Morgunblaðið - 18.11.2005, Qupperneq 31
bíl,“ segir Þuríður og Una bendir í
því samhengi á að börn með
Downs-heilkenni hafa lítinn áhuga
á leikföngum meðan þau eru lítil
og því geti falist mikill sigur í því
að fá þau til að halda á og sýna
leikföngum áhuga. Bendir Þuríður
á að slík þjálfun sé grundvöllur að
því að börnin geti lært að bjarga
sér í framtíðinni. „Þannig er t.d.
lögð áhersla á að kenna börnum að
mata dúkku, breiða yfir hana og
klæða, því þetta er færni sem mið-
ar öll að því að gera þau betur í
stakk búin til að takast á við fram-
tíðina.
Þannig felur það t.d. í sér að
kenna þeim að sitja við borð og
einbeita sér að og leika með leik-
föng í sérundirbúning fyrir það að
sitja í skólastofu síðar meir, þ.e.
eflir einbeitingu og athygli,“ segir
Þuríður og bendir á að ástæða
þess hversu góðum árangri
snemmtæk íhlutun skili megi m.a.
skýra með því að heili barna sé
ekki eins sértækur og heili fullorð-
inna. „En með snemmtækri íhlut-
un má hafa áhrif á þroska mið-
taugakerfis hjá börnum.“
Eftirspurnin rakin
til aukinnar meðvitundar
og þekkingar
Aðspurð segir Þuríður nokkuð
misjafnt hversu gömul börn séu
þegar þau greinast með þroskafrá-
vik, en það fari m.a. eftir heil-
kennum. „Það segir sig sjálft að
því meiri sem fötlunin er og því
sýnilegri sem hún er þeim mun
meiri líkur eru á að hún greinist
snemma.
Því minna sýnilegt og því minni
frávík þeim mun erfiðara er að
greina.
Við höfum þannig verið að fá allt
upp í 15–16 ára gömul börn sem
eru að greinast með þroskahöml-
un,“ segir Þuríður. Spurð hvað
taki við þegar barn með þroskafrá-
vik byrjar í leikskóla segir Þuríður
að þá taki við eftirfylgd, en þá er
fylgst með aðstöðu og framförum
einstaklingsins og þess gætt að
hann njóti viðeigandi þjónustu, svo
sem ráðgjafar, sérkennslu, þjálf-
unar og meðferðar, félagslegs
stuðnings og hjálpartækja. Einnig
feli eftirfylgd í sér endurmat á
færni milli skólastiga og aðstæðum
eftir því sem við á.
„Endurmatið er ætlað til þess að
grunnskólinn geti byggt upp ein-
staklingsbundið nám fyrir börnin á
grundvelli þessara upplýsinga,“
segir Þuríður og bendir á að að
jafnaði sé eftirfylgd í höndum aðila
utan Greiningarstöðvar og í sem
nánustu umhverfi við búsetu
barnsins.
Þessir aðilar geta verið sérfræð-
ingar, svæðisskrifstofa málefna
fatlaðra eða sveitarfélaga sem tek-
ið hafa að sér þjónustu við fatlaða,
sérfræðiþjónusta skóla, ráðgjafar-
þjónusta leikskóla og aðrir sér-
fræðingar eftir því sem við á.
Árlega berast Greiningarstöð-
inni um 250 nýjar tilvísanir og þar
af eru hátt í hundrað á fagsviði
þroskahömlunar þar sem Þuríður
og Una starfa.
Einnig berast stöðinni rúmlega
50 endurtilvísarnir árlega, t.d. ef
ný vandamál hafa komið upp eða
framfarir hafa reynst hægari en
búist var við.
Aðspurðar segja Þuríður og Una
eftirspurn eftir þjónustu Greining-
arstöðvarinnar hafa aukist veru-
lega á síðustu árum með betri
greiningartækjum og vaxandi
þekkingu á og meðvitund um mik-
ilvægi þess að standa faglega að
aðstoð við fötluð börn snemma á
lífsleiðinni, en þannig er stuðlað að
því að íhlutun skili meiri árangri.
Aukin eftirspurn hefur hins veg-
ar leitt til þess að biðlistar hafa
myndast sem þýðir að börn eldri
en tveggja ára þurfi stundum að
bíða í allt að eitt til tvö ár.
Þuríður bendir þó að á þessum
biðtíma sé alltaf stefnt að því að
vera í sambandi við barnið, fjöl-
skyldu þess og leikskóla og veita
þar ráðgjöf.
Yngstu börnin, þ.e. á aldrinum
0–2 ára komist hins vegar nánast
strax að.
Segjast Þuríður og Una vonast
til þess að starfsemin verði efld
jafnt og þétt á næstunni með
auknu fjárframlagi og að biðlistar
muni smám saman hverfa.
silja@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. NÓVEMBER 2005 31
VELFERÐ BARNA
Er ekki tími
til kominn að
embla?
til þess að örva Elís Aron til að yf-
irfæra þá færni sem hann öðlist á
Greiningarstöðinni á aðra staði í
öðrum aðstæðum, því það gerist
ekki sjálfkrafa. Þá getur skipt máli
að hafa við höndina sömu leik-
föngin og hann leikur sér með í
Greiningarstöðinni og því hafa Sig-
ríður og Bjarki fengið lánuð heim
bæði leikföng úr leikfangasafni
Greiningarstöðvarinnar og hjálp-
artæki, s.s. gönguvagna, sem hafa
komið að góðum notum.
„Hann er ótrúlega duglegur og
flottur strákur, sem reynir að
herma eftir því sem við erum að
gera eða systur hans,“ segir Sig-
ríður og tekur fram að þó Elís Ar-
on sé duglegur að reyna að fá fólk
til að stjana við sig, t.d. í kringum
matargjafir, sé hann ákveðinn í því
að gefa til kynna hvenær hann vilji
ekki láta hjálpa sér. Fyrir áttu
Sigríður og Bjarki tvær stelpur,
Hörpu Rós og Karen Rós, sem eru
nú átta og ellefu ára gamlar.
Spurð hvort mikill munur sé á því
að ala upp Elís Aron eða dæturnar
svara þau því játandi. Eitt af því
sem þau nefna er að þau þurfi að
vera sér meðvituð um hvaða kröf-
ur sé hægt að gera til Elísar Ar-
ons og eins að gæta þess að gera
ekki of miklar kröfur, þar sem
andlegur og líkamlegur þroski fari
ekki sjálfkrafa saman. Þau játa
hins vegar að eðlilega fái þrosk-
astig og framfaraskref Elísar Ar-
ons meiri athygli en var hjá stelp-
unum þegar þær voru yngri.
„Hann var núna síðast að læra að
klifra sjálfur niður úr sófanum
heima og það vakti mikla athygli
okkar, mun meiri athygli en þegar
stelpurnar átti í hlut á sínum tíma,
kannski af því að maður bjóst bara
við því að þetta kæmi sjálfkrafa
hjá þeim,“ segir Bjarki og tekur
fram að Elís Aron sé sífellt í því
að koma foreldrum sínum á óvart.
„Við bjuggumst t.d. ekki við því að
hann yrði svona duglegur að læra
táknin í Tákn með tali sem honum
hafa verið kennd,“ segir Sigríður.
„Né að hann yrði svona duglegur
að leika sér sjálfur,“ bætir Bjarki
við, en nú um stundir er í miklu
uppáhaldi hjá Elísi Aroni að
syngja með karaókítæki heima.
Kom þægilega á óvart hversu
andrúmsloftið var gott
Elís Aron byrjaði í leikskóla sl.
sumar og hefur sú aðlögun gengið
afar vel að mati Unu. Hrósar hún
sérstaklega starfsfólki leikskólans
hans, Vallarsels á Akranesi, og
rifjar upp að leikskólastjórinn hafi
t.a.m. haft samband við sig hálfu
ári áður en Elís Aron átti að byrja
til þess að vita hvernig starfsfólkið
gæti með sem bestum hætti und-
irbúið komu hans. Nú eftir að Elís
Aron er kominn í leikskólann
hættir hann að fara reglulega í
Greiningarstöðina, en Una mun
fylgjast með honum í eftirfylgd á
leikskólanum og heimsækja hann
þar nokkrum sinnum á ári og eiga
þá fundi með bæði foreldrum hans
og sérkennslustjóra leikskólans til
að fara yfir stöðuna.
„Eftir á að hyggja finnst mér í
rauninni ótrúlegt að maður hafði
aldrei nokkurn tíma heyrt um
Greiningarstöðina áður en við
eignuðumst Elís Aron og okkur
var vísað hingað,“ segir Bjarki og
leggur áherslu á hve miklu máli
hafi skipt hversu gott og þægilegt
andrúmsloft ríkir á Greining-
arstöðinni. „Fyrsta daginn sem við
ætluðum að koma hingað ótt-
uðumst við að vera að fara inn í
eitthvert spítala- eða stofnanaum-
hverfi, en svo þegar maður kom
hérna inn reyndist þetta miklu
þægilegra en við þorðum að vona
og mjög heimilislegt og vinalegt
andrúmsloft,“ segir Bjarki.
silja@mbl.is
NÝTT hljómsveitarverk, Sinfón-
íetta eftir Þórð Magnússon, var
frumflutt á tónleikum Sinfóníu-
hljómsveitar áhugamanna í Grafar-
vogskirkju á sunnudaginn. Fyrir þá
sem ekki vita er sinfóníetta stutt
eða lítil sinfónía, og tónsmíð Þórðar
er aðeins um 12 mínútna löng og
því talsvert minni en ógnarlangar
sinfóníur sem stundum heyrast á
tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Ís-
lands í Háskólabíói. Þrátt fyrir að
vera ekki fyrirferðarmikil var Sin-
fóníettan þó hin besta skemmtun;
tónmálið var skemmtilega mynd-
rænt og sumt minnti jafnvel á tón-
list úr gömlum grínmyndum, a.m.k.
sveif lúmskur húmor yfir vötn-
unum. Það var eins og Þórður væri
að segja frá einhverju óskaplega
sniðugu sem samt var
ekki hægt að skilgreina
með orðum og hélt
merkingarhlaðið tón-
málið athygli manns
allan tímann. Verkið
var auk þess snyrtilega
raddsett fyrir hljóm-
sveitina, áferðin var
fíngerð en litrík og
heildarstrúktúrinn
sannfærandi; formið
var eins og í góðri
spennusögu með gríp-
andi byrjun, úthugsaðri
framvindu og rökrétt-
um endi. Geri önnur
tónskáld betur!
Leikur Sinfóníuhljómsveitar
áhugamanna undir stjórn Olivers
Kentish var upp og ofan eins og
gengur; flutningurinn á tónsmíð
Þórðar var a.m.k. líflegur þótt
hnökrar væru allnokkrir; gaman
væri að heyra verkið spilað af
Sinfóníuhljómsveit Íslands einhvern
tímann í náinni framtíð.
Á tónleikunum voru tvö önnur
atriði og annað þeirra ekkert smá-
ræði, sjálf fimmta sinfónían eftir
Tchaikovsky. Hitt var fiðlukonsert í
a-moll eftir Vivaldi
og voru einleikarar
þar þrír nemendur í
Suzuki-tónlistarskól-
anum, Sindri Snær
Einarsson, Inga Þor-
steinsdóttir og Unn-
ur Bjarnadóttir. Þau
eru á aldrinum 10 til
13 ára og stóðu sig
öll með ágætum.
Sinfónían eftir
Tchaikovsky kom
líka á óvart en þrátt
fyrir ótal feilnótur og
eina misheppnaða
innkomu var þetta
með því allra besta
sem ég hef heyrt á tónleikum
hljómsveitarinnar. Túlkunin var
ástríðuþrungin og hlaðin spennu og
oft var heildarhljómurinn merki-
lega þéttur og safaríkur; tækni-
legar misfellur fyrirgáfust því auð-
veldlega. Hljómsveitin fagnar um
þessar mundir fimmtánda starfsári
sínu og verða þessir afmælistón-
leikar að teljast henni fyllilega
samboðnir.
Eins og í góðri
spennusögu
TÓNLIST
Grafarvogskirkja
Sinfóníuhljómsveit áhugamanna flutti
tónsmíðar eftir Vivaldi, Tchaikovsky og
Þórð Magnússon. Einleikarar: Sindri
Snær Einarsson, Inga Þorsteinsdóttir og
Unnur Bjarnadóttir. Stjórnandi: Oliver
Kentish. Sunnudagur 13. nóvember.
Sinfóníutónleikar
Þórður Magnússon
Jónas Sen
FORNTÓNLISTARHÓPURINN
Rinascente, er leit fyrst dagsins ljós
í fyrravor, frumflutti í vor Þrenning-
aróratóríu Scarlattis frá 1715 – að
fimm atriðum slepptum af alls 26.
Fyrir því var engin ástæða tilgreind
þá, né heldur við fyrsta heildarflutn-
inginn sl. þriðjudagskvöld, en eftir
krókaleiðum hleraðist um síðir að
tenórskortur hafi valdið téðum úr-
fellingum fyrir hálfu ári. Tenórinn
fer með allegórískt hlutverk Vantrú-
ar – eina mómaldinn andspænis
sameinaðri sannfæringu Trúar (S I),
Kærleiks (S II) og Guðfræði (A),
með Tímann (B) sem oddamann.
Auðsjáanlega ekki lítið hlutverk, ef
marka má hvað heildarlengd verks-
ins óx nú úr tæpum 50 í rúmar 80
mínútur, að vísu að
hópsöngsatriðum með-
töldum.
Af hverju ekki var
beðið eftir að tenór
fengist í hlutverkið
fékkst s.s. ekki gefið
upp. Hitt var leiðara,
sérstaklega fyrir nýja
hlustendur, að fá enn
engar prentaðar upp-
lýsingar í tónleikaskrá
um eðli og tildrög
þessa sérkennilega
verks, einkum úr því
munnlegu kynning-
arnar frá í vor féllu nið-
ur. Í staðinn hefði vel
mátt stytta ítarlegar
ferilskrár söngvaranna og stjórn-
andans. En burtséð frá því var mikil
ánægja af flestu.
Fyrst og fremst var það vellauð-
ugri melódískri æð Scarlattis að
þakka, er slagaði víða upp í meist-
araverk hans Il primo omicidio frá
1707 um bróðurmorð Kaíns, en líka
oft góðum flutningi. Fiðlurnar voru
að vísu mistækar og hefðu stundum
mátt vera hreinni. En hljómsveitin
var í heild vel samtaka, þótt vissu-
lega hefði hún mátt vera talsvert
stærri og státa af a.m.k. einum
kontrabassa.
Af einsöngvurum
bar sem fyrri daginn
Jóhanna Halldórs-
dóttir. Hún var þaul-
vön fornstílnum og
söng allt óaðfinnanlega
með kontratenórsleitri
altrödd sinni svo unun
var að. Hallveig Rún-
arsdóttir gat stundum
verkað svolítið ámátt-
leg, e.t.v. í viðleitninni
við að tempra nátt-
úrutitrið við upphafs-
hyggjulegan söngstíl,
enda jókst öryggið til
muna þegar hún gat
leyft sér að syngja út.
Marta Halldórsdóttir
var í góðu meðallagi, og Hrólfur Sæ-
mundsson söng ábúðarmikinn Tím-
ann eins og sá er valdið hefur.
Tenórsöngur Ólafs Rúnarssonar
virtist á köflum svolítið óstyrkur, og
ekki gott að segja hvort ylli svipað
brúunarástand úr nútíma bel canto í
sléttari fornstíl líkt og hjá Hallveigu
systur hans, eða einfaldlega und-
angengið þjálfunarleysi sem sólisti.
Hins vegar gaf hljómmikil rödd hans
góða von um meiri sviptilþrif að
fleiri tækifærum fengnum.
Lengi var von á vantrúnni
TÓNLIST
Neskirkja
Alessandro Scarlatti: Óratórían La sant-
issima trinitá. Rinascente-hópurinn (Hall-
veig Rúnarsdóttir S I, Marta Halldórs-
dóttir S II, Jóhanna Halldórsdóttir A,
Ólafur Rúnarsson T, Hrólfur Sæmundsson
B. Hildigunnur Halldórsdóttir & Martin
Frewer fiðlur, Sarah Buckley víóla, Sig-
urður Halldórsson & Örnólfur Krist-
jánsson selló. Stjórnandi: Steingrímur
Þórhallsson semball). Þriðjudaginn 15.
nóvember kl. 20.
Forntónleikar
Ríkarður Ö. Pálsson
Steingrímur
Þórhallsson
STEINNINN, viðurkenning Ritlist-
arhóps Kópavogs, verður afhentur í
Gerðarsafni á morgun kl. 18. Gylfi
Gröndal hlýtur
Steininn að þessu
sinni fyrir ritstörf
sín.
Steinninn var
afhentur í fyrsta
skipti á síðasta
ári, en þá hlaut
Elísabet Jökuls-
dóttir hann. Mun
þetta verða árleg-
ur viðburður héð-
an í frá, að veita þeim rithöfundi og/
eða því skáldi viðurkenningu sem
hópurinn velur hverju sinni. Allir
þeir sem vilja heiðra Gylfa og hlusta
á upplestur hans eru velkomnir.
Hjörtur Pálsson kynnir verk skálds-
ins og Gunnar Birgisson, bæjarstjóri
Kópavogs, afhendir Steininn.
Gylfi fær
Steininn
Gylfi Gröndal
MENNING