Morgunblaðið - 18.11.2005, Side 59

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. NÓVEMBER 2005 59
MENNING
Stundum er eins og maður séstaddur í endalausri helvítismartröð hérna niðri!“ sagði
hann æstur karlinn sem beið við hlið
mér á rauðu ljósi á horni 37. götu og
Níunda strætis á Manhattan í liðinni
viku. Komið myrkur og vindsveipir
þeyttu rigningunni framan í vegfar-
endur sem allir voru að flýta sér
eitthvað lengra inn í borgina. Hann
horfði upp á mig; nokkrar tennur í
opnum munninum, óhreinn, gamall
og samankýttur, og í báðum hönd-
um úttroðnir plastpokar.
„Ég veit,“ svaraði ég eins og til að
segja eitthvað og stökk af stað yfir
götuna.
Umferð og mannþröng stórborg-
arinnar geta slegið suma alveg út af
laginu, en ég verð samt að við-
urkenna að mannfjöldinn heillar
mig alltaf jafn mikið. Og alltaf er
jafn gaman að eyða nokkrum dög-
um í New York, minni gömlu heima-
borg. Að berast með straumnum um
strætin, fylgjast með endalausum
fjölbreytileika mannlífsins.
  
Þó koma þær stundir að maðurvill fá næði til að hugsa, vera
einn með upplifunum sínum. Ekki
síst kemur sú löngun yfir mig í sýn-
ingarsölum og söfnum borga eins
og New York. Þennan sama dag og
gamli maðurinn vakti í sínum
dimma draumi í miðborginni hafði
ég orðið fyrir uppljómunum á
hlaupum um listasöfn. Ítrekað hafði
ég samt lent í því að upplifunin var
trufluð, sambandið milli mín og
verkanna rofið – af fólki sem var að
gera nákvæmlega það sama og ég;
að skoða verkin. Nema þetta fólk
fór um í hópum, leitt áfram af mis-
skemmtilegum og háværum leið-
sögumönnum safnanna, sem gerðu
sitt besta í að úthella fróðleiknum
yfir nærstadda.
Sjálfur hef ég veitt fólki leiðsögn
um söfn og sýningar, bæði heima og
erlendis, og haft gaman af. Ekki síst
þegar áheyrendur eru augsýnilega
þakklátir fyrir upplýsingarnar. En
þennan dag þurfti ég nokkrum sinn-
um að gera lykkju á leið mína um
sýningarsalina til að forðast leið-
sögnina.
Í ICP, International Center of
Photography, var yfirlitssýning á
Andre Kertesz, einum af mínum eft-
irlætis ljósmyndurum, sýning sem
ég hafði hlakkað mikið til að sjá. En
þegar ég gekk í salina glumdi á móti
mér rödd leiðsögumannins og ég sá
samfellda röð áheyrenda hans
hlykkjast með veggjum, rýnandi í
verkin, en elstu myndir hans eru
örsmáar. Ég hrökklaðist því upp á
efri hæðina og undi mér við að
skoða fréttamyndir frá borg-
arastyrjöldinni í El Salvador – svo
sannarlega áhugaverðar ljósmyndir
– þar til skipulagður hópurinn leyst-
ist upp og ég gat farið að upplifa
Kertész einn með sjálfum mér.
  
Ég skoðaði hið nýendurgerðaMuseum of Modern Art í
fyrsta skipti og var ánægður með
arkitektúrinn, sem er nægilega
hlutlaus til að flest verkanna fái not-
ið sín.
Áhugavert var að sjá hvaða verk
eru valin nú til að endurspegla
myndlist 20. aldar – valið er nokkuð
ólíkt því sem maður átti að venjast í
gamla MoMA; söguskýringin opnari
og fleiri þættir teknir inn. Og ljós-
myndadeildin stærri, sýnt úrval frá
ferli nokkurra ljósmyndara auk ár-
legrar sýningar á „nýrri ljós-
myndun“. Þá voru áhugaverð verk
á sýningu á nýjum aðföngum safns-
ins, þar á meðal hið stóra ævi-
sögulega „Solo Scenes“ eftir Dieter
Roth.
Oft hef ég dáðst að fræðslu-
dagskrá safnanna í New York fyrir
skólabörn, en á hraðri yfirferð
minni þennan dag þótti mér full-
mikið fara fyrir hópunum í MoMA;
myndlistarnemar höfðu stillt sér
upp fyrir framan lykilverk rissandi
og skrifandi og kennarar kölluðu á
milli þeirra útskýringar á súrreal-
isma, fútúrisma og æðaslætti borg-
arinnar í „Broadway búggí-vúggí“
Mondrians.
  
ÍMetropolitan-safninu er yfirlits-sýning á verkum eftir Fra Ange-
lico, en nú eru 550 ár liðin frá and-
láti þessa guðdómlega listamanns,
sem verður senn talinn til dýrlinga
samkvæmt tilskipun nýlátins páfa.
Þessi sýning á gullbrydduðum engl-
um og helgum mönnum var svo
sannarlega himnesk en hófstilltur
munkasöngur hefði átt betur við í
sölunum en hávær rödd listfræð-
ingsins sem fylgdi hundrað manna
hópi fast á eftir mér milli verkanna.
Yfirreiðina um sýningar í borg-
inni endaði ég á annarri hæð Metro-
politan, á afar vel samansettri en
stórri sýningu á teikningum eftir
van Gogh. Ég var gjörsamlega upp-
gefinn þegar ég steig út af sýning-
unni, en hvað blasti þar við mér ann-
að en „Höfnun Péturs“, eitt af
meistaraverkum Caravaggios, sem
ég hafði síðast séð á yfirlitssýningu
á síðustu verkum þessa mikla meist-
ara í London í vor. Ég hneig þarna
niður á bekk, andspænis snilldinni,
og naut þess að taka aftur inn and-
rúmið og meistaralega tæknina,
auk þess að horfa á annað sjaldséð
verk Caravaggios, af lútuleikara,
sem er í einkaeigu en í láni í safninu
um hríð. Þarna sat ég í leiðslu, sann-
kallaðri uppljómun, þreytan rann úr
fótunum og hugurinn endurnærðist,
en hver birtist þá annar en ungur
leiðsögumaður með hóp fólks í eft-
irdragi – og stilltu þau sér upp beint
á milli mín og Caravaggios. Þá var
ég líka búinn að fá nóg af boðberum
listanna og lét mig hverfa út í Cent-
ral Park, þar sem ég gat verið einn
með íkornunum um stund.
Með boðberum listanna
’Þennan sama dag oggamli maðurinn vakti í
sínum dimma draumi í
miðborginni hafði ég
orðið fyrir uppljóm-
unum á hlaupum um
listasöfn. ‘
AF LISTUM
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Morgunblaðið/Einar Falur
Helgistundin á enda: leiðsögumaður og áheyrendur taka yfir Höfnun Péturs eftir Caravaggio.
ÞEGAR ég var búinn að hlusta í hálf-
tíma á nýútkominn geisladisk
Kvennakórs Reykjavík sem inniheld-
ur eingöngu íslenska tónlist, fór mér
að leiðast. Og sú líðan hélst óbreytt
það sem eftir var. Samt er söngur
kórsins ekki slæmur; mismunandi
raddir eru í ágætu jafnvægi og fátt er
um falskar nótur. Túlkunin er hins-
vegar svo flatneskjuleg að það hálfa
væri nóg. Verk eins og hið tíu mín-
útna langa Ég hlusta á þær glóa eftir
Mist Þorkelsdóttur, þar sem allt
mögulegt ber fyrir eyru, þarf að vera
sungið af innlifun og með allskonar
litbrigðum ef tónlistin á ekki að verða
að helberri endaleysu. Ekki nægir að
syngja hreint; orðin þurfa að hafa ein-
hverja merkingu og það er hlutverk
kórsins að gæða þau lífi, undirstrika
það sem textinn fjallar um, magna
það upp og skapa stemningu. Því
miður hefur það ekki tekist á þessum
geisladiski.
Kórinn syngur undirleikslaust all-
an tímann og eykur það á tilbreyting-
arleysið. Að hlusta á karla- eða
kvennakór í 50 mínútur er býsna ein-
hæft í sjálfu sér, en það má vega á
móti því með hugmyndaríkri túlkun,
eða fjölbreyttri efnisskrá. Því er ekki
að heilsa hér.
Tónlistin er samt áhugaverð í
sjálfri sér; Spinna minni og hið fyrr-
nefnda Ég hlusta á þær glóa eftir
Mist eru metnaðarfull, snyrtilega
samin verk og er sömu sögu að segja
um tónsmíðina Sápukúlur og snjallar
útsetningar á íslenskum þjóðlögum
eftir Hildigunni Rúnarsdóttur. Salve
Regina eftir Hjálmar H. Ragnarsson
og Krummi og Ektamakinn elskulegi
eftir Tryggva M. Baldvinsson, ásamt
fleiru, er líka fallegt. Lítt áhugaverð
túlkunin gerir því bara ekki nægilega
góð skil.
Upptakan er hljómmikil en dálítið
loðin og kemur því ekki sérlega vel út.
Hinsvegar er útlit geisladisksins og
frágangur á bæklingnum sem fylgir
honum í hæsta gæðaflokki; verst að
það dugir ekki til.
Flatur
söngur
Jónas Sen
TÓNLIST
Íslenskur geisladiskur
Kórinn syngur lög eftir íslensk tónskáld.
Stjórnandi: Sigrún Þorgeirsdóttir. Útgef-
andi: Kvennakór Reykjavíkur.
Kvennakór Reykjavíkur
HÚSFYLLIR var í Þrúðvangi þegar litli salurinn
að Álafossi í Mosfellssveit myndaði rammann um
flamenco-tónleika Símonar Ívarssonar á sunnu-
dag. Harla óvænt og jafnvel drungaleg umgjörð
fyrir funheit viðfangsefni runnin frá hinztu Már-
um á Spáni að Granada unninni 1491, er hákaþ-
ólsku herkonungshjónin Ísabella og Ferdínand
nenntu ekki að svæla úr síðustu klettafylgsnum
sínum.
Hitt var sömuleiðis óvenjulegt að tíu af tólf lög-
um dagskrár voru eftir gítarleikarann sjálfan, og
veit ég ekki til að jafnsuðræn og seiðandi tóngrein
hafi fyrr verið ástunduð af jafnnorrænu tónskáldi.
Enda voru menn brenndir fyrir minna á dögum
Ara í Ögra og Páls í Selárdal. Ennfremur kom á
óvart hvað leyndist mikil og fjölbreytileg músík í
þessum tíu ópusum Símonar.
Fyrir utan sterkan spunaþátt greinarinnar
stafaði fjölbreytnin kannski að hluta af því hversu
víða var leitað fanga um form og stíl, eða allt til
latnesku Ameríku, og því áhöld um hvort sumt
mætti telja til hreinræktaðs spænsks flamenco. Þ.
á m. endurómar af sláttarhætti frá Kólumbíu
(fyrrum Nýju Granödu), Kúbu og Argentínu. En
mér er sama. Hugvitið og melódísk andagiftin,
sem skein úr þessum ýmist skapheitu eða íhugulu
smásmíðum, kom manni nefnilega hvað eftir ann-
að í stanz. Virtist gráupplagt að gefa þær út á
hljómdisk, svo kæmu að notum við t.d. ört víkk-
andi fótmenntaiðkun landsmanna. Að ekki sé tal-
að um líklegt gildi þeirra fyrir kennslu og kons-
erthald.
Meðal inntakslegra risa mætti nefna hið kúbska
Rumba gitana, Granadina (með hæverskri nið-
urlagstilvitnun í „Alhömbru“ eftir Tarrega),
kraftmikla Fandango Huelva, flúraða Rondeña,
fírugt argverska Tango gitana (með dansbassam-
ynztrinu iv-III-II-i að 17. aldar hefð, þótt svipaðar
hljómaformúlur kæmu víðar fyrir) og hið sjóðheitt
kryddaða lokanúmer, Dansa Mora. Einu að-
fengnu verkin, Orition eftir Sanlucar og Bulerias
e. Paco de Lucia, voru og áheyrileg burtséð frá
heldur eirðarlausri ytri áferð.
Öllu var forkunnarvel tekið, þó svo að meiri-
hluti lófataksins hafi sennilega fremur beinzt að
tónsmíðunum en flutningi þeirra. A.m.k. fyrir
mína parta, því hvað tæknilega útfærslu varðar
mætti segja að túlkandinn hafi verið versti óvinur
höfundarins. T.a.m. komst varla nokkur hraða-
runa 100% ólöskuð á loft fyrir loftnótur. Og þar
sem taktpúls átti greinilega að vera fastur fyrir,
varð áferðin í staðinn óróleg, ef ekki beinlínis
flaumósa. Virtist gítaristann almennt skorta þá ís-
köldu yfirvegun er þurfti til að fá hið ýtrasta úr
sínum eigin tónsmíðum – þrátt fyrir augljósa inn-
lifun og oft bráðfallegan tón á kyrrlátari stöðum.
Mætti jafnvel kalla að hér færi of gott efni fyrir of
lítið, því margar smáperlur Símonar áttu vissu-
lega betra skilið.
En vonandi kemur annað á daginn í ótrufluðu
næði hljóðversins.
Of gott
fyrir of lítið
TÓNLIST
Þrúðvangur
Spænsk-latneskir flamencodansar eftir Símon Ívarsson,
Sanlucar og de Lucia. Símon Ívarsson gítar. Sunnudag-
inn 13. nóvember kl. 16.
Gítartónleikar
Símon Ívarsson gítarleikari.
Ríkarður Ö. Pálsson
VEGNA mistaka við vinnslu á bók-
sölulista vantaði eina bók á listann
sem birtist í blaðinu í gær. Breyting-
arnar sem hafa orðið eru þær að í
flokki Almenns efnis og handbóka er
bókin Gæfuspor: Gildin í lífinu eftir
Gunnar Hersvein, útg. JPV útgáfa, í
5. sæti listans. Þær bækur sem á eft-
ir koma eru því sæti neðar en listinn
sagði til um. Hægt er að skoða leið-
réttan lista á mbl.is.
Bóksölulistinn
Gildin í líf-
inu féllu út
MÁLVERKASÝNING Elsu Nielsen
verður opnuð í Galleríi List, Skipholti
50d, á laugardaginn kl. 14–16.
„Stílhrein verk Elsu hafa vakið
mikla hrifningu en yfir þeim hvílir
dulúðlegur blær þar sem mannverur
brjótast um í lituðu rými. Sýningin
ber titilinn Hamingja sem vísar til
þess að í hverju verki er hamingjan
undirstrikuð með textabroti sem gef-
ur því um leið ákveðið sérkenni,“ seg-
ir í kynningu.
Elsa Nielsen útskrifaðist frá
Listaháskóla Íslands 1999 sem graf-
ískur hönnuður en þetta er önnur
einkasýning hennar á sviði málara-
listar. Á heimasíðu Elsu, www.els-
anielsen.com, gefur að líta brot af
verkum hennar.
Sýningin Hamingja stendur til 2.
desember.
Hamingja í
Galleríi List