Morgunblaðið - 31.10.2005, Qupperneq 24

24 MÁNUDAGUR 31. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SÁ SEM hefur lengi tengst rétt-
indabaráttu fatlaðra á ýmsan veg
getur ekki stillt sig um að vekja
nokkra athygli á merkri og yf-
irgripsmikilli bók Brynhildar G.
Flóvenz sem ber einfaldlega heitið:
Réttarstaða fatlaðra. Ómetanlegt
fræðirit fyrir alla þá sem nú halda
réttindamerkinu
á lofti og geta
þarna sótt sér
föng til frekari
baráttu. Það er
mála sannast að
þeir sigrar í
mannréttinda-
baráttu fatlaðra
sem bók þessi
greinir frá feng-
ust ekki bar-
áttulaust og máske erfiðast alls á
stundum að fást við viðhorf sam-
félagsins og skilningsskort um leið,
eflaust um margt byggðan á þekk-
ingarskorti einnig. Því betra finnst
mér að sjá svo mörgu til haga haldið
um þann árangur sem baráttan hef-
ur skilað um leið og til hins er hugs-
að að enn skal áfram haldið.
Bókin skiptist í 10 aðalkafla og
fjarri því að unnt sé að gjöra í stuttri
umsögn grein fyrir þeim, en strax í
kaflanum um þróun löggjafar er
m.a. vitnað til Mannréttinda-
yfirlýsingar og meginreglna Sam-
einuðu þjóðanna sem bærilega hafa
reynzt í átökum við ríkisvald um
málefni fatlaðra. Í þann grunn svo
og aðra sáttmála og alþjóðasamn-
inga er hollt að leita liðsinnis þegar
krafist er frekari sjálfsagðra rétt-
arbóta. Í hinum mörgu meginköflum
bókarinnar má sjá hina dýrmætu
tengingu við Mannréttinda-
yfirlýsingu og meginreglur SÞ, gildi
þessarar tengingar í hverju einu
ótvírætt.
Það er fjallað um réttaröryggi
fatlaðra, skilgreiningar og núver-
andi stöðu hér á landi sem verður sí-
fellt meir unandi, þó enn megi betur
gera. Aðgengisþættinum eru gjörð
góð skil og það gleður mann hversu
vítt er horft og að hugað s.s. hvað
varðar aðgengi sem allra bezt að
upplýsingum sem er hin knýjandi
nauðsyn nútímasamfélags, en meg-
inmálið er auðvitað að þarna erum
við að ræða: Aðgengi fyrir alla, ekki
bara tiltekinn hóp. Í niðurstöðum
þessa kafla er þó greint frá að mikið
beri í milli ákvæða Meginreglna SÞ
og hins íslenzka veruleika. Varðandi
réttinn til menntunar er glögglega
greint frá ástandi þessara mála nú
um leið og áherzla er lögð á nauðsyn
meiri aðlögunar og samþættingar,
ekki hvað sízt á framhaldsskólastigi
og þá hvað varðar þroskahamlaða
einstaklinga einkanlega.
Rétturinn til heilbrigðisþjónustu,
framfærslu og félagsþjónustu er
ágætlega skilgreindur en kjara-
grunnur fatlaðra og efnaleg aðstaða
ræðst öðru fremur af þessum þátt-
um. Þar er minnst á aldurstengda
örorkuuppbót, en vert að vekja hér
og nú verðuga athygli á þeim mikla
áfangasigri sem Öryrkjabandalag
Íslands náði þar fram og hefur skipt
afar miklu fyrir svo marga fatlaða,
þó ekki væri framkvæmt eins og
vera átti. Lífsaðstaða fatlaðra er
auðvitað í órofatengslum við þau
efnalegu kjör sem þeim er gjört að
búa við og hver áfangi þar einkar
dýrmætur og hvergi nærri jafnrétti
náð.
Sá sem minnist ástands þessara
mála fyrir 35 árum fagnar þeim
ýmsu þáttum sem þarna er réttilega
vikið að, alveg sérstaklega hvað
varðar börn og umönnun þeirra, enn
ein sönnun fyrir nauðsyn stöðugrar
og vökullar baráttu.
Rétturinn til atvinnu og tóm-
stunda fær sitt rými og staðreynd
sú að þróunin hefur öll verið í átt til
aukinnar þátttöku fatlaðra á al-
mennum vinnumarkaði, en mín
skoðun sú að til allra þátta skuli
þarna litið með hag og heill hins
fatlaða að leiðarljósi. Í niðurstöðum
er bent á að enn vanti mikið á um
tómstunda- og menningarþáttinn í
íslenzkri löggjöf og mun mála sann-
ast vera. Í kaflanum um réttinn til
persónufrelsis og friðhelgi einkalífs
er lögð sérstök áherzla á rétt fatl-
aðra til að taka eigin ákvarðanir án
þvingana og í niðurstöðum minnt á
að mikilvægt sé að gera grein fyrir
því hvaða úrræðum sé óheimilt að
beita gagnvart fötluðum. Jafnframt
segir að grundvallarréttur til per-
sónufrelsis sé almennt nokkuð vel
tryggður í íslenzkum lögum.
Síðustu kaflarnir eru um rétt til
fjölskyldulífs og barneigna og bú-
setu og eigin heimilis, en þar segir,
að þó hinn formlegi réttur sé til
staðar þá sé svo hvergi nærri nægi-
lega í reynd.
Aðeins er hér á stóru stiklað og
um sumt er litið sérstaklega til
þeirra fatlaðra sem við þroskahöml-
un búa og þykir sumum fötluðum að
margt af þessu sem rætt er og reif-
að eigi ekki við þá og þeirra hagi. Að
því ber þá að gæta að réttilega þarf
að leggja mesta áherzlu á þá sem
kunna að hafa lakasta réttarstöðuna
enn í dag. Áminningarnar í nið-
urstöðunum eru því af hinu góða.
Hér hefur verið unnið að viða-
miklu verkefni af ærnum metnaði
og kunnáttu og sem slík er bók
Brynhildar mikill hafsjór fróðleiks
og ekki síður hvati til umhugsunar
um hina margslungnu mannrétt-
indaþætti sem aldrei verða nægi-
lega í sviðsljósinu, í lagasetningu
allri og lagaframkvæmd öllu öðru
fremur.
Hafi hún mikla þökk fyrir afar vel
unnið verk.
HELGI SELJAN
er í stjórnarnefnd um
málefni fatlaðra.
Réttarstaða fatlaðra –
bók Brynhildar G. Flóvenz
Frá Helga Seljan
Helgi Seljan
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið, Kringlunni 1, 103 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
NÚ ER ljóst að jarðskjálftinn
sem skók Norðaustur-Pakistan og
Kasmír-hérað á Indlandi hefur
valdið miklu meiri skaða en fyrst
var ætlað. Hjálp-
arstarf á svæðinu er
að verða eitt það erf-
iðasta sem hjálp-
arstofnanir hafa staðið
frammi fyrir. Jarð-
skjálftasvæðið er mjög
víðáttumikið og að
hluta til erfitt yfirferð-
ar. Ástandið hefur
versnað mjög síðustu
daga vegna óveðurs og
kulda. Tala látinna er
nú komin í 80 þúsund
manns og hækkar
stöðugt. 3–4 milljónir
manna hafa misst
heimili sín og búa nú
við illan kost þar sem
vetrarkuldar sækja að
á hálendi og í fjalladöl-
um.
10.000 börn í hættu
Í fjallahéruðum eru
samgöngur oft mjög erfiðar eða
jafnvel ómögulegar nema með þyrl-
um. Enn hefur ekki tekist að ná til
120 þúsund barna. Talið er að yfir
10 þúsund þessara barna séu í
bráðri hættu og kalla hjálparstofn-
anir eftir aðstoð við þau nú þegar.
Í síðastliðinni viku hættu flestar
leitarsveitir að leita í rústunum og
hurfu á braut. Þúsundir líka leyn-
ast enn í rústunum og sum þorp
hafa einfaldlega verið gerð að graf-
reitum. Má þar til dæmis nefna
þorpin Garan Dheri og Garlaat þar
sem allir íbúar hurfu undir rústir
húsa og skriðuföll færðu allt í kaf.
Í Balakot-héraði er ástandið
einna verst og líkt við tifandi tíma-
sprengju þar sem þúsundir manna
hafa engan aðgang að hreinlætis-
aðstöðu eða hreinu vatni.
Eftirskjálftar og skriðuföll
Eftir stóra skjálftann 8. október
hafa nær 900 minni eftirskjálftar
dunið yfir og hafa sumir verið allt
að 5 á Richter. Sérfræðingar álíta
að skjálftavirkni verði á svæðinu í
allt að þrjár vikur enn. Þetta gerir
hjálparstarf oft mjög erfitt. Tveir
hjálparstarfsmenn Alþjóðaneyð-
arhjálpar kirkna, ACT, drukknuðu
er brú sem þeir voru að fara yfir
féll niður þegar eftirskjálfti reið yf-
ir. Sá þriðji var hætt kominn en fé-
lagar hans gátu bjargað honum á
síðustu stundu.
Alþjóðaneyðarhjálp kirkna,
ACT, sem Hjálparstarf kirkjunnar
er aðili að, hefur nú yfir 200 hjálp-
arstarfsmenn á svæðinu og fer
þeim fjölgandi. Strax 9. október hóf
Church World Service, CWS,
Hjálparstarf kirkjunnar í Noregi
og Church of Pakistan, sem eru að-
ilar að ACT, útdeil-
ingu neyðarpakka.
Þessar hjálparstofn-
anir hafa margra ára
reynslu af hjálp-
arstarfi í Pakistan og
nærliggjandi löndum.
ACT/CWS hefur verið
falið að stjórna hjálp-
arstarfi alþjóðlegra fé-
lagasamtaka (NGO) á
jarðskjálftasvæðinu.
Þörfin á jarð-
skjálftasvæðinu er
gríðarleg og mikið
liggur á að hjálp berist
sem fyrst. Hjálp-
arstofnanir vinna í
kapp við tímann sem
er að renna út. Hjálp-
arstarf kirkjunnar
hefur þegar veitt
20.000 dollurum úr
neyðarsjóði til hjálp-
arstarfa í Pakistan. Á
vegum ACT hafa flugvélar með
hjálpargögn s.s. tjöld, teppi,
neyðarpakka og tæki og tól til að
útvega hreint vatn verið sendar til
landsins. Hjálparstarfsmenn vinna
við erfiðar aðstæður og leggja nótt
við dag.
Vantar fé og hjálpargögn
Fórnarlömb jarðskjálftans 8.
október eru fleiri en þau sem urðu
fyrir barðinu á tsunami í desember
síðastliðinn. Landsvæðið er stærra
og miklu erfiðara yfirferðar.
Eftir jarðskjálftann og flóðbylgj-
una 26. desember sl. brugðust
stjórnvöld og almenningur víða um
heim gríðarlega vel og miklir pen-
ingar söfnuðust til hjálparstarfs
sem enn er verið að nýta. Viðbrögð
alþjóðasamfélagsins við þessum
hamförum í Pakistan hafa verið allt
önnur. Bæði vantar fjármagn og
hjálpargögn.
Hjálparstarf kirkjunnar skorar á
sem flesta að leggja sitt af mörk-
um. Hægt er að hringja í söfn-
unarsíma Hjálparstarfsins 907
2002, leggja inn á tékkareikning nr.
21000 í SPRON eða greiða á heima-
síðu Hjálparstarfsins ww. help.is.
Ég hvet þig, lesandi góður, að vera
með og leggja líðandi meðbræðrum
lið.
Neyðin kallar
í Pakistan
Jónas Þórir Þórisson hvetur
almenning til að leggja
hjálparstarfi í Pakistan lið
Jónas Þórir Þórisson
’Tala látinna er nú komin í 80
þúsund manns
og hækkar
stöðugt.‘
Höfundur er framkvæmdastjóri
Hjálparstarfs kirkjunnar.
ÞEGAR dregur að borgarstjórn-
arkosningum er eðlilegt að spyrja
hverjir séu hagsmunir Reykvíkinga.
Hvað skipti mestu máli fyrir ein-
staklinga og samfélag í nútíð og
framtíð. Svörin eru eflaust jafnmörg
og svarendurnir.
Tveir málaflokkar ná til alls sam-
félagsins og snerta hvern einasta
einstakling með beinum og afger-
andi hætti án þess að vera áberandi í
daglegu amstri borgarlífsins.
Annars vegar er það lýðræðið í
borginni og hins vegar borgar-
skipulagið. Þessir málaflokkar eru
hér samofnir í illleysanlegum víta-
hring og svo mjög hallar á hagsmuni
Reykvíkinga og annarra höfuðborg-
arbúa, að afleiðingarnar hafa veru-
lega neikvæð áhrif á þjóðarhag.
Þótt við Reykvík-
ingar séum nú um
114.000 þúsund eða um
39% íslensku þjóð-
arinnar eru áhrif okkar
á ákvarðanir Alþingis
og ríkisstjórnar hverf-
andi og mun minni en
fjöldi okkar segir til um.
Við búum við tvíþætta
skerðingu lýðræðis og
mannréttinda.
Fyrst ber að nefna að
í Alþingiskosningum er
vægi hvers atkvæðis í
Reykjavík aðeins 56–75% af vægi at-
kvæðis á landsbyggðinni og at-
kvæðavægi í Suðvesturkjördæmi er
enn minna eða um 49–66%.
Munur á þingmannafjölda höf-
uðborgarsvæðis og landsbyggðar er
nú þrír þingmenn en ætti að vera 15.
Engin fordæmi eru um kerfis-
bundna mismunun af þessu tagi
vegna búsetu, hvorki í
grannlöndum okkar
né í öðrum löndum,
sem við miðum við.
Í öðru lagi er fjöldi
borgarfulltrúa í
Reykjavík 15 eða sá
sami og árið 1908 þótt
íbúafjöldi hafi fimm-
tánfaldast. Samkvæmt
lögum á Norðurlönd-
unum, í Evrópu og víð-
ar, þar sem eru
ákvæði um lágmarks-
fjölda fulltrúa, ættu
þeir þó að vera 40–45 hið minnsta.
Því er nærri útilokað fyrir ein-
staklinga og samtök utan hefðbund-
inna landsmálaflokka að komast þar
til áhrifa.
Heildaráhrif þessarar tvíþættu
lýðræðisskerðingar eru þau að
landsbyggðaröfl hafa óheftan að-
gang að stefnumótun og ákvarð-
anatöku í borgarstjórn Reykjavíkur
þegar hagsmunir borgarbúa annars
vegar og byggðasjónarmið hins veg-
ar stangast á.
Reykvíkingar sjálfir ráða því litlu
sem engu um þau borgarmál, sem
skipta þá langmestu máli í bráð og
lengd, sjálft borgarskipulagið, þróun
byggðar og mótun borgarsamfélags-
ins.
Í skugga þessa bæklaða valdakerf-
is hefur landsstjórnin m.a. viðhaldið
flugrekstri í hjarta borgarinnar í 60
ár. Árið 1946, einni öld eftir end-
urreisn Alþingis og endanlega stað-
festingu Reykjavíkur sem höf-
uðstaður Íslands, gerði landsstjórnin
herflugvöllinn í Vatnsmýri að borg-
aralegum flugvelli í krafti mikils mis-
vægis atkvæða, þvert gegn hags-
munum og vilja Reykvíkinga.
Þessi gjörð jafngilti í raun valda-
ráni því á þeirri stundu færðist allt
vald yfir helstu skipulagsmálum
Reykjavíkur til samgönguráðuneytis
og stofnana þess. Síðan þá er flug-
völlurinn meginstoðin í byggðastefnu
landsstjórnarinnar, sem beitir hon-
um ótæpilega til að halda borgarsam-
félaginu í skefjum.
Hér eftir sem hingað til mun ég
beita mér fyrir því að Reykvíkingar
fái sína heimastjórn, þ.e.s. fullan at-
kvæðisrétt, óskoruð yfirráð yfir öll-
um sínum málum og góða skipulags-
forsögn. Fái ég til þess umboð í
prófkjöri 4. og 5. nóvember og í borg-
arstjórnarkoningum næsta vor mun
ég beita mér af alefli fyrir þessum
málum á vettvangi Sjálfstæðisflokks-
ins og í stjórnkerfi Reykjavík-
urborgar.
Hverjir eru hagsmunir
Reykvíkinga?
Eftir Örn Sigurðsson
’Síðan þá er flugvöll-urinn meginstoðin í
byggðastefnu lands-
stjórnarinnar, sem beit-
ir honum ótæpilega til
að halda borgarsam-
félaginu í skefjum.‘
Örn Sigurðsson
Höfundur er sjálfstætt starfandi
arkitekt, stjórnarmaður í Samtökum
um betri byggð, formaður
Höfuðborgarsamtakanna og gefur
kost á sér í 4.–5. sæti í prófkjöri
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Prófkjör Reykjavík
TENGLAR
..............................................
www.internet.is/arkorn
ER NEFIÐ STÍFLAÐ?
Fæst í apótekum
og lyfjaverslunum
STERIMAR
Skemmir ekki slímhimnu
er náttúrulegur
nefúði sem losar stíflur
og léttir öndun.
Fyrir 0-99 ára.
mbl.is
smáauglýsingar