Morgunblaðið - 17.11.2005, Qupperneq 10

10 FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
GEIR H. Haarde utanríkisráðherra
sagði á Alþingi í gær að íslensk
stjórnvöld hefðu, að sínum dómi, ekki
fengið fullnægjandi svör frá Banda-
ríkjastjórn við þeirri fyrirspurn hvort
flugvélar, á vegum bandarísku leyni-
þjónustunnar, hefðu flogið með fanga
til landa þar sem pyntingar eru leyfð-
ar, um íslenska lofthelgi eða nýtt sér
Keflavíkurflugvöll í slíkum ferðum.
Hann tók þó fram að utanríkisráðu-
neytið hefði ekki undir höndum upp-
lýsingar um að slíkir fangaflutningar
hefðu átt sér stað um íslenska loft-
helgi eða íslenska flugvelli. Þá sagði
hann að íslensk stjórnvöld myndu
ekki heimila flug af þessu tagi.
Fangaflutningar voru ræddir í fyr-
irspurnatíma á Alþingi í gær og
sögðu stjórnarandstöðuþingmenn
m.a. að ríkisstjórnin hefði tekið linku-
lega á þeim málum, svo notuð séu orð
Össurar Skarphéðinssonar, þing-
manns Samfylkingarinnar. Stein-
grímur J. Sigfússon, formaður
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, sagði að það virtist því
miður vera hafið yfir allan vafa að
ólögleg fangaflug hefðu margoft farið
um íslenska lofthelgi og íslenska flug-
velli. Hann sagði að íslensk stjórn-
völd ættu að senda Bandaríkjastjórn
formlega yfirlýsingu um að þau vildu
ekki umrædda fangaflutninga. Og ef
ríkisstjórnin sendi ekki frá sér slíka
yfirlýsingu ætti Alþingi að gera það.
Steingrímur kvaðst myndu taka
þetta upp á vettvangi utanríkismála-
nefndar þingsins.
Óformleg svör frá
Bandaríkjamönnum
Steingrímur var málshefjandi um-
ræðunnar og spurði utanríkisráð-
herra m.a. að því hvort ráðuneytinu
væri kunnugt um að flugvélar á veg-
um bandarísku leyniþjónustunnar,
hefðu flogið með fanga eða meinta
hryðjuverkamenn, sem hvorki nytu
verndar né meðhöndlunar skv. al-
þjóðasáttmálum, um íslenska loft-
helgi eða notað Keflavíkurflugvöll.
Ráðherra upplýsti að þegar honum
hefði borist fyrirspurnin, sem var
skrifleg, hefði staðgengill sendiherra
Bandaríkjanna á Íslandi, verið boð-
aður á fund í utanríkisráðuneytinu og
honum afhent fyrirspurnin í enskri
þýðingu. Á sama fundi hefði verið
óskað eftir svörum frá bandarískum
stjórnvöldum. „Á fundi í utanríkis-
ráðuneytinu nokkru síðar með
fulltrúum bandaríska sendiráðsins í
Reykjavík var lýst vonbrigðum með
að svör lægju þá ekki fyrir og beðið
um skýr og skjót viðbrögð. Síðar
þann dag kom sendiherra Íslands í
Washington með sömu skilaboð í
bandaríska utanríkisráðuneytið. Þar
var jafnframt tekið fram að íslensk
stjórnvöld gengju út frá því að fanga-
flutningar sem þessir hefðu ekki átt
sér stað enda væri þá brotið gegn al-
þjóðlegum skuldbindingum Íslands.“
Ráðherra skýrði síðan frá því að
þau svör hefðu óformlega borist frá
Bandaríkjastjórn að Bandaríkin
virtu fullveldi og lögsögu Íslands í
einu og öllu og að þau gerðu ekki ráð
fyrir að Keflavíkurflugvöllur yrði
notaður í þeim tilgangi sem um væri
spurt en kæmi slíkt til álita myndu
þau fyrst eiga um það samráð við ís-
lensk stjórnvöld. „Að mínum dómi
eru þessi svör því miður alls ekki full-
nægjandi enda er þeirri spurningu
ósvarað hvort umræddir flutningar
hafi átt sér stað eða ekki,“ sagði Geir.
„Bandarískum stjórnvöldum hefur
verið gerð grein fyrir þessari afstöðu
minni og ítarlegra svara krafist.“
Þegar utanríkisráðherra hafði gert
grein fyrir þessu komu stjórnarand-
stæðingar í pontu og sögðu m.a. að
hann sýndi Bandaríkjamönnum und-
irlægjuhátt. Össur Skarphéðinsson
sagði að það væri krafa stjórnarand-
stöðunnar og Samfylkingarinnar að
utanríkisráðherra gæfi út yfirlýsingu
um að flugvélum með þekktum skrá-
setningarnúmerum yrði bannað að
fljúga um Ísland. Mörður Árnason,
þingmaður Samfylkingarinnar, sagði
að utanríkisráðherra hefði ekki upp-
lýst um það hvort Bandaríkjamenn
kynnu að hafa fundið sér leyfi til
þeirra fangaflutninga, sem um ræddi,
í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar um
stuðning við stríðið í Írak. Og Þuríður
Backman, þingmaður Vinstrihreyf-
ingarinnar – græns framboðs, sagði
að allt tengdist þetta innrásinni í Írak
og að Íslendingar væru á lista hinna
viljugu þjóða.
Helgi Hjörvar, þingmaður Sam-
fylkingarinnar, sagði að utanríkisráð-
herra sæti bljúgur með hendur í
skauti og biði eftir svari Bandaríkja-
manna og Jóhann Ársælsson, sam-
flokksmaður hans, sagði að niðurlæg-
ing íslenskra stjórnvalda í þessu máli
væri hrikaleg. Þá sagði Magnús Þór
Hafsteinsson, þingmaður Frjáls-
lynda flokksins, að grátbrosleg væri
sú staðreynd að það þyrfti fyrirspurn
frá stjórnarandstöðuþingmanni til
þess að íslensk stjórnvöld brygðust
við.
Kolbrún Halldórsdóttir, þingmað-
ur Vinstri grænna, sagði að utanrík-
isráðherra hefði farið fram í þessu
máli á kurteislegan og diplómatískan
hátt. Fólk krefðist þess hins vegar að
umrædd fangaflug yrðu fordæmd.
Ríkisstjórnin þyrfti að sýna að það
rynni blóð í æðum hennar.
Kristinn H. Gunnarsson, þingmað-
ur Framsóknarflokksins, sagði á hinn
bóginn að utanríkisráðherra hefði
svarað því með skýrum hætti, að ís-
lensk stjórnvöld myndu ekki sam-
þykkja umrædd fangaflug um Ísland.
Kristinn fagnaði þeirri afstöðu og
hvatti síðan til þess að ráðherra og
ríkisstjórnin fylgdu henni fast eftir,
en sætu ekki með hendur í skauti og
biðu eftir upplýsingum frá Banda-
ríkjamönnum.
Halldór Blöndal, þingmaður Sjálf-
stæðisflokks, sagði undir lok umræð-
unnar að hún væri mjög sérkennileg,
en kannski ekki óvenjuleg, í ljósi
gamalla umræðna um Keflavíkur-
flugvöll og varnarmál. „Það liggur
ljóst fyrir skv. yfirlýsingu utanríkis-
ráðherra að flug að því tagi sem fyr-
irspurnin fjallar um verða ekki heim-
iluð um íslenska lofthelgi og að
slíkum flugvélum verður ekki leyft að
hafa afnot af íslenskum flugvöllum.“
Halldór sagði að þessi afstaða hefði
komið skýrt fram í framsögu ráð-
herra. Í ljósi þess hefðu þær ræður
sem síðar hefðu verið fluttar verið
haldnar af mönnum sem ekki kynnu
að hlusta.
Geir H. Haarde utanríkisráðherra svarar fyrirspurn um fangaflutninga
Bandaríkjastjórn hefur
ekki veitt fullnægjandi svör
Morgunblaðið/Kristinn
Þrír þingmenn Samfylkingarinnar, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, Mörður
Árnason og Helgi Hjörvar, fylgjast með umræðum á Alþingi.
Eftir Örnu Schram
arna@mbl.is
EKKI er mikil hreyfing á varnarviðræðunum við
Bandaríkjamenn og íslensk stjórnvöld bíða eftir
því að heyra frá Bandaríkjamönnum frekar um
málið. Þetta kom fram á blaðamannafundi með
forsætisráðherra, Halldóri Ásgrímssyni, í Ráð-
herrabústaðnum í gær. Aðspurður viðurkenndi
Halldór að síðasta útspil bandarískra yfirvalda
hafi komið á óvart. „Það verður að viðurkennast
að það útspil sem kom frá þeim í Washington
kom okkur á óvart og er með öllu óviðunandi
miðað við þær samræður sem höfðu farið fram
þar á undan,“ sagði Halldór. Spurður hversu
lengi íslensk stjórnvöld myndu bíða eftir fund-
arboði að vestan, þ.e. hvort um væri að ræða tvo
mánuði, tvö ár eða tuttugu sagði Halldór ekkert
ákveðið um það en tók fram að biðin yrði hvorki í
tvö ár né tuttugu. „Við bíðum, en ég get ekki sagt
til um hvað sá tími verður langur. Það er hins
vegar staðreynd að í vor verða liðin fimm ár síð-
an bókunin sem undirrituð var 1996 rann út og
það er nokkuð langur tími.“
Aðspurður sagði Halldór að ríkisstjórnin hafi
enn ekki rætt við nein Evrópuríki hvað varnir Ís-
lands varðar. Tók hann fram að varnarmál bæri
þó oft á góma þegar rætt væri við fulltrúa frá
Evrópuþjóðum. „Þegar við hittum kollega frá
hinum Norðurlöndunum, sérstaklega í Noregi og
Danmörku, koma þessi mál til tals,“ sagði Hall-
dór og tók fram að bæði núverandi og fyrrver-
andi framkvæmdastjórar Atlantshafsbandalags-
ins hafi verið upplýstir um þetta mál með
reglulegum hætti. Hann sagði þá báða hafa verið
í samskiptum við Bandaríkin um varnir Íslands.
„Við höfum viljað forðast það að taka þyrfti mál-
ið upp á vettvangi Atlantshafsbandalagsins.
Þannig að þetta væri mál sem væri leyst tvíhliða
milli Íslands og Bandaríkjanna en kæmi ekki inn
á borð bandalagsins í Brüssel.“
Kostnaðartölur liggi ekki fyrir
Aðspurður hvort það liggi fyrir að Bandaríkja-
menn hafi farið fram á að Ísland taki þátt í
kostnaði við varnir Íslands sagði Halldór Banda-
ríkjamenn vera komnir inn á það svið að hans
mati. Tók hann fram að sjálfsagt væri að Íslend-
ingar taki við rekstri Keflavíkurflugvallar í mun
meiri mæli, sérstaklega hvað varðar borgaralega
flugið, og minnti á að samkvæmt varnarsamn-
ingnum eigi Bandaríkjamenn að sjá um varnir
Íslands en ekki aðra hluti. Hann vildi ekkert full-
yrða um það hvort kröfur Bandaríkjamanna
brjóti í bága við varnarsamninginn. Hann sagði
að það þurfi að koma skýrt fram ef að Banda-
ríkjamenn hafi aðra skoðun á því hvort Íslend-
ingar eigi að standa straum af vörnum landsins.
„Það hefur ekki komið beint fram. En þær hug-
myndir sem þeir voru með uppi á síðasta fundi
benda til þess að þau mörk séu orðin, að þeirra
mati, einhver önnur en við höfðum talið.“ Spurð-
ur hver áætlaður kostnaður Íslendinga væri
samkvæmt síðasta útspili Bandaríkjamanna
sagði Halldór þær tölur ekki liggja fyrir þar sem
sá kostnaður hefði ekki verið reiknaður út.
Þá var ráðherra spurður út í meint fangaflug
bandarísku leyniþjónustunnar CIA hér á landi.
Halldór sagði að Bandaríkjamenn yrðu að
standa við alþjóðlegar skuldbindingar á þessu
sviði, sem séu skýrar. Hann sagði fulltrúa
Bandaríkjastjórnar hafa verið kallaða fyrir í ut-
anríkisráðuneytinu til þess að spyrjast fyrir um
þessi mál, sem íslensk stjórnvöld séu algjörlega
andvíg.
Óljóst hvenær niðurstaða
fæst í varnarviðræðurnar
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
ÞINGFUNDUR Alþingis hefst kl.
10.30 í dag. Á dagskrá eru utanrík-
ismál og mun Geir H. Haarde utan-
ríkisráðherra flytja skýrslu sína um
þau mál.
AF ÞEIM tuttugu og sjö sendiherr-
um sem hafa verið skipaðir frá árinu
1995 störfuðu fimmtán innan utan-
ríkisþjónustunnar og hlutu fram-
gang í embætti sendiherra. Þetta
kemur fram í skriflegu svari Geirs
H. Haarde utanríkisráðherra við
fyrirspurn Sigurjóns Þórðarsonar,
þingmanns Frjálslynda flokksins.
Aðrir sem hafa verið skipaðir í
stöðu sendiherra frá árinu 1995 voru
ráðherrar, alþingismenn, ráðuneyt-
isstjóri, framkvæmdastjóri heima-
stjórnarafmælisins, einn af þremur
varaframkvæmdastjórum OECD,
framkvæmdastjóri Þróunarsam-
vinnustofnunar Íslands, ráðgjafi for-
sætisráðherra í utanríkismálum,
prófessor og útvarpsstjóri.
15 störfuðu áð-
ur hjá utanríkis-
þjónustunni
FLUGMÁLASTJÓRN hefur, að
sögn samgönguráðherra, stofnað
vinnuhóp til að endurskoða verk-
lagsreglur um lendingar erlendra
þotna á Reykjavíkurflugvelli. Vinnu-
hópurinn eigi m.a. að skoða hvort
takmarka eigi slíkar lendingar við
algjör undantekningartilvik.
Þetta kom fram í svari ráðherra
við fyrirspurn Marðar Árnasonar,
þingmanns Samfylkingarinnar, á Al-
þingi í gær. Tilefni fyrirspurn-
arinnar var hávaðaflug fjögurra
breskra herflugvéla fyrir lendingu á
Reykjavíkurflugvelli hinn 16. sept-
ember sl. Ráðherra sagði að flug-
málastjórn teldi almennt ekki æski-
legt að herþotur lentu á vellinum.
Það hefði hins vegar verið óhjá-
kvæmilegt 16. september sl. vegna
þoku. Hann sagði þó ljóst að þot-
urnar hefðu haft hærra en leyft væri
á Reykjavíkurflugvelli.
Reglur um
þotulendingar
skoðaðar
STURLA Böðvarsson sam-
gönguráðherra sagði á Alþingi í
gær að hann teldi svokallaða
skuggagjaldaleið betri kost við
lagningu Sundabrautar en svo-
kallaða notendagjaldaleið, en
síðarnefnda leiðin var farin við
gerð Hvalfjarðarganganna.
Þetta kom fram í svari hans við
fyrirspurn Jóhanns Ársælsson-
ar, þingmanns Samfylkingarinn-
ar.
„Tvær leiðir eru færar við að
leggja Sundabraut sem einka-
framkvæmd,“ sagði hann. „Ann-
ars vegar að fara leið notenda-
gjalda eins og gert hefur verið í
Hvalfjarðargöngunum, þar sem
notendur samgöngumannvirkis-
ins greiða beint fyrir notkun
hverju sinni. Hin leiðin er svo-
kölluð skuggagjaldaleið, þar sem
framvæmdaaðilinn fær greitt frá
ríkinu, fyrir þá umferð sem fer
um mannvirkið. Sú aðferð,
skuggagjaldaleiðin, kallar ekki á
greiðslu vegfarenda þegar þeir
aka um mannvirkið.“
Ráðherra tók fram að not-
endagjaldaleiðin kæmi ekki til
greina nema með uppstokkun á
gjaldtöku í Hvalfjarðargöngun-
um, þ.e. þannig að aðeins yrði
gjaldtaka á einum stað á þessum
vegarkafla. Hann bætti því síðan
við að hann teldi skuggagjalda-
leiðina betri kost.
Aðeins
verði gjald-
taka á
einum stað