins
og þegar það fellir einstaka geira
þjónustu undir hann, nánast óaft-
urkræfar.
„Í GATS-samningnum felst m.a.
að ríkjum er bannað að takmarka
með lögum umsvif erlendra fyr-
irtækja og að mismuna í nokkru
innlendum fyrirtækjum á kostnað
erlendra, hafi ekki verið gerðir
fyrirvarar þar um,“ sagði Páll í er-
indi sínu. „Ef engir fyrirvarar eru
gerðir, t.d. á sviði umhverfisþjón-
ustu, þá má túlka samninginn
þannig að hið opinbera megi ekki
lengur veita fé í opinbera þjónustu
á því sviði, vilji erlendur aðili
hefja þar samkeppnisrekstur.“
Páll segir ennfremur endanlegt
markmið GATS-samningsins
skýrt, að markaðsvæða þjóðfélagið
út í hörgul og kvað hann opinbera
þjónusta tæplega undanskilda að
sínu mati.
Rétturinn til vatns
Nigel Dower benti í erindi sínu
á áhugaverða mótsögn sem felst í
því að hvergi er minnst á réttinn
til vatns eða umhverfisgæða al-
mennt, í mannréttindayfirlýsingu
Sameinuðu þjóðanna frá 1948 eða
sáttmála um efnahagsleg, fé-
lagsleg og menningarleg réttindi
frá árinu 1966. Dower sagði
ástæðuna þá að aðgangur að um-
hverfisgæðum og vatni voru ekki
þekkt vandamál þegar þessi skjöl
voru mótuð. Hins vegar megi sjá
að rétturinn til vatns sé í raun
innifalinn í öðrum réttindum, eins
og réttinum til fullnægjandi lífs-
skilyrða og réttinum til heilsu.
Dower segir þó síðari alþjóðlega
sáttmála hafa skilgreint fullnægj-
andi aðgang að hreinu vatni sem
grundvallarmannréttindi alls fólks.
Um siðferðislegan rétt til vatns
sagði Dower að aðgangur að vatni
væri algert lykilatriði í réttinum
til lífs, að neita manneskju um
vatn væri þannig að neita henni
um líf. Þá sagði hann réttinn til
lífsins bæði jákvæðan og neikvæð-
an, þ.e.a.s. að hann væri í senn
rétturinn til þess að lífið væri ekki
tekið af einstaklingnum og einnig
rétturinn til þeirra skilyrða sem
eru nauðsynleg til að halda áfram
að lifa. Sagði Dower mikilvægt að
taka fram að rétturinn til lífsskil-
yrða fæli ekki í sér skyldu til að
tryggja þau skilyrði, enda væri
það næsta ómögulegt, heldur
þýddi hann að beita þyrfti raun-
hæfum aðferðum þar sem það
væri hægt.
Rétturinn til vatns er, að sögn
Dowers, hins vegar ekki réttur til
alls þess vatns sem viðkomandi
vill til að fullnægja öllum sínum
löngunum, eins og að úða stóra
flöt eða golfvöll, heldur til að
tryggja heilbrigt líf og mannlega
reisn. Sagði hann að í fyrsta lagi
yrði að taka grundvallarþarfir
manna fram yfir lúxusþarfir þar
sem vatn væri af skornum
skammti og ennfremur þyrfti oft
að takmarka vatnstöku við skyn-
samlegt magn á vissum svæðum
vegna umhverfissjónarmiða.
Undir lok erindisins skoðaði
Dower einstakar aðstæður Ís-
lands, þar sem ofgnótt er af vatni.
Velti hann fyrir sér hvort það
væri siðferðislega rétt að beisla sí-
fellt fleiri ár til að auka rafmagns-
framleiðslu og hvenær slík beislun
færi að bitna á öðrum þörfum
mannsins, m.a. fagurfræðilegum
þörfum og einnig öðrum efnahags-
legum hagsmunum, eins og ferða-
þjónustu.
Aðgangur að vatni grundvallarmannréttindi
Eftir Svavar Knút Kristinsson
svavar@mbl.is
Morgunblaðið/Sverrir
Ráðstefnan um vatn var vel sótt og margar spurningar brunnu á vörum ráðstefnugesta bæði til fyrirlesara og þingmanna sem sátu við pallborð eftir erindin.
Páll H. Hannesson og Nigel Dower telja aðgang að hreinu vatni til grund-
vallarréttinda mannsins og að ekki megi gera vatnið óaðgengilegt fólki.
BJÖRN Bjarnason dómsmálaráðherra segir
í pistli, sem birtist á heimasíðu hans í gær, að
einörð afstaða sem birtist í sunnudagsleiðara
Morgunblaðsins hafi komið sér á óvart. Í leið-
aranum var fjallað um ábendingar og athuga-
semdir sem Björn setti fram í ræðu á aðal-
fundi Dómarafélags Íslands síðastliðinn
föstudag. Björn birtir leiðarann í heild í pistl-
inum og gerir nánari grein fyrir ýmsum at-
riðum ræðu sinnar.
Björn skrifar að miðað við hve lengi það
hafi tíðkast hér á landi, að hæstaréttardóm-
arar komi að því að semja lagafrumvörp, hafi
hann ekki átt von á því að þessar vangaveltur
hans á aðalfundi Dómarafélags Íslands
myndu almennt vekja athygli utan raða dóm-
ara.
Í ræðu sinni sagði Björn m.a. að spurn-
ingar kynnu að vakna um hæfi dómara til að
túlka lög, sem þeir hafa sjálfir samið, en náðu
t.d. ekki fram nákvæmlega í sama búningi og
höfundur vildi. Í leiðaranum er spurt hvort
verið geti að dæmi séu um slíkt. Það hljóti að
vera úr því dómsmálaráðherra geri þetta að
umtalsefni. Björn svarar þessu þannig: „Ég
hef ekki nein sérstök dæmi í huga, þegar ég
flyt þessi varnaðarorð,
enda eru þau almenns eðl-
is og ég hef ekki haft nein
tök á að skoða einstaka
dóma með þetta sjónar-
mið að leiðarljósi.“
Þá nefnir Björn samtal
Morgunblaðsins við
Markús Sigurbjörnsson,
forseta Hæstaréttar, sem
einnig birtist í gær. Þar
var Markús m.a. spurður um setu hæstarétt-
ardómara í stefnumótandi nefndum um lög-
gjafarmálefni, en Björn sagði í fyrrnefndri
ræðu að eðlilegt virtist að spurt væri hvort
seta dómara í slíkum nefndum félli að störf-
um þeirra. Markús hóf svar sitt á að segja að
hann vissi ekki nákvæmlega hvað Björn ætti
við með þessum orðum. Um þetta svar Mark-
úsar segir Björn:
„Ég lái honum það ekki, því að orð mín
voru almenns eðlis og byggðust á vanga-
veltum um afstöðu nefndar um dómarastörf.
Ég tel réttmætt, að þetta sé rætt og íhugað,
eins og svo margt annað sem réttarkerfið
varðar.“
Björn Bjarnason dómsmálaráðherra
Hafði ekki nein
sérstök dæmi í huga
Björn Bjarnason
GUNNLAUGUR Claessen hæstaréttardómari hefur
verið formaður yfirmatsnefndar skv. lögum um lax- og
silungsveiði frá 23. mars 1995. Í yfirmatsnefnd sitja þrír
nefndarmenn skipaðir af landbúnað-
arráðherra, þar af einn samkvæmt
tilnefningu veiðimálanefndar.
Björn Bjarnason dómsmálaráð-
herra varpaði því fram í ræðu sinni á
aðalfundi Dómarafélags Íslands síð-
astliðinn föstudag að það gæti virst
eðlilegt að spyrja hvort seta dómara,
m.a. í ýmsum sjálfstæðum úrskurð-
arnefndum, félli að störfum þeirra.
Í ljósi þessara orða var Gunnlaug-
ur spurður hvort seta hans í fyrr-
greindri yfirmatsnefnd gæti verið
óþægileg fyrir hann sem dómara.
„Aldeilis ekki, það hefur ekki verið það hingað til,“
sagði Gunnlaugur. „Þetta er ekki sú tegund sem Björn
nefndi, hann nefndi úrskurðarnefndir. Hér er ekki um
það að ræða.“
Gunnlaugur sagði að fram til 1996 hefði það verið
skilyrði, samkvæmt lögum, að formaður yfirmats-
nefndarinnar skyldi vera einn af dómurum Hæstarétt-
ar. „Það er ekki eitt af hæfisskilyrðum lengur, en svona
leit löggjafinn á það til 1996,“ sagði Gunnlaugur.
Formaður
yfirmatsnefndar
um lax- og
silungsveiðar
Gunnlaugur
Claessen