Morgunblaðið - 14.11.2005, Blaðsíða 8

8 MÁNUDAGUR 14. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Það virðist ekki ein-hlítt að ábyrgð séfelld á búfjáreig-
endur þegar ekið er á
skepnur þar sem lausa-
ganga er bönnuð. Samt
hefur réttarþróunin verið
á þá leið að með því að
réttarstaða búfjáreigenda
breytist með lausagöngu-
banni hafa þeir tekið auk-
inn þátt í kostnaði vegna
tjóna sem af þessum slys-
um hlýst. Dæmi er um að
bóndi hafi þurft að greiða
mörg hundruð þúsund
krónur í skaðabætur fyrir tjón á
bíl sem ekið var á hross en í öðrum
tilvikum skipta bændur og öku-
menn tjóni á milli sín í réttu hlut-
falli við sök hvors fyrir sig.
En í Húnaþingi vestra, þar sem
lausagöngubann hefur gilt undan-
farin misseri, heyrast raddir um
að ökumenn borgi brúsann ef þeir
aka á skepnur án þess að trygg-
ingafélög þeirra komi til skjal-
anna. Því hefur verið spurt hverju
lausagöngubannið hafi breytt á
þessum slóðum.
Lausagöngubann
nægir ekki
En skýringarnar á þessu kunna
að vera þær að hvert mál hefur sín
sérkenni. Jafnvel þótt lausaganga
sé bönnuð getur sú staða komið
upp að búfjáreigandinn sé ekki
gerður ábyrgur ef ekki er sýnt
fram á vanræslu eða gáleysi af
hans hálfu. Taka má dæmi af
bónda sem grunlaus setur fé sitt í
girðingu en það sleppur síðan út
er allar girðingar fara skyndilega
undir snjó. Fari svo að féð ráfi út á
veg og verði fyrir bíl snýr málið að
umferðarlögum þar sem kveðið er
á um að allt tjón sem hlýst af notk-
un ökutækisins sé bótaskylt nema
tjónþoli sé meðvaldur vegna gá-
leysis. M.ö.o. þarf að ökumaður að
sýna fram á að bóndi sé valdur að
óhappinu með vanrækslu eða gá-
leysi. Að sögn Sumarliða Guð-
björnssonar, deildarstjóra tjóna-
deildar hjá Sjóvá-Almennum, þarf
mikið til að slíkt nái fram að
ganga. Hann segir ljóst að ekki sé
nægjanlegt fyrir ökumenn að
lausagöngubann sé í gildi til að
firra þá ábyrgð. Sök verði að
sanna á tjónþola. Bendir hann á að
mál af þessu tagi hafi farið á ýmsa
vegu í áranna rás. Við úrlausn
þessara mála rekast því m.a. á 56.
gr. vegalaga um að lausaganga
búfjár sé bönnuð þar sem girðing-
ar eru beggja vegna vegar, og 88.
gr. umferðarlaga sem fyrr var
getið.
130 milljónir kr.
greiddar vegna tjóna
Ekki var unnt að finna tölulegar
upplýsingar um lausagöngutjón í
Húnaþingi vestra síðastliðna 12
mánuði og hvernig þau mál hafa
endað en nefna má að á árunum
2002 til 2005 bætti Sjóvá að með-
altali 40 búfjártjón á ári í V-Húna-
vatnssýslu. Miðað við þriðjungs
markaðshlutdeild Sjóvár í öku-
tækjatryggingum á þessum tíma
má ætla að heildartjónakostnaður
tryggingarfélaganna hafi verið
allt að 130 milljónir króna vegna
slíkra tjóna á þessum slóðum.
Þrátt fyrir raddir um að öku-
menn sitji uppi með kostnað í
Húnaþingi vestra, væntanlega af
þeim ástæðum sem reifaðar hafa
verið, eru bæði Ólafur Dýrmunds-
son, ráðunautur hjá Bændasam-
tökunum, og Sumarliði sammála
um að ábyrgðin hafi í auknum
mæli færst yfir til búfjáreigenda
þegar búfjártjón verða á vegum.
Réttarstaðan
skiptist 40 sinnum
Í þessu sambandi má einnig
rifja upp nýlega frétt Morgun-
blaðsins um rannsókn á lausa-
göngu búfjár sem Ólafur Páll
Vignisson, laganemi við HÍ, vann.
Að sögn Ólafs virka sumar
greinar vegalaga ekki í raun og
auka oft á réttaróvissu. Sérstak-
lega benti hann á 56. grein lag-
anna, en hún kveður á um að
lausaganga búfjár sé bönnuð þar
sem girðingar eru beggja vegna
vegar. Sagði hann að þar sem
girðingar í kringum landið væru
svo kaflaskiptar og slitróttar
breyttist réttarstaðan til dæmis
40 sinnum á kaflanum frá Reykja-
vík til Hornafjarðar í samræmi við
lagagreinina.
Lögin ekki nógu skýr
Í skýrslu Ólafs Páls voru settar
fram tillögur til úrbóta. Bent var á
að bæta þyrfti lagasetninu um
þessi mál, enda hefði frumathug-
un leitt í ljós að lögin væru ekki
nógu skýr og ekki þannig úr garði
gerð að fólk sæi sig knúið að fara
eftir þeim. Lagði Ólafur Páll til að
lausaganga búfjár yrði bönnuð á
þjóðvegum landsins, þ.e. að stofn-
og tengivegir yrðu friðaðir fyrir
ágangi búfjár.
Því yrði 56. gr. vegalaga felld út
eða henni breytt. Þá lagði Ólafur
Páll til að að kveðið yrði á í lögum
að með veggirðingum væri mark-
miðið að halda þjóðvegum búfjár-
lausum en ekki að loka beitilönd-
um.
Dæmi eru þá um að bændur
hafi verið ákærðir af sýslumanni
fyrir lausagöngu búfjár. Nefna má
mál frá 1999 í Mýrdalshreppi sem
endaði með sýknudómi fyrir hér-
aðsdómi.
Fréttaskýring | Lausaganga búfjár
Sanna verður
vanrækslu
Bann við lausagöngu búfjár ekki nóg
til að ökumenn sleppi við ábyrgð
Kindur valda mörgum umferðartjónum.
Girðingar á vegum
oft ekki vörsluheldar

Í skýrslu Ólafs Páls Vignis-
sonar um lausagöngu búfjár seg-
ir að orsök tjóna af völdum
lausagöngunnar sé að búféð leiki
lausum hala á þjóðvegum lands-
ins. Meginreglan sé sú að engar
sérstakar vörsluskyldur hvíli á
búfjáreigendum annarra en eig-
enda graðpenings líkt og fram
kemur í 7. gr. laga um búfjárhald
103/2002. Þá séu girðingar með-
fram vegum oft á tíðum ekki
vörsluheldar eða samfelldar.
Eftir Örlyg Stein Sigur-
jónsson og Elvu Björk
Sverrisdóttur
ÍBÚAR OECD-landanna eru að
þyngjast og hefur tíðni yfirþyngd-
ar og offitu vaxið í öllum aðild-
arríkjum Efnahags- og framfara-
stofnunarinnar (OECD). Árið 2003,
eða því sem næst, var hlutfall of
feitra lægst í Japan og Kóreu, 3%,
og hæst í Bandaríkjunum þar sem
það var 31%. Þetta kemur fram í
riti OECD, Heilbrigðismál í hnot-
skurn 2005, um árangur á ýmsum
sviðum heilbrigðismála.
Hlutfall of feitra hefur hækkað
hér á landi, líkt og annars staðar.
Árið 1990 var það 8% en var kom-
ið í 12% árið 2002 og var jafnhátt
fyrir bæði kynin.
Í riti OECD er varað við því að
vaxandi ofþyngd og offita geti
snúið við jákvæðri þróun sem staf-
ar af fækkun dauðsfalla vegna
hjartasjúkdóma og heilablóðfalla
síðastliðna fjóra áratugi í flestum
ríkjum OECD.
Meira en helmingur fullorðinna
í tíu OECD-ríkjum er nú í yf-
irþyngd eða líður af offitu. Þessi
lönd eru Bandaríkin, Mexíkó,
Stóra-Bretland, Ástralía, Slóvakía,
Grikkland, Nýja-Sjáland, Ung-
verjaland, Lúxemborg og Tékk-
land. Offita er áhættuþáttur vegna
ýmissa sjúkdóma, m.a. hás blóð-
þrýstings, hárrar blóðfitu, syk-
ursýki, hjartasjúkdóma, heilablóð-
falla, öndunarfærasjúkdóma,
giktar og sumra tegunda krabba-
meins. Því er talin hætta á að vax-
andi þyngd þegna OECD-ríkjanna
muni leiða til aukins heilbrigð-
isvanda og meiri útgjalda í fram-
tíðinni.
Yfir 12% Íslendinga eru of feit
Hugsjónir fyrnast fyrir réttu prísana eins og annað í allri græðginni.
ARKITEKTUM Háskólatorgs hefur
verið falið að leita leiða til að tengja
byggingar hugvísindadeildar, Árna-
garð og Nýjagarð við Háskólatorg II,
sem fyrirhugað er að rísi á bílastæð-
inu milli Lögbergs og Odda.
Teikningar af Háskólatorgi I og II
voru kynntar í október og í upphaf-
legum teikningum var hvorki gert ráð
fyrir tengingu við Árnagarð né Nýja
Garð en starfsemi hugvísindadeildar
er til húsa í þeim byggingum. Þau
áform mættu mikilli andstöðu innan
deildarinnar og hafði deildarráð hug-
vísindadeildar óskað eftir því að
byggingar deildarinnar yrðu tengdar
við torgið. Starfsmenn og nemendur
hugvísindadeildar hafa staðið fyrir
undirskriftasöfnun undanfarna daga
þessari kröfu til stuðnings.
Oddný G. Sverrisdóttir, forseti
hugvísindadeildar, segist vera ánægð
með að tillögur um tengingu séu í
vinnslu en bætir við að hún hefði orðið
undrandi ef háskólasamfélagið hefði
ekki tekið undir kröfur deildarinnar.
Hún segir að kennsla og starfsemi
hugvísindadeildar fari í raun fram í
fjórum byggingum á háskólasvæðinu
og aðstöðu vanti sárlega fyrir stúd-
enta. „Húsnæðisvandi Háskólans er
stór og húsnæðis- og aðstöðuleysi í
okkar deild er mikið. Það verður gam-
an að sjá hvernig arkitektarnir leysa
það að tengja okkur við Háskólatorg
II,“ segir Oddný.
Kristín Ingólfsdóttir, rektor Há-
skóla Íslands, segir að þetta mál hafi
verið rætt á háskólaráðsfundi í fyrra-
dag en arkitektarnir hafi raunar verið
beðnir um það fyrir tveimur vikum að
skoða hvernig tengja mætti bygging-
ar hugvísindadeildar við Háskólatorg.
„Arkitektarnir munu skila tillögum í
desember,“ segir Kristín.
Arkitektar skoða tengingu hugvís-
indadeildar og Háskólatorgs II
Eftir Árna Helgason
arnihelgason@mbl.is