Tíminn - 20.05.1970, Blaðsíða 7
MIÐVIKUDAGUR 20. nwri 1978.
ðtgafandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
FranAvajmdagtjárl: Kitstjáu BenedfetSBOn. Rltstjórar: Þórartan
Þárartnason (ib). Andéa Kriartjánsson, Jón Helgason og Tómag
Karisgon. Anglýstagaotjórt: Stetagrítmrr Gíslason. Rltstjómar-
■fcritatoftg I Eddnhústan, ubnar 18300—18306. Skrtfstofnr
Bao&astrætl 7 — AfgrelQshistari: 12323 AugJýstagaslml: 19523.
Adntr Artfstoftir stari 18300. Aakrtfargjald kr. 165.00 á mán-
an. tanmiMvAi — f Nnsasðta kr. 10.00 efart. • Prentam. Edda hf.
Kaupsamningarnir
Kaopsamnfngar mföi vinnuveitenda og flestra félaga
f AlþýSusambandi íslands féllu úr gildi aðfaranótt síðastl.
föstudags. Samningaumleitanir, sem hafa farið fram að
nndanfðmu, hafa enn ekki borið árangur og stjómir
fiestra verkalýðsfélaga hafa því aflað sér verkfallsheim-
fldar. Sum stærstu verkalýðsfélögin, eins og Dagsbrún
f Reykjavík og Eining á Akureyri, hafa þegar boðað verk-
föH í naestu viku. Dagsbrún hefur áréttað verkfallsboð-
unina með því að stöðva þegar alla eftirvinnu.
Þessi skjótu viðbrögð verkamannafélaga þurfa ekki að
koma neinum á óvart eftir það sem á undan er gengið.
Launþegar hafa tvö undangengin ár sætt sig við mikla
kjaraskerðingu. Nú hefur árferði batnað mjög að nýju,
og munu fróðir menn telja, að verðlag útflutningsvara
sé nú um 20% hærra en það var á árinu 1967, og afla-
brögð í vetur hafa verið með allra bezta móti. Launþeg-
um ber því nú að fá kjör sfn verulega bætt.
Það hafa líka undantekningarlaust allir, sem rætt
hafa þessi mál að undanfömu, lýst yfir þeirri skoðun
shwii, að nú bæri að veita laiinþegum verulegar kjara-
bætur. Atvinnurekendur hafa gert þetta ekki síður en
aðrir.
Þegar þetta er athugað, ætti að horfa betur um sam-
komulag nú en lengi áður. Það er líka áreiðanlega ein-
dregin ósk þjóðarinnar, að samkomulag náist, án þess að
tffl verkfafla þurfi að koma. Verkföll era dýr fyrir alla.
Verkföfl virðast líka með öllu óþörf nú, ef nægilegrar
sanngimi er gætt.
Verkalýðsfélögin hafa flest lagt fram kröfur sínar, en
fyrsta gagntilboð af hálfu atvinnurekenda var lagt
fram í gær. Það er mikill galli á samningagerð hér,
hve seint viðræður hefjast, og hve seint deiluaðilar leggja
fram tillögur sínar. Þetta þarf þó ekki að koma að eins
milrifli sök og ella, ef nægur undirbúningur hefur átt sér
stað að öðra leyti.
Málavextir era svo augljósir og einfaldir að þessi sinni,
að samkomulag ætti að geta náðst, án þess að til stór-
átaka komi. Næstu daga ber að hafa hraðann á og vinna
vel. Launþegar eiga að fá kjarabót, án þess að þurfa að
grípa til verkfallsvopnsms.
Þjóðin mun fylgjast vel með því, hvernig unnið verð-
ur að kaupsamningunum næstu daga. Hún mun veita því
ríka athygli, ef einhverjir aðilar beita þar óeðlilegri
tregðu eða ósanngiml og verða þannig valdir að því að
rjúfa vinnufriðinn. En skorti ekki góðan vilja, á að vera
auðvelt að ná skjótri lausn.
Fjögur vísitölustig
Vísitala framfærslukostnaðar hefur hækkað verulega
enn einu sinni, eða um 4 stig. Söluskattshækkunin veldur
hér mestu. Hefði verið farið að ráðum Framsóknarmanna
á þingi í vetur, þ.e. að undanþiggja helztu neyzluvörar
söluskatti og hækka fjölskyldubætur um 20%, hefði verið
komið í veg fyrir þriggja stiga hækkun á vísitölunni. Þá
hefði tillaga Framsóknarmanna um að leiðrétta skattvísi-
töluna, dregið úr kaupkröfum, sem launþegasamtökin
verða að gera ella. Allt hefði þetta hjálpað til þess að
halda verðbólgunni í skefjum og auðveldað raunhæfar
kjarabætur. Núverandi ríkisstjóm hefur bersýnilega lít-
inn áhuga á heilbrigðum og raunhæfum fjármálaaðgerð-
um. Þ.Þ.
TÍMINN
Krisfinn BJörnsson, sálfræöingur:
Um takmarkaðan aðgang
að verklegu námi
Þessi grein er skrifuS til að
vekja athygli á sérstæðu ein-
kenni hins íslenzka fræðslukerf
is. Einkenni, sem litla athygli
hefur vakið og lítt verið rætt,
þrátt fyrir miklar umræður um
fræðslumál að undanförnu.
Þetta er hin mikla takmörkun á
aðgangi ungs fólks að iðnnámi
og öðru verklegu námi. Jafn-
framt má benda á það, hversu
lítið fræðslukerfið hefur verið
tengt atvinnulífinn, og mörgn
þörfn verldegu námi hefur enn
ekki verið komið á, nægir þar
að nefna undirbúningsmenntun
og þjálfun iðnverkafólks, af-
greiðslufóiks og fleira.
Sú mnn reyusla nngs fólks,
sem nú sækir nm að hef ja iðn-
nám, að ýmsar iðngreinir sén
svo að segja lokaðar. Aðrar
taka við nemum, sem bjóðast.
Það skapar sérstakt misrétti, að
einstakir meistarar I eftirsótt-
um iðngreinum ráða því hverja
þeir taka til náms í greininni,
en engin undirbúningsmenntun
«a hæfnispróf tryggja þeim hæf
ustu eða bezt nndirbúnu aðgang
nmfram aðra. Er þetta ólíkt
því, sem er við inntökn í fiesta
æðri skóla, þar sem viss próf,
svo sem landspróf eða annar til
skilinn nndirbúningnr er látinn
skera úr því, hverjir fá aðgang.
Hlutverk fræðslnkerfls er
mismnnandi í ýmsnm löndum
og frá einum tíma til annars.
Fyrrum var menntnn munaður
hinna bezt settu í þjóðfélaginu,
ætlað það hlntverk helzt að
anka glans yfirstéttafólks og
gera það samkvæmishæfara, og
hún var dægradvöl þeirra, sem
höfðu nægan tíma og þurftu
ekki að strita fyrir Iífsnauðsynj
nm. f Iýðfrjálsnm þjóðfélögum
síðari tíma verður menntun al-
menningseign og fær þaQ hlut-
verk að veita yfírsýn yfir þekk
ingu manna á nmhverfi sínu og
tilverunni, oft án þess að hugs-
að væri um hagnýtan tilgang
þessa. Það er fyrst f tækniþró-
uðu, verkskiptn þjóðfélagi nú-
tímans að hagnýtt gildi fræðsln
verður augljóst. Nú er fræðsln-
kerfi ætlað að búa f jöida æsku-
fóiks undir störf sem fram-
leiðsla, efnahagnr og vellfðan
þjóðar byggist á að rétt og vel
sé nnnin. -Ef skðlnnnm tekst
þetta ekki, veldur það stöðnun
verkiegra framfara og hagvaxt-
ar og afturför í efnahagslegn
tinitL
í nmræðum hér á landi um
mcantamái síðustn árin hefur
almennt komið fram skilningur
á gildi menntnnar en einkum þó
háskólamenntunar. Þess hefur
minna gætt, að krnfið væri tíl
mergjar, hvernig skólarnir gætn
beint komið til móts við þarfir
atvinnulífsins og Iítt verið rætt
nm verkiegt nám. Hinar miklu
nmræður, sem orðið hafa um
landspróf og nauðsyn þess að
opna fleiri leið til náms i
menntaskóla, eiga að nokkrn
rætur að rekja til þess, að flest
styttra nám og verklegt nám er
mjög óskipulagt, aðgangur að
því takmarkaður eða það er
varla aðra námsleið en lands-
Kristinn Björnsson,
iðnnám, sem fyrr er nefnt, og
próf og langskólanám, þó að
margar fleiri ættu að vera til og
eins girailegar.
Þetta er kjarm málsins. fs-
lenzka fræðslukerfið hefur ekki
verið skipulagt í samræmi við
þarfir atvinnulífsins og tengsl
er að mikln leyti lokað án þess
að almenningur veiti því telj-
andi athygli.
Síðast liðið vor nrðu mikil
biaiðaskrif og fundahölú - egna
þess að tilraun var gerð til að
takmarka aðgang að einni deild
háskólans, læknadeild. Um lang-
an tima hefur þó aðgangur ver-
ið takmarkaður að námi I út-
varpsvirkjun, hjúkrun, hús-
gagnasmíði og fleiri greinum án
þess að nokkrir mótmælafund-
ir væru haldnir eða verulega
um málið skrifað.
Ég vil að síðustu benda á
nokkur atriði, sem hafa þarf f
huga við endurskipulagningu
fræðslukerfis okkar með tilliti
til hagnýtra þarfa.
1. Draga verður verulega úr
eða afnema með öllu þær höml-
ur, sem eru á aðgangi að Iðn-
námi og öðrn tUtækn verklegu
námi, svo að allir, sem hæfír
teljast tU að stnnda það, fái
aðgang. Þetta gæti þýtt að auka
þyrfti kennslukrafta og aðra að-
stöðu við þetta nám, en kostn-
aður vegna þess er tUtölnlega
lftili og mun minni en við
iengra nám, tíl dæmis 1
háskóla. Nokknr offjölgun í ein-
hverjum iðngreinnm er því lít-
U sóun miðað við offjölgun í
háskólagreinum. Ekki er heldur
mikil hætta á offjölgun, því að
með vaxandi iðnþróun eykst
þörfin á iðnmenntuðu fólki.
2. Koma þarf á stuttn námi
snmpart I námskeiðaformi f
ýmsum þeim greinum, sem nú
er ekki völ á, t. d. fyrir af-
greiðslufólk, iðnverkafólk og
sjómenn. Eitthvað hefur verið
gert af slíkn, en það er aUt
óskipulegt, lítið kynnt almenn-
ingi og ekki I tengslnm við
fræðslukerfíð, sem beint fram-
hald skyldunámsins.
3. Koma þarf á almennri
fræðslu á gagnfræðastigi nm
atvinnulífið, kröfur þess og
þarfír. Slík starfsfræðsla cykur
yfirsýn nemenda, gerir þeim
náms- og starfsval anðveldara.
Jafnframt þarf að koma á leíð-
beiningum um starfsval fyrir
nemendur unglinga- og fram-
haldsskóla.
4. Athuga þarf námsskrá skól-
anna allt frá bamafræðslustigi
upp á menntaskólastig með sér-
stöku tilliti til þarfa atvinnu-
lífsins. Er ekki eitthvað, sem
sleppa má, og ætti ekki annað
þarfara að koma í staðinn? í
skólum okkar hefur til þessa
lítil álierzla verið lögð á undir
ekki til. Almenningur sér þvi
við það eru lítil. Þegar nngl-
inga- og gagnfræðanámi lýknr,
er þörf vissra stuttra en skipn-
lagðra námsbrauta fyrir þá sem
ætla ekki i langt nám, og þess-
ar námsbrautir þurfa að leiða
beint út í atvinnulífið.
Ein þessara námsbrauta er
stöðuþekkingn ýmissa greina
náttúrnvisinda, sem eru bein
undirstaða verklegra greina, en
meiri tíma eytt í mál og sagn-
fræðinám. Þetta þarf e-1. v. að
breytast á sumum skólastigum.
Má t. d. spyrja, hversu hagnýtt
það er, að menntaskólanemar
læri 5 erlend mál og aliir sömn
málin. Væri ekki heppilegra, að
hver lærði tvö til þrjú og ekki
allir það sama, en aukið væri
námsefni í náttúruvísindum og
félagsfræði?
5. Sérstaka athygli þarf að
veita námi þeirra, sem eru
andiega fatlaðir á einhvern
hátt, tomæmir eða eiga erfitt
með nám. Þessum nemendum
er hálft f hvoru útskúfað úr
skólakerfinu, þegar bamastigi
lýkur, ef ekki beint með að
veita þeim ekki skólavist, þá
óbeint með afstöðu skólans og
aðgerðarieysi f að veita þeim
námsaðstöðu við sitt hæfi. En
þeir þnrfa nokkuð aðra náms-
skrá en venjulegir nemendur
og verldega þjálfun, sem enn
er ekki völ á, að skyldunámi
loknu. Þessir nemendur eiga að
geta orðið nýtir starfsmenn á
mörgnm sviðum, ef rétt er á
haldið.
6. Háskóli fslands þarf »ð
tengjast atvinnnvegunum meir
en nú er. Kanna þarf ræidlega,
hvaða greinar á háskólastigi ern
nauðsynlegar fyrir forráðamenn
og tæknlmenntaða menn, sem
starfa á hinum ýmsn sviðum
atvinnulffsins, og koma svo á
kennsiu f þessum greinum, er
miðist við þarfir þess.
Háskólinn á ekki aðeins að
vera embættismannaskóli fjar-
iægur atvinnnvegum og þörfum
þeirra.
Ég hóf þetta spjall með þvf
að tala um takmarkaðan að-
gang að iðnnámi. Það kemnr I
ljós, þegar farið er að íhuga
tengsl fræðsluskerfisins við
atvinnulífið og þjónustu við
það, að fleira er íhugunarvert
og ofmargt til að ræða eða gera
tillögur um f stuttri grein og
að lítt athuguðu máli. En fyrr
nefnd takmörkun á aðgangi að
iðnnámi og afskiptalevsi almenn
ings af þessn er táknrænt og
sýnir okkur betur er margt ann
Framhald 'i 11. síðu
J