Morgunblaðið - 31.10.2005, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 31. OKTÓBER 2005 17
DAGLEGT LÍF | HEILSA
Umbo›s- og sölua›ili
Birkiaska ehf.
sími: 551 9239
Birkiaska
Skerpir athygli - eykur þol
Virkar m.a. gegn: Einbeitingarskorti,
streitu, þreytu og afkastarýrnun
Einnig gott fyrir aldraða!
www.ginseng.is
PRODERM
· Fyrir þurra og
viðkvæma húð.
· Lagar strax þurrk,
sviða og kláða.
· Húðin verður mjúk.
· Engin fituáferð.
Fæst í apótekum
Skráð lækningavara
Vörn í 6 klst.
Frábær
kuldavörn
Þeim hefur fjölgað verulegaá undanförnum árum semleita til sjúkraþjálfara aðsögn Kristjáns Hjálmars
Ragnarssonar, formanns sjálfstætt
starfandi sjúkraþjálfara. Kristján
var í hópi sjúkraþjálfara sem nýver-
ið sátu ráðstefnu í Edinborg, þar
sem kynntar voru nýjustu rann-
sóknir í sjúkraþjálfun. „Á síðustu
árum hafa komið fram nýjar upp-
lýsingar um stjórnun hreyfinga,
stöðugleika, verkjastjórnun, þjálf-
unaraðferðir, hvaða vöðvar eru
virkir og hverjir eru óvirkir,“ segir
hann. „Rannsóknirnar byggjast á
ómun og vöðvarafriti í einstaka
vöðva, sem sýnir virkni þeirra.
Meðal annars kom í ljós að ákveðnir
djúpt liggjandi vöðvar, til dæmis
hjá baksjúklingum með langvarandi
verki, eru óvirkari en sömu vöðvar
hjá þeim, sem ekki þjást af bakverk.
Í framhaldi var farið að kanna hlut-
verk þessara vöðva og þá kom í ljós
að þeir gegna mjög mikilvægu hlut-
verki í stöðugleika og stjórnun á því
hvernig hryggsúlan tekur við álagi.
Ef þetta djúpa vöðvakerfi er þjálfað
næst betri langvarandi árangur af
meðferðinni hjá baksjúklingum,
„verkjaköstum“ fækkar og það
verður lengra á milli þeirra.“
Litlir áverkar
Kristján bendir á að kerfið er
virkt þegar við erum yngri og á
meðan við erum einkennalaus en
líklegt er að litlir áverkar, til dæmis
vegna vinnustellinga, valdi því að
það fer úr skorðum. Í fyrstu fær
fólk væg óþægindi í bakið, sem oft
verða svo tíðari og verri.
„Rafrænar mælingar sýna að
miðtaugakerfið setur djúpu smá-
vöðvana við hryggsúluna í gang
sekúndubroti áður en útlimir eru
heyfðir,“ segir hann og líkir hreyf-
ingum mannsins við kappakstursbíl
sem æðir fram á við af miklum
krafti en til þess að geta komist
áfram og beygt og sveigt þurfi
innra kerfið eins og bremsur og
fjöðrun að vera í réttum skorðum.
„Líkamanum er því mikilvægt að öll
kerfi séu í þjálfun og að tekið sé til-
lit til allra þátta, þar með talið réttr-
ar öndunar, skynjunar og samhæf-
ingar,“ segir hann. „Það er mjög
mikilvægt að stjórnun hreyfinga og
vöðvavinna sé þjálfuð í réttu önd-
unarmynstri til að tryggja að þjálf-
unin beinist að óvirkum vöðvum og
vöðvahópum. Röng þjálfun í líkams-
rækt, þar sem eingöngu er verið að
þjálfa ákveðna hreyfivöðva, getur
ýtt undir misvægi.“
Miðtaugakerfi og djúpir vöðvar
Kristján segir að þjálfa þurfi upp
samband miðtaugakerfis og djúpu
vöðvanna með eðlilegri og óþving-
aðri öndun. „Með henni er verið að
endurvekja samband við djúpvöðv-
ana og tengja stjórnun hreyfinga,
sem er lykillinn að því nýjasta í
sjúkraþjálfun,“ segir hann.
Rannsóknir hafa leitt í ljós að
skipta má vöðvahópum í þrennt eft-
ir hlutverkum. Og jafnframt að
mikilvægt er að þjálfa alla vöðva-
hópana þar sem stóru og sterku
vöðvarnir hafa tilhneigingu til að yf-
irgnæfa þá minni og mynda mis-
vægi í stoðkerfi og jafnvel skaða lið-
ina.
„Það er athyglisvert að nýjar
rannsóknir sýna að vöðvavirkni í
grindarbotnsvöðvum hjá fólki með
þvagleka er meiri en hjá þeim sem
ekki eru með þvagleka,“ segir hann.
„Þessar niðurstöður stangast á við
fyrri skoðanir og er skýringin sú að
vegna ofvirkni í stærri magavöðv-
um og rangrar öndunar myndast
þrýstingur ofanfrá með þeim afleið-
ingum að vöðvar í grindarbotni
missa allan sveigjanleika og verða
því ofvirkir.“
Útlitsþjálfun eða hreysti?
Kristján segir að líkamsrækt sé í
sjálfu sér af hinu góða en huga
verður að því hvernig leiðbeiningar
er verið að gefa og hvaða markmið
sé með þjálfuninni. „Er eingöngu
verið að þjálfa með útlitið í huga eða
er verið að þjálfa hreysti þannig að
líkaminn verði hæfari til að standa
undir kröfum í lífi og starfi. Það
gleymist oft í þessari útlitsdýrkun
sem við erum sokkin í en við getum
ekki breytt líkamsgerð fólks,“ segir
hann. „Í grófum dráttum er líkams-
bygging mannsins flokkuð í þrennt.
Fyrst má telja granna og hávaxna
einstaklinga, til dæmis langhlaup-
ara. Þá eru það meðalmennin á hæð
sem oftast eru góðir í íþróttum og í
síðasta hópnum eru það þreknu,
herðabreiðu og stuttu einstakling-
arnir. Það vill gleymast að þeim er
ekki hægt að breyta í langhlaupara.
Þeim er eðlislægt að vera aðeins
meiri um sig en þeir geta verið í
fínu formi. Þannig einstaklinga má
þjálfa þó svo þeir falli ekki inn í eitt-
hvert ákveðið útlit.“
Vöðvahópar:
 Staðbundnir stöðugleikavöðvar,
sem yfirleitt liggja djúpt og ná-
lægt hreyfiás liðanna. Hlutverk
þeirra er fyrst og fremst tengt
stöðugleika liðanna og að þeir
séu í réttri stöðu í hreyfingu.
 Svæðisbundnir stöðugleikavöðv-
ar eða vöðvar sem eru langir og
víðfeðmir. Þeirra hlutverk er að
draga úr og stöðva hreyfingar,
þannig að þær verði mjúkar og
markvissar.
 Stórir og sterkir hreyfivöðvar,
með kraft til að drífa líkamann
áfram.
 HEILSA | Kristján Hjálmar Ragnarsson sjúkraþjálfari segir mikilvægt að þjálfa djúpvöðva og rétta öndun
Röng þjálfun getur
ýtt undir misvægi
Morgunblaðið/Ásdís
Ákveðnir djúpt liggjandi vöðvar, hjá baksjúklingum með langvarandi
verki, eru óvirkari en sömu vöðvar hjá þeim, sem ekki þjást af bakverk.
Eftir Kristínu Gunnarsdóttur
krgu@mbl.is