Tíminn - 03.06.1970, Side 8
8
TIMINN
MIÐVIKUDAGUR 3. júní 1970
Rannsóknir á sjúkdómum nytja-
fiska eru mjög aðkallandi
Guðmundur J. Kristjánsson
er íslendingum aff góffu kunnur,
bæði fyrir störf sín við bólu-
efni og sýklarannsóknir á Rann
sóknarstofu Iláskólans — og
ekki sízt fyrir hin margþættu
félagsstörf sín, fyrst og fremst
þau er varða veiðimennskuna.
Hann hefur verið formaður
Landssambands ísl. stangveiði-
mainna1 frá 1959 og fyrir mörgu
góðu beitt sér í þeirri stöðu
sinni — og mörgu góðu fengið
áorkað.
Þar sem lax- og silungsveiði
sumarsins er nú hafin í ám
og vötnum lantls okkar
fór ekki lir vegi að við föluð-
umst eftir viðtali við Guð-
mund — og þá fyrst og freinst
um veiðimennskuna. En eins og
íslendinga er vani lék okkur
forvitni á að fræðaist fyrst
smávegis um hann sjálfan.
— Ég fæddist á Sveins-
eyri við Dýrafjörð fyrir tæp-
um 59 árum og foreldrar mín-
ir voru Kristjáu Jóhannsson
skipstjóri og Guðmunda Ólöf
Guðmundsdóttir. Dvaldi ég
'heima á Sveinseyri til fjóitán
ára aldurs en íór þá að heim-
an til að vinma fyrir mér J/g
stiundiaði í fyrstu ýmsa vixmu
var m.a. á sjónum um nokk-
urt skeið — bæði á fiskiskip-
um og farskipum. Þá réðist ég
til Rannsóknarstofu Háskólans
og mam þar gerla- og sýkla-
rannsóknir í fijögur ár og sótti
um leið, í sambandi við námið,
tíma í lækmadeild Háskól-
ans. Síðan hef ég starfað á Rann
sóknarstofunni — og frá 1963
hef ég verið deildarstjóri við
bóluefnis- og sýklaætisdead-
ina.
— Þú Iiefur snemma fengið
áhuga á veiðimennskunni?
— Já, það vair fljótt sem ég
fékk áhugann. Þegar ég var 8
ára gamall var ég vikapiltur á
sveitabæ heima í Dýrafirði.
Aðalstarf mitt var að sitja yfir
ánum og kom þá oft fyrir að
mór leiddist yfirsetan og lagði
leið mína niður að bæjarlækn
um til að veiða. Ekki fannst
mér nú samt bæjarlækurinn
veiðisæll því að mér fannst
brönauuijar heldur litlar — og
fannst þær stækk? f”iv
sem þolinmæði uun v..r fijott
rokip út í veður og vina tók
ég til þess ráðs að stífla bæj-
arlækninn. Því næst sótti ég
þvottabala húsmóður minnar,
fyllti hann af vatni og veiddi
síðan bröndumiar með hönd-
unum og lét þær í balann. Ég
ætlaði mér sem sagt að a!a
bröndurnar upp í þvottabalan-
um .En ekkert hafði ég þó út úr
því, nema skammir fyrir til-
tækið — og bröndurnar dóu,
auðvitað vegnia súrefnisskorts
þótt ég vissi e'kki þá banamein
þeirra. Einhver mun líka hafa
haft orð á bví að vonlaust væri
fyrir mig að stækka fiska þessa
— þetta væru víst bara horn-
sDi.
—Nú hefur þú sem for-
maður Landsambamds ísl.
stangveiðimanna, marg* á döf-
inni um veiðimálin og mörgu
í að rekast I þeim málum. Eitt
er það mál, sem mikið hefur
verið rætt um nú að undan
förnu og það er saía veiðileyfa
ViStal við Guðmund J. Kristjánsson, form. Landssamb. ísl. stangveiðim.
í íslenzkum ám og vötnuin til
erlendra sportveiðimanna.
— Jú, svo sannarlega er það
mál ofiairlega á baugi hjá okkur
ísl. stangveiðknönniur . Hins veg
ar verður að geta þess að Land
samband stangveiðimanna er
ekki leigjandi að neinu
íslenzku veiðivatni éða veiði-
á og þá að sjálfsögðu ekki
heldur endurseljandi að nein-
um veiðiréttindum. Samt sem
áður hefur Landsambandið
fylgzt nokkuð með þróun þess
ara mála, án þess þó að geta
fengið endanlegar upplýsingar.
hvorki um leigu veiðiréttinda
né endursölu á þeim.
Ásókn útlendra sportveiði-
manna í íslenzk veiðivötn og
ár, hefur margfaldazt á síðustu
árum, sem vitað er, vegna
fjármálaþróunarinnar i land-
inu sjálfu fyrst og fremst. Þau
veiðileyfi, sem íslenzkum veiði-
mönnum þótti meira en nógu
dýr fyrir, eru nú orðin smá
vægileg og ódýr í augum út-
lendra veiðimanna. Þeir hafa
því í æ ríkari mæli reynt að
tryggja sér aðstöðu tál sport-
veiða í íslenzkum veiðivötnum
ýmist beint í gegnum veiði-
■ réttareigendur sjáifa, ferða-
skrifstofurnar, einstaklinga,
sem tekið hafa íslenzk vötn og
ár á leigu, meö það höfuðsjón-
ormið að endiurleigja þau út-
lendingum í gróðaskyni — og
svo loks að einhverju leyti í
gegn um félög stangveiði-
manina.
Nú er sízt við því að amast
að landinu áskotiiist tekjur af
viðskiptum í þessum efnum við
erlenda aðila. Þetta sjónar-
mið eir ríkjandi hjá íslenzk-
um stangveiðimönnum En þeir
álíta líka að vegna slíkra \dð
skipta, þurfi þeir ekki að úti-
lokast frá íslenzkum veiðivötn-
um og ám, þrátt fyrir erfiða
Guðmundur J. Kristjánsson.
samkeppnisaðstöðu í bili, ef
rétt og skynsamlegt skipulag
þessara mála væri iekið upp í
samvinnu milli ianrlssamtaka
veiðiréttareigenda og landssam-
taka stangveiðimanna, fyrir for
göngu opinberra aðila. i -
— En hvað um vírus-
sjúkdóm þamn, sein nú er í
brezka laxstofninum. Er hætta
á því að hann berist hingað
til landsins?
— f þýzka blaðinu „Der
Spiegel" birtist grein á s.l.
sumri þar sem sagt er að víru-
sjúkdómurinn breiðist ört út í
laxastofninum brezka og hafi
drepizt á skömmum tíma yíir
100 þús. laxar í einni dýrustu
Laxveiðiá Bretlands. Sterknr
grunur leikur á þvi, að vatna-
fiskisjúkdómur þessi, geti bor-
lizt með veiSJibúnaði veiði-
manna. Það gæti því gerzt að
sjúkdómur bærist hingað með
veiðimönnum sem þaöan koma.
tál veiða í ísl. ám og vötnum,
ef ekkert er að gert. Tvö s.l.
sumur hefur landbúniaðarráðu-
neytið birt aðvörun í blöðum
varðandi sjúlkdóm sem kallaður
er roðsárveiki, þar sem skorað
er á veiöieigendur og leigutaka
veiðivatna hér á landi, að þeir
annist sótthreinsun veiðitækja
og veiðistígvéla, áður en veiði
er hafin hér í ám og vötnuim,
leiki grunur á að tæki þessi
hafi verið notuð við veiðiskap
í írlandi eða Bretlandi. Ég hef
sterkan grun um að þetta hafi
farið fram hjá mörgum sem á
var skorað og jafnvel ekki
nógu vel fylgt eftir hjá þeim
sem eftir tóku og framkvæma
áttu sótthreinsunina, sam-
kvæmt auglýsingu ráðuneytis-
ins. Verður að telja það skyldu
okkar að gæta ítrastu varkárni
í þessum efnum. Ég tel því orð
ið timabært að lögbinda sótt-
hreinsun á veiðitækjum og
búnaði þeim sem hingaið kem-
ur á vegum veiðanna og sannað
er að notaður hafi verið við
vatnjafiskiveiðar í þeim lönd-
um, sem næmir vatniafiskasj úk
dómar gera vart við sig.
Því miður er það staðreynd
að við íslendingar eigum enn
þá engan sérfræðing á sviði
vatnafiskasjúkdóma þó nokkr-
ir séu þeim rannsóknum kunn
ugir úr námi sínu á öðram svið-
um og á ég þar við fiski-. gerla
og sýklafræðinga. Því er sann-
arlega tími tii kominn að við
íslendingar sem höfum stund-
að og stundum enn fiskveiðar,
sem aðalatvinnu grein lands-
manna, förum að leggja nokk-
uð af mörkurn, svo að þjóðin
geti eignazt sérmeantaðan
mann í fiskasjúkdómum. í
Bandaríkjunum hafa fiskifræð-
ingar farið í framhaldsnám við
víkjandi rannsóknum á fiska-
sjúkdómum, en í Evrópu hafa
ViS laxveiSi
það aðallega verið þeir aðilar er
lært hafa dýralækningar, sem
hafa farið þair í framhaldsnám
í rannsóknum á vatnafiska-
sjúkdómum.
Raninsóknir á sjúkdómum
nytjafiska hér á Landi tel ég nú
orðið það aðkallandi, að athug-
andá væri aö fá hingað erlend
an sérfræðing til þeirra starfa,
meðan við værum að byggia
upp okkar sérfræðing til að
stjórna þeim rannsóknum hér
lemdis. Það er emgin vafi á því,
að hér á Landi ©ru mun fleiri
fiskasjúkdómar en okkur er
kunnugt um, þótt .sennilegt sé
að engir þeirra séu alvarlegir.
Þetta er aðkallandi vegna
fiskiræktar og fiskeldis, sem
færist mjög í aukana hér á
lancji — og er það vel. Fiski-
rækt sem búgrein getur orðið
arðvænileg atvinraugrein í land
inu, sé vel á stað farið og á
haldið. Ég tel það því fyrsta
skilyrði við uppbyggingu slíkr-
ar atvinnugreinar að fiska-
stofninn sem á er byggt, sé
hraustur og sóttvarnir í sem
fuHkomnasta lagi, því að erfitt
getur orðið að uppræta suma
sjúkdóma ef þeir ná útbreiðslu
í fiskiræktarstöðvum, eins og
reynslan hefur sýnt í öðrum
Löndum, þar sem sjúkdómar
hafa herjað.
— Þá hefur baráttan gegn
laixveiði í sjó — í N-A.tlants-
hafi — verið ofarlega á baugi
hjá ykkur?
— Úthafsveiði á laxi hefur
mjög komið við sögu — ein
kum á s.l. ári, enda þá hafin
alþjóðleg barátta tii þess að
binda á hana enda. Samtökjn
„The Atlantic Saknon Resevch
Trust Co“ efndu til alþjóða-
ráðstefnu um þetta mál, í ap:íl
í fyrra. Voru þar mættir full-
trúar flestira landa, sem. eiga
hagsmuni að gæta á þessu
sviði, og sýndu stórþjóðimar,
Bandaríkin, Sovétríkin, Bret-
laind og Kanada þar mikinn
áhuga á stöðvun veiðanna. Var
samhljóða ályktun þar sam-
þykkt, þair sem skorað var á
ríkisstjórrair landa við N-At-
landshaf að stöðva veiðamar.
Nokkra sí'ðar var haldin ráð-
stefna Norðau^ tur-Atlants-
hafsnefndarinnar um veiðar.
Þar var samþylikt. að beinia
þeim tilmælum til ríkisstjóma
þeirra ianda, sem veiðamar
stunda, að þær yrðu stöðvaðar.
Það var svo fyrir skömmu
að tókst að gera alþjóðasamra-
ing um verndura Laxastofnsins
— eru 14 þjóðir aðilar að
samraingnum. N-Atlaradshafs
fiskiveiðanefndin ákvað að i
samráði við stjómir viðkomandi
landa verði laxveiði böranuð frá
1. júlí til 5. maí. Með þessu er
því aðeins leyfilegt að veiða
lax 57 daga á ári. Tekur banra-
ið gildi 1. janúar n.k. og gild-
ir í tvö ár til að byrja með.
Við laxveiðimenn hér erum þó
ekki ánægðir með þennan samn
irag vegraa þess að úthafsveiðl á
laxinum er einmitt leyfð á því
tímabili sem laxinn er á leið
upp að ströndinoi. Það verð-
ur að stefna að því að banraa
alla úthiafsveiði — fyrr verð-
um við ekki ánægðir.
FramhaiO á bls. 14