Tíminn - 06.10.1970, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
ÞRH>JUDAGUR 6. október 1970
Hjúpur leyndardómanna ligg-
ur enn þá yfir Afghanistan.
Þetta mikla fjallaland í
hjarta Asíu, hefur ekki enn
verið „uppgötva©" af ferða-
mönnum, en það eru líka ekki
nema átta ár síðan landið var
opnað fyrir almenning. — En
hvað finnur maður svo í »and-
inu milli Kína og Persiu? — Jú,
14 milljónir manna, og meðal
þessa fólks kynnist maður ó-
hugnanlega mikilli fátækt.
Sé farið í flugvé,' frá Teher-
an, og lent á flugvelli í Kabul-
dalnum, sem er rétt við höfuð-
borg landsins, er farið úr birtu
í skugga. Það fyrsta sem mað-
ur sér, þegar gengið er úr flug-
vélinni, er óhreint íó!k vafiffl
inn í ullarteppi — óhreint fólk
sem skelfur af kulda. Það er
kalt í Kabuldalnum yfir vetrar-
tímanna og liggur dax'urinn 2000
m yfir sjávarmáli. Stór hluti
fólksins þarna, á hvergi heima,
en í fjallshlíðunum er þó hægt
að finna röð af fruimstæðum
steinhúsum og jarðhúsum.
Það er eðlilegt, að land sem
ekkert er nema fjöTL og aftur
fjöll, sé eigi frjósamt. Sauð-
f járræktin er inikilvægust í lífs
baráttu Afghanistamanna, en
námugröftur er sífellt að verða
þýðingarmeiri. Námugröftur er
þó mjög takmarkaður enn sem
komið er, og fer einkum fram
nyrzt í landinu og við bak þess
atvinnurekstrar styður f jár-
magn frá Sovétríkjunoitn. Eig-
inlega verður maður"því ekki
undrandi yfir þeirri vitneskju,
að yfirleitt eru daglaun alþýðu-
manna i Afghanistan ekki nema
sem svarar 20 ísl. kr. En er
hægt að ifa á svo litlu? Þegar
kröfurnar eru litlar er þaö
hægt, og allt er svo ódýrt í
Jandinu, að útlendingar verða
undrandi yfir því. Til dæmis
kostar næturgisting á hóte'um
í Afghanistan varla meira en
20 ísl. kr. En þá verður líka að
minna á, að aðbúnaðurinn er
mjög slæmur á hótelunum, og
maður verður að vera afar var-
kár vilji maður ekki fá kóleru,
eða aðra hættulega sjúkdóma.
Farsóttir er raiörg tíðar í land-
inu, og þar deyja margar þús-
undir manna árlega í farsótt-
um. Þa^ er p'r>.ki!m kóteran og
bólusóttin, sem herjar á fólk-
ið, einnig valda tavz3v:'; 4
berklar dauðsföliuaa m<u'gr£Ú
Barnadauði er.afar mikill, jafn-
vel mun meiri en í Indlandi.
Kona sem ég átti ta: við, hafði
fæfi tólf börn, en aðeins eitt
þeirra var á lífi. Slíkt er ekk-
ert einsdæmi í Afghanistan.
Auðvitað er það sóðaskapur-
inn, sem veldur þessum miklu
dauðsföllum. I öllum bæjum
landsins standa göturæsin op-
in, og aÆr geta hugsað sér
hvað mikinn sóðaskap þetta fyr
irkomulag hefur í för með sér.
Vatnið sem fólkið drekkur er
óhreinsað yfirborðsvatn eða
brunnvatn — alls staðar aug-
ljós skortur á öllu er nefnist
hreinlæti. En vatnið er ef til
vilí mesta vandamál þjóðarinn-
ar. Og í miklum þurrkatímum,
vtrðist þetta vandamál vera
með öllu óleysanlegt.
Matarskorturinn er einnig
mjög mikill, og það er mikið
unn horaða Afghanistanbúa —
margir ganga uin eins og lif-
3"'': h»*-'^'^»'íur. Pólkið lifir
aöaiie£<t a te og þurru brauði —
Sóöaskapurinn er víða áberandi og skolprœsi víSa opin á götum, eins og sést á þossari mynd, sem er frá
höfuóborginni Kabul.
AFGHANISTAN
- land hinna mörgu óleystu verkefna
næringarrík er ekki sú fæða.
Þeir eru margir Afghanistan-
búarnir, sem deyja úr sulti, og
margir deyja þeir á götunum.
Aud Svinland, norskur lækn-
ir og eiginkona hans, háfa í
þrju ár búið í Afghanistan. Þau
segja Iæknaskortinní4 .landinu.
hreint út sagt ægilegan. íbúar
landsins eru eins og fyrr sagði
14 miL'jónir, en í landinu eru
ekki sjúkrarými fyrir fleiri en
eitt þúsund manns.
Danska hjúkrunarkonan Ell-
en Rasmussen, sem hefur stund
að hjúkrun í Afghanistan frá
1927, setti upp fyrsta sjúkra-
skýlið úti á landsbyggðinni.
— Þeir voru margir erfið-
leikarnir sem við þurftum að
yfirstíga þegar við héldum
1966 í baráttuferð út á lands-
byggðina. Við vorum fjögur
saman, tveir bandarískir lækn-
ar, innfæddur x'æknir og svo ég,
sem var eina hjúkrunarkona,
segir Ellen Rasmussen. Við
fórum um mikinn hluta lands-
ins og margs konar lyf jum var
dreift og alls staðar blasti við
þörfin eftir læknum. Þá virtist
fólkið samt vera óvinveitt í okk
ar garð, en nú er þessu öðruvísi
farið. Þegar ég fenðast nú um,
kemur svo mikið af íóM til
min sem vill fá lækningu, að-
ég get varla 'nnt því öllu. Nú
hafa amerískar hjálparsveitir
komið til landsins, til þess að
teysa vandamálið, en þörfin *yr
ir hjúkrunarkonur og sjúkra-
liða er enn þann dag í dag
hræðilega mikil. Hér er mikið
verkefni fyrir okkur Norður-
landalbúa, segir Ellen afS lokum.
Maður fellur sannarlega ekki
veí inn í umhverfið, þegar maö-
ur sem Evrópubúi gengur í
hvítri skyrtu með bindi o.s.frv
eftir óhreinuim götum Kabul-
borgar. Á götunum lyktar allt
af saur og öðrum óhreinindum.
Víða situr fólkið í allri
eymd sinni og starir á mann.
En það betrar ekki, jafnvel þótt
það hafi ríka ástæðu til þess.
Aöems þegar það er algjört
lífsspursmál, leggur Afghanist-
anbúi sig niður við að betla.
Hins vegar fjölgar stöðugt
.ietlurum frá Evrópu á götum
borgarinnar. Það eru svonefnd-
*ir hippar, seim þangaðháfá ferð
azt á puttanum, til þess að
fá bash keypt á ódýran hátt.
Þeir eru sem sé pen-
ingalausir og skammast sín
ekki fyrir að beWa frá fólki,
sem ef til viJl er það fátækasta
í heimi. Hipparnir hafa valdið
vandræðum þeim fáu Evrópu-
mönnum, sem hafa atvinnu í
landinu. Kabulbúar eru nefni-
lega farnir að líta á alla hvíta
menn, sem hippa og eru af
þeim ástæðum farnir að ííta
niður á Evrópubúa. Það er hægt
að kaupa hash á götuim úti og
það er ekki dýrara, en tóbak
hér í Reykjavík. Hashkaupmenn
imir eru alls ekki hræddir við
BÍS bjóða varning sinn á götum
úti — hver má sjá það sem vill.
Sauð-fjárrækt er mikiivœgasta atvinnugrein Afghanista.
I gegnum miðja höfuðborgina
rennur á, sem sama nafn ber og
borgin, Kabul. Það er leysing-
arvatn frá jöklunum í Hindu-
kusjfjölkmum, þar sem hæsti
tindurinn er 7700 metrar. Þeg-
ar þetta vatn er komið aL'a leið
úr þeim miklu fjöllum, er það
orðið anzi óhreint, og áin er
skolpræsi Kabulborgar. — En
samt er þafð í ánni, sem fólkið
þvær klæði sín, fæðu sfna og
sig sjálft. Það mumdi lfklega
hneyks'a Islending, þegar
hann stæði í fyrsta sinn við
ána og sæi mann gera þarfir
sínar í hana — og rétt hjá þeim
síðamefnda, annan mann að
baða sig í ánni, en þetta er
ósköp algeng sjón í höfuiðborg
Afghanistan.
Það er mikið ferðazt í hest-
vögnum í Afganistan, en það er
líka hægt að ferðast þar um í
vögnum, sem dregnir eru af
mönnum. Stundum er nauðsyn-
legt að ferðast um Kabulborg í
vagni, þvi að oft kemur fyrir,
alð skolpvatnið flæðir yfir aflar
göturnar.
Fyrir ferðamenn, sem koma
til landsins og ekki vilja hætta
á að eyðileggja maga sinn,
er matur mikið vandamál. A
hótelinu Spinzar í KabuJ er
hægt að fá góðan mat, en einn-
ig mat, sem valdið getur injög
slæmum niðurgangi. Ef manni
þykir steiktur matur góSur er
þó líklegt að öryggi magans
sé tryggt. — 1 útjalðri höfuð-
borgarinnar, hefur á þessu ári,
skotið upp kollinum fyrsta
flokks hóteli og var það byggt
með bandarísku fjármagni.
Hótelið er svo fínt að Jægra
settir starfsmenn þess, sem yf-
irleitt eru innfæddir, þorðu
varla í fyrstu, að ganga á tepp
um hótelsins, og þeim fannst
víst „svolítið" einkennilegt að
horfa á alla fátæktina út um
hina stóru glugga. — Tekið ska'J
fram, aSS hótelið er byggt fyrir
bandaríska ferðiamenn, einkum
fyrir milljónamæringafrúr í
heimsreisu.
Jafnvel þótt landið hafi ver-
ið opnað fyrir átta árutn,
er það eftir sem áður, frum-
stætt land þar sem lifshættir
fólksins eru mörg rundruð ár-
um á eftir tímanum, sé borið
saman við okkur hér á Vestur-
Ændum. — í hinum mörgu
fjalladölum landsins, finnst
manni jafnvel lífshættir fólks-
ins vera heilli ö;d á eftir tím-
anum, og oft kemur þar tii
óeirfða milli einstakra ætta. Ný
lega vora fimm þúsund tnanns
drepnir í slíkum óeirðum í ein-
um dalanna. Eru það oftast
rógberar, sem valda þessum 6-
eirðum. Líf hins óbreytta manns
í Afghanistan er *'ítið sem ekk-
ert virt, og lendi maður í slags-
máfum og takizt að drepa and-
stæðinginn, er litið á mann sem
hetju. Það er því ekki undra-
vert þó að Nonðurlandabúar,
sem fara til landsins geri
ýmsar öryggisráðstafanir áður..
Margir hafa með sér schæfer-
hund, og æfa sig í meðferð skot
vopna. Það er ekki erfitt að
bera skotvopn, og allur er var-
inn góður. — Taki maður til-
lit til siða íbúa landsins, á mafð-
ur -ð geta komizt heill að húf j
frá hinu frumstaeða Afghanist.
an.
Einar Lyngar