Morgunblaðið - 31.10.2005, Qupperneq 22

22 MÁNUDAGUR 31. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MÁLEFNI barna og unglinga
hafa ávallt verið mér hugleikin. Ég
trúi því að eitt mikilvægasta hlutverk
okkar allra sé að sjá til þess að æska
þessa lands búi við sem bestar að-
stæður og það sé samfélagsleg skylda
okkar að leggja okkar
af mörkum til þess að
svo megi vera. Hlut-
verk sveitarfélaga er
mikið þegar kemur að
því að skapa aðstæður
sem börn búa við. Sveit-
arfélögin sjá um rekst-
ur leikskóla barnanna
sem og grunnskóla, sjá
um tómustunda- og
æskulýðsstarfsemi og
svo mætti lengja telja.
Sveitarfélagið Reykja-
vík hefur að mörgu leyti
staðið ágætlega að því
að skapa börnum og
unglingum borgarinnar
góðar aðstæður, en
samt sem áður er víða
pottur brotinn. Nær-
tækt dæmi er vandi
leikskólanna. R-list-
anum hefur algjörlega
mistekist að sjá til þess
að fyrsta skólastig
barnanna okkar sé eins
og best verði á kosið og
bjóði börnum upp á
kjöraðstæður.
Hvað er að?
Mesti vandi leikskólanna er að á
hverju hausti gengur erfiðlega að
manna þær stöður sem þarf til þess
að þeir geti starfað eðlilega. Það hef-
ur sjaldan gengið jafnerfiðlega og í
dag að manna leikskólana þar sem í
lok október 2005 átti enn eftir að
manna 72 stöður. Mörg börn hafa
þess vegna ekki fengið fulla þjónustu
á leikskólanum og fjöldamörg börn
bíða enn eftir leikskólaplássi vegna
þessa. Þennan vanda verður að leysa.
Það verður að finna framtíðarlausn á
málefnum leikskólanna og til þess að
svo megi verða er komin tími til að lit-
ið sé til þess að leikskólakennarar eru
ekki gæslufólk heldur kennarar. Það
er með ólíkindum að R-listinn hefur
látið hafa eftir sér að vandi leikskól-
anna snúist um hversu erfitt sé að fá
ófaglært fólk til starfa. Með þessu
viðhorfi er R-listinn að gera lítið úr
því starfi sem fram fer á leikskólum
landsins. Af hverju er R-listinn ekki
að leita leiða til þess að auka fag-
menntun á leikskólum?
Rúmlega 60% starfsmanna leik-
skóla er fólk án leikskólamenntunar,
sem er of hátt hlutfall í ljósi þess að
starfsfólk með leikskólamenntun er
undirstaða þess faglega starfs sem á
sér stað á fyrsta skóla-
stiginu. Það er lögð
áhersla á að fagmenntað
fólk starfi í grunn-
skólum landsins og
stefnumótun í þeim
málaflokki hefur tekið
mið af því. Af hverju er
ekki sama viðhorf til
þess starfs sem fram fer
í leikskólum landsins?
Langflest reykvísk
börn eru á einhverjum
tíma í leikskóla og á
þeim tíma er verið að
leggja grunn að sjálfs-
mynd þessara ein-
staklinga. Á þeim tíma
fer fram mikilvægt nám,
ekki síður mikilvægt en
það nám sem fram fer í
grunnskólum landsins.
Á þeim tíma sem börn
eru í leikskóla er verið
að móta einstaklinga.
Við viljum að börn búi
við kjöraðstæður. Byrj-
um á því að taka til al-
gjörrar endurskoðunar
þá stefnu sem rekin hef-
ur verið af R-listanum í
tengslum við starf leikskóla Reykja-
víkur. Eina raunverulega lausn á
vandamálum leikskólana er að móta
stefnu og miða aðgerðir við að auka
hlutfall fagmenntaðra starfsmanna í
leikskólum. Ef slíkt á að takast þarf
að greiða laun í samræmi við það.
Leikskólakennarar eru kennarar
barnanna okkar ekki gæslufólk.
Nú er kominn tími til að breyta,
hleypa að nýju fólki sem mun leggja
sig fram um að leysa vandamál Leik-
skóla Reykjavíkur til frambúðar. Við
sættum okkur ekki lengur við annað
en börn okkar búi við sem bestar að-
stæður á öllum skólastigum, líka því
fyrsta.
Vandi leikskólanna
– nú er tími til þess
að bregðast við
Eftir Kristján Guðmundsson
’Nú er kominntími til að breyta,
hleypa að nýju
fólki sem mun
leggja sig fram
um að leysa
vandamál Leik-
skóla Reykjavíkur
til frambúðar.‘
Kristján Guðmundsson
Höfundur er húsasmiður og
varaborgarfulltrúi sem býður sig
fram í 5. sæti í prófkjöri
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Prófkjör ReykjavíkHEILBRIGÐISRÁÐHERRA
Jón Kristjánsson ritar grein um nýj-
an Landspítala og niðurstöðu hug-
myndasamkeppni sem hann hélt.
Eftir lestur greinarinnar finnst mér
hann gleyma nokkrum mikilvægum
atriðum og þá sér-
staklega hvers vegna
nýr spítali er í smíðum.
Grein Jóns er að mínu
mati hástemmt lof um
greiðasemi ríkisstjórn-
arinnar sem af góð-
mennsku sinni eftir
sölu Símanns ákvað að
setja 18 milljarða í nýj-
an spítala. Það er eins
og minn ágæti Jón hafi
aldrei gengið um spít-
alann og kynnst af eig-
in raun hvernig starf-
seminni er háttað. Þar
sem ég hef kynnst starfsemi spít-
alans af eigin raun, bæði við að selja
honum aðföng og svo nú í seinni tíð
sem viðskiptavinur spítalans langar
mig að upplýsa heilbrigðisráðherra
um nokkur atriði.
Það er rétt hjá ráðherra að Ingi-
björg Pálmadóttir hratt af stað sam-
einingu Borgarspítalans og Land-
spítala. Hún skipaði einnig nýjan
forstjóra Magnús Pétursson sem
ekki var öfundsverður að taka á því
smákóngaveldi sem fest hafði rætur
á spítölunum í gegnum tíðina. Við
fylgdumst með Magnúsi í gegnum
fjölmiðla þar sem hann fékk jafnvel
yfirlæknana upp á móti sér. Samein-
ingin hefur gengið hægt en örugg-
lega fyrir sig. Rekstrarkostnaður
hefur verið skorinn niður og hag-
ræðing að hluta náð fram að ganga.
Hvers vegna nýr spítali?
Spítalinn eins og húsakostur hans
er í dag svarar ekki kröfum nú-
tímans. Á öllum deildum eru að
minnsta kosti 2-5 sjúklingar í sama
herbergi. Með eina snyrtingu og ein-
ungis þunnar gardínur milli sjúk-
linga. Þetta er ekki
boðlegt 2005, að að-
staðan sé þannig að
hver og einn sjúklingur
hlusti á lækni eða
hjúkrunarfræðing
flytja öðrum herberg-
isfélögum misjafnlega
skemmtileg tíðindi.
Sjúklingar verði að
biðja um svefnlyf til að
geta sofið vegna svefn-
hrotna úr næsta sjúk-
ling. Og á sumum
deildum eru sjúklingar
ekki svo heppnir að
komast á stofu heldur liggja frammi
á gangi svo dögum skiptir eins og sjá
má sérstaklega á LSH Fossvogi.
Einnig eru rúm spítalans löngu úr
sér gengin enda smíðuð fyrir mörg-
um áratugum síðan. Spítalinn stenst
ekki einu sinni kröfur nútímans þar
sem gert er ráð fyrir bættri vinnuað-
stöðu til handa hjúkrunarfólki með
t.d. rafmagnsrúmum sem sjá má á
öllum helstu sjúkrahúsum Evrópu
og Bandaríkjanna. Spítalinn hefur
verið sveltur um árabil fjárhagslega
með rekstrarfé og alltaf verið í nei-
kvæðri umræðu um rekstrarkostnað
sinn. Ég hef oft undrast á því hvern-
ig starfsfólkið lætur bjóða sér það að
misvitrir alþingismenn sem þekkja
hvorki haus né sporð á rekstri LSH
geti gegndarlaust verið að rífa niður
það góða starf sem starfsmenn inna
af hendi dag frá degi í annars öm-
urlegu húsnæði. Að mínu mati vinn-
ur starfsfólkið kraftaverk miðað við
vinnuaðstöðu.
Mér finnst ekki skrýtið að odd-
vitar ríkisstjórnarinnar, Davíð og
Halldór, hafi verið meðmæltir fjár-
veitingunni til handa LSH. Þeir hafa
báðir kynnst af eigin raun aðstöðu
LSH. Ég man ekki betur en í upp-
hafi sameiningar hefði verið stefnt
að því að koma LSH á einn stað,
annars gengi ekki sameining eftir.
Rekstrarkostnaður bygginga LSH
er alltof mikill eins og margoft hefur
komið fram. Verið er að reyna að
breyta gömlu húsnæði með ærnum
tilkostnaði eftir þörfum starfsem-
innar. Það er annars athyglisvert að
heilbrigðismál þjóðarinnar fái ekki
meiri fjárveitingar til reksturs síns
en raun ber vitni. Á sama tíma og
þjóðinni fjölgar, öldruðum fjölgar og
meiri kröfur eru gerðar til mennt-
unar starfsfólks stofnana eins og
LSH þurfi að selja heilt símafyr-
irtæki til að fá fjármagn til að
byggja nýjan spítala. Það er tíma-
bært að mínu mati að ráðherra heil-
brigðismála geri sér grein fyrir
ásamt háu Alþingi að útgjöld til heil-
brigðismála muni aukast. Á hverjum
degi þarf starfsfólkið að glíma við
alls konar sjúkdóma sem sjúklingar
bera með sér inná spítalann. Íslend-
ingar hafa aldrei ferðast eins mikið
og þar af leiðandi þarf starfsfólkið að
vera betur og meira upplýst en áður.
Á sama tíma sker heilbrigðisráðu-
neytið niður fé til spítalans, semur
reglugerð um þátttöku sjúklinga í
sjúkrakostnaði og kemur í gegnum
Alþingi, reglugerð sem eykur mis-
rétti þegna þess stórkostlega. Dag-
legur rekstur er svo klemmdur að
undrun sætir. Áríðandi tæki eins og
sneiðmyndavélar, sem eru í gangi 24
tíma á sólarhring, bila sökum við-
haldsleysis og svo mætti lengi telja.
Að lokum.
Það er mín von að bygging spít-
alans gangi hratt fyrir sig og ég vil
óska starfsfólki LSH til hamingju
með að loksins skuli þeirra yfirmað-
ur hafa fengið fé til verksins. Það er
mín skoðun að forgangsröðun rík-
isstjórnar Sjálfstæðis- og Fram-
sóknarflokks hafi ekki verið í takt
við tímann. Hvað er arðbærara fyrir
þjóðfélagið en hafa sómasamlegan
og nútímalegan Landspítala sem
getur tekið að sér það verkefni að
koma sjúku fólki á fætur og aftur til
starfa útí þjóðfélagið á nýjan leik?
Það verður annars fróðlegt að sjá
hvenær nýr spítali lítur dagsins ljós
því eftir er að koma byggingarnefnd
saman og það er eins gott að hvert
sæti hennar verði fyllt fólki sem með
eldmóði og krafti knýr málið áfram.
Nýr Landspítali
og heilbrigðisráðherra
Haukur Þorvaldsson fjallar
um málefni Landspítala –
háskólasjúkrahúss
Haukur Þorvaldsson
’Það er mín skoðun að forgangsröðun
ríkisstjórnar Sjálfstæð-
is- og Framsóknar-
flokks hafi ekki verið
í takt við tímann.‘
Höfundur er sölumaður.
ÞRJÁTÍU ár eru liðin frá
kvennafrídeginum 1975 og aftur er
samfélagið vakið til vitundar um
stöðu jafnréttismála, 30 árum síðar.
Ég man eftir spennunni í loftinu dag-
ana fyrir kvennafrídaginn, ekki hvað
síst eldhúsinu heima. Umræðunni um
hvort konurnar ættu að taka þátt eða
hvort þetta væri ekki bara fyrir Rauð-
sokkurnar. Í minningunni fylgdi því
eitthvað neikvætt að vera Rauðsokka
þó svo ég vissi betur því systir einnar
af bestu vinkonum mínum á þessum
árum var hörkudugleg einstæð móðir
og mikil kvenréttindakona.
Ég man að ein frænka mín fór
ásamt vinkonum sínum á fundinn á
Lækjartorgi þennan dag og þótti
nokkuð hugrökk, því hætta var á því
hún yrði stimpluð Rauðsokka og það
vissu allir fjölskyldumeðlimir að hún
var það svo sannarlega ekki. Hún var
gift, húsmóðir, sá um börn og bú og
vann úti í verkakvennastörfum svona
eftir því sem vinnumarkaðurinn hafði
þörf á hennar kröftum
og að sjálfsögðu vann
hún á kvennataxta.
Hennar vinna var bú-
bót en það var vinna
eiginmannsins sem
var grundvöllur fjár-
hagslegs velfarnaðar
heimilisins. Í þessum
þankagangi sam-
félagsins, bæði karla
og kvenna, lá rök-
stuðningurinn fyrir
launamisrétti
kynjanna, því störf
voru flokkuð ýmist sem kvenna- eða
karlastörf.
Ég var á 16. ári þegar öll þessi
gerjun átti sér stað í samfélaginu stóð
álengdar og fylgdist með og gerði
mér í raun ekki grein fyrir því hversu
mikilvæg tímamót voru þar á ferð-
inni, þótt ég gæti næstum snert
spennuna í andrúmsloftinu.
Mig langar að vitna í bók Hildar
Hákonardóttur „JÁ, ÉG ÞORI, GET
OG VIL – Kvennafrídagurinn 1975,
Vilborg Harðardóttir og allar kon-
urnar sem bjuggu hann til“, til að lýsa
aðstöðu kvenna fyrir 30
árum. Hildur birtir þar
ávarp sem Vilborg Harð-
ardóttir hélt á aldarfjórð-
ungsafmæli kvennaársins
hjá Kvenréttindafélagi
Íslands árið 2000 en þar
segir:
„Launamismunurinn
var hrikalegur, verkafólk
vann kvennastörf og
karlastörf og fékk
kvennalaun og karlalaun.
Ynni það sömu störf var
því samt mismunað í
launum fékk bara mismunandi starfs-
heiti. Í orði var jafnrétti til náms, á
borði var það ekki framkvæmanlegt,
því þá voru námslánin ekki komin til
og sumarhýra stúlkna dugði skammt
ættu þær ekki ríka að og alls ekki ef
þær eignuðust börn. Og margar eign-
uðust börn ófúsar og ótímabært.
Getnaðarvarnir voru ófullkomnar,
pillan var rétt nýkomin og fóstureyð-
ingar bannaðar með lögum. Ólögleg-
ar fóstureyðingar tíðkuðust, dýrar og
oft með hörmulegum afleiðingum.
Einstæðar mæður fengu lítinn stuðn-
ing, gengu þó fyrir með pláss fyrir
börnin á barnaheimilum börn giftra
foreldra komust ekki að fyrr en 2 til 3
ára og þá kannski hálfan dag-
inn … okkur dreymdi um að skapa
betra samfélag þar sem allir nytu sín,
karlar, konur og börn“ (bls. 8).
Sem betur fer hefur margt breyst á
þessum 30 árum. Mér finnst þessi lýs-
ing nánast eiga heima með lýsingu
ömmu minnar þegar hún var að segja
mér frá æsku sinni og heimili, þ.e.
torfbænum þar sem sækja þurfti
vatnið í lækinn daglega, en ekki tíma-
bilinu sem foreldrar mínir voru að
byggja sér bú og ala okkur systkinin
upp.
Þótt margt hafi breyst eigum við
enn nokkuð langt í land að ná fullu
jafnrétti kynjanna. Minnst virðist
okkur þó hafa miðað í að uppræta
kynjabundinn launamun og er nú talið
að munur á atvinnutekjum karla og
kvenna sé um 36%. Starfsmat á að
vera tæki til að draga úr kynjabundnu
launamisrétti. Fái störf svipað mat
eða stigagjöf í starfsmati eiga þau að
teljast jafnverðmæt. Kannanir og út-
tektir sem gerðar hafa verið staðfesta
að yfirborganir, duldar greiðslur og
fríðindi renna í miklu meira mæli til
karla en kvenna og að sérsamningar
launþega og vinnuveitenda leiða til
aukins launamunar hjá körlum og
konum. Þetta á við þrátt fyrir aukna
menntun kvenna, aukinn hluta
kvenna í stjórnunarstörfum og á póli-
tískum vettvangi. Hjá fólki með há-
skólapróf er mun algengara að konur
séu á strípuðum taxtalaunum en karl-
ar. Þótt starfsmatið sé mikilvægt til
að draga úr kynbundnu launamisrétti
verður einnig að taka á því kynja-
bundna misrétti sem felst í karllæg-
um sérsamningum.
Kvennafrídagurinn 1975 opnaði vit-
und Íslendinga fyrir því hverju væri
hægt að áorka með samtakamætti og
í kjölfarið kom samfélagsleg viðhorfs-
breyting sem m.a. gerði konum ljóst
að þær gætu staðið sig á hvaða sviði
samfélagsins til jafns við karla. Konur
hafa því orðið sýnilegri og áhrifameiri
í samfélaginu eftir kvennafrídaginn
en áður og hæst ber kosningu konu í
embætti forseta Íslands.
Baráttudagurinn 24. október 2005
gefur jafnréttisbaráttunni vonandi
endurnýjaða lífdaga þannig að þegar
við lítum tilbaka fáum við séð að okk-
ur hafi miðað enn frekar fram á við í
áttina að jafnrétti og jafnri stöðu
kynjanna jafnt í fjölskyldulífi sem at-
vinnulífi.
Í tilefni kvennafrídagsins
24. október 2005
Hera Ósk Einarsdóttir
fjallar um réttindabaráttu
kvenna í tilefni kvennafrídags
’Þótt margt hafi breysteigum við enn nokkuð
langt í land að ná fullu
jafnrétti kynjanna.‘
Hera Ósk Einarsdóttir
Höfundur er félagsráðgjafi.