Tíminn - 10.10.1970, Blaðsíða 9

LAUGARDAGUR 10. október 1970.
TÍMINN
9
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
Karisson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislasoa Ritstjórnar-
skrifstofur I Edduhúsinu. símar 18300 —18306. Skrifstofur
Bankastræti 7 — Áfgreiðslusími 12323. Auglýsingasimi 19523.
Aðrar skrifstofur sími 18300. Askriftargjald kr 165.00 á mánuði.
Inna.niands - 1 lausasölu kr. 10,00 eint. Prentsm Ekida hl.
Verkefnin framundan
Alþingi kemur saman í dag. Við setningu þess hljóta
að rifjast upp þau verkefni, sem bíða þess, og vinna
verður að nú og á næstu þingum. Meðal þeirra verkefna,
sem telja verður einna mest aðkallandi, eru þessi:
ífc Að vinna að því að draga úr dýrtíðarvextinum,
treysta þannig grundvöll atvinnuveganna og stuðla að
auknum kaupmætti launa á þann hátt.
sfc Að auka stjórnun og hagræðingu í rekstri atvinnu-
veganna og byggja upp nýjar atvinnugreinar.
❖ Að skipuleggja þannig fjárfestingu og framkvæmd-
ir, að fjármagnið nýtist sem bezt og að það gangi
fyrir, sem er aðkallandi.
$ Að stuðla að auknu jafnvægi í byggð landsins með
eflingu þéttbýliskjarna og kaupstaða og kauptúna
sem fyrir eru. Mikilvægur þáttur í þessu, er að móta
nýja landbúnaðarstefnu, sem tryggi þeim, er land-
búnað stunda, ekki lakari kjör en sambærilegum
stéttum.
$ Að endurskipuleggja allt skólakerfið með tilliti til
breyttra tíma og aðstæðna og tryggja öllum sem
jafnasta og bezta aðstöðu til menntunar.
í Að marka afstöðuna til Efnahagsbandalags Ev-
rópu, en það getur hæglega orðið örlagaríkasta málið,
sem þing og stjórn þurfa að fjalla um næstu misserin.
Ý Að hefjast handa um nýja sókn í landhelgismál-
inu og hafa þar náið samstarf við þau ríki, sem vilja
hnekkja þeirri viðleitni Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna, að binda fiskveiðilandhelgina við 12 mílur.
$ Að hefjast handa um öflugar ráðstafanir til að
koma í veg fyrir óhreinkun og mengun umhverfisins,
í samræmi við þingsályktunartillögu, sem Ólafur
Jóhannesson flutti á síðasta þingi.
Mörg fleiri veigamikil verkefni má nefna, en mörg
þeirra falla þó beint eða óbeint undir þau, sem hér hafa
verið talin. Upptalning þessi sýnir ljóst, að þau verkefni,
sem bíða framundan eru bæði stór og margþætt, og
að framtíð þjóðarinnar getur mjög ráðizt af því, hvernig
að þeim verður unnið allra næstu misserin.
Það var rétt ákvörðun hjá sænsku akademíunni að
veita rússneska rithöfundinum Alexander Solsjenitsyn
bókmenntaverðlaun Nobels á þessu ári. Það er undan-
tekningarlítið álit þeirra, sem dómbærastir þykja á bók-
menntasviðinu, að ekki hafi annar höfundur látið fara
frá sér vandaðri og athyglisverðari skáldverk á síðasta
áratugnum en Solsjenitsyn. Fyrir rússnesku þjóðina er
það mikill sómi að eiga slíkan snilling sem Solsjenitsyn.
/
Valdhafar Sovétríkjanna hafa hins vegar ekki kunnað
að meta verk hans, því að þau eru ekki í anda þeirrar
sieínu, sem krafizt er að rithöfundar fylgi austur þar.
Aðeins ein skáldsaga hans hefur verið gefin út í Sovét-
ríkjunum. Hinar hafa verið settar á svartan lista. Það
er dapurleg staðreynd, að slíkt andlegt ófrelsi skuli
drottna hjá öðru mesta stórveldi heimsins. Jafnvel á
keisaratímanum ríkti ekki slíkt ófrelsi í Rússlandi. Vald-
hafar Sovétríkjanna þurfa að gera sér það ljóst, að utan
Sovétríkianna hlýtur það að vekja tortryggni á valda-
kerfi þeirra, að þeir virðast óttast andlegt frelsi enn
nieira en keisararnir þó gerðu. Þ.Þ.
■ . .. - ............—■ " ■ " ■
DAVID BONAVIA, The Times:
Dauði Nassers hlýtur að valda
Rússum verulegum áhyggjum
Þeir munu bíða og sjá hvernig arftaki Nassers reynist.
>EER, sem lagt hafa á ráðin
um stefnu Sovétríkjanna i mál
efnum landsins fyrir botni Mið
jarðarhafsins undangengin ár,
hljóta að fyllast kvíða við frá-
fall Nassers forseta, en sá at-
burður getur reynzt þeim ör-
lagarikur. Fyrir mánuði virtust
Sovétmenn hafa orðið ofaná
í baráttu stórveldanaa um áhrif
og forgang í Arabaríkjunum.
Síðar skall á borgarastyrjb.ld
í Jórdaníu og efalaust hefur
það átt sinn þátt í hjartaslagi
Nassers, hve þessi átök reyndu
á hanm.
Aðstaða Rússa er önnur eftir
fráfall Nassers, en þeir eru, —
vegna eldflaugastöðva sinna og
hernaðarráðgjafa í landinu, —
skuldbundnir ríkisstjórn og
forastu, sem er ókunn að svo
kocnnu máli. Stjórnmál Araba
eru hverful og hinir færustu
vestrænir sérfræðingar í mál-
efnum þeirra treysta sér ekki
einu sinni til að spá, hvað eigi
eftir að gerast í Kairó. En
skyldur Sovétmanna við Egypta
eru tengdar ákveðnum skyld-
um Egypta við Rússland og
Nasser sjálfur var miðdepill-
,, inn,.i^ai) ö:i óiO’io :uiÉJií
, ; V. . . 1 J (,f'|
EGYPTALAND héfur 1 sér-
stöku hlutverki að gegna í
augum Rússa. Það er lykillinn
að Arabaríkjunum og afar
mikilvægt í baráttu Sovét-
manna gegn hinum vestrænu
ríkjum, en hatur Araba á
ísrael á að vera driffjöðrin.
Þetta var vilji Nassers sjálfs
og hann vildi framkvæma
hann og hafði kraft og hylli
til þess. Egyptaland er enn
lykillinn að Arabaríkjunum
vegna legu sinnar og mögu-
leika á efnahagssviðinu, jafn-
vel þó að Nasser sé horfinn
af sjónarsviðinu. En Egyptar
kunna að gugna við að gegna
hlutverkinu, ef það krefst of
rmkilla fórna og sjálfsaga.
f augum Rússa eru Egyptar
sjálfir ekki annað en mann-
mörg, vanþróuð þjóð, sem
þarfnast fjár, en fara verður
vel að, — og ekki sérlega
mikilvæg framgangi hinnar
sovézku stefnu í heiminum og
gæti ef til vill orðið til óþæg-
inda, ef illa færi, Ekki er
ólíklegt að þannig fari, ef hin-
ir nýju leiðtogar taka þann
kostinn, að hverfa frá forustu-
hlutverki meðal Araba og meta
öryggi þjóðarinnar og velmeg-
un meira.
Ef svo færi hefðu Rússar
um tvennt að velja. annað
hvort að láta af hernaðarað-
stöðu sinni og hverfa á burt
eins fljótt að unnt væri með
góðu móti, eða að efla og
treysta hernaðaænærveru. í
þeirri von, að hún kæmi sér
vel síðar í öðrum tilgangi.
SJÁLFUR er ég þeirrar
skoðunar, að Rússar hafi ekki
hug á að taka að sér hlutverk
„heimsveidis“ með því að koma
upp öflugum herstöðvum
meðal vanþróaðrar þjóðar hand
an hafs. Ef hin nýja forusta
BRESHNEFF
í Egyptalandi’ gerði samning
eða kæmi á friði við ísraels-
menn, gætu Rússar kinnroða-
laust tekið niður eldflauga-
stöðvar sínar við Súezskurð og
horfið á braut. Þeir skyldu ef
til vill eftir nokkra hernaðar-
ráðgjafa í Egyptalandi, frem-
ur til þess að fylgjast með
framvindu mála en að veita
Egyptum aðstoð. Gildandi
skuldbindingar eru miðaðar við
stjórn Nassers eða annars
manns, sem væri hans jafnoki,
en fáir hafa trú á að viðtak-
andinn reynist jafnoki hans.
Sjálfsagt reynir arftakinn að
feta í fótspor Nassers, jafnvel
þó að hann sé minni fyrir sér.
Hitt er þó augljóst, að háttur
hans Sker úr um hæfni hans
og vilja til að gegna hlutverk-
inu, — en að undanförnu virt-
ist vofa yfir að það yxi Nasser
sjálfum yfir höfuð.
Rússar verða ef til vill að
sætta sig við allmikinn óstöð-
ugleika í stjórnmálum hjá
skjólstæðingunum, líkt og fór
fyrir Bandarikjamönnum í Viet
nam eftir að Diem féll frá, en
sennilega reynast Rússar skyn-
samari en Bandaríkjamenn og
blanda sér ekki í innlendu
stjórnmálin.
VALDHAFARNIR í Moskvu
hafa þegar hopað nokkuð á-
stjórnmálasviðinu að því er
Jórdaníu varðar, þegar banda-
menn þeirra hófu að berjast
innbyrðis og hvor aðilian um
sig sýndist liklegur til að snú-
ast gegn verndarveldinu, ef
það ætlaði að reynast um of
hlynnt hinum aðilanum. Rússar
gátu ekki gripið til annarra
ráða þegar upp úr sauð i
Jórdaníu en að reyna að hafa
sefandi áhrif á Sýrlendinga og
hrópa sem hæst og mest um
bandarísk afskipti.
Nasser virtist kjörið hand-
bendi Sovétmanna, gæddur
miklum leiðtogahæfileikum,
hafði gildar ástæður til að van
treysta Vesturveldinum og
þurfti mjög á efnahags- og
hernaðaraðstoð að halda. —
Stefna Sovétmanna í löndunum
fyrir botni Miðjarðarhafsins
var öllu fremur verk Nassers
en að valdhafarnir j Moskvu
réðu stefnu Egynta. Rússar
voru verndarar Nsésers og hetj-
ur í augum Araba af þeim
sökum. Ef þeir gerast verndar
ar næsta leiðtoga er líklegt,
að þeir sýnist fremur á bandi
Egypta en Araba yfirleitt. Ef
dulinn rígur milli Egyptalands
og annarra Arabaríkja veldur
árekstrum eftir fráfall Nassers,
gæti vinátta Rússa við Egypta
jafnvel reynzt þeim til trafala
í Arabarikjunum.
VAFAMÁLIN eru svo mörg
í þessu efni að ósennilegt er,
að sovézka utanríkisráðuneytið
hafist nokkuð að eða reyni að
móta nýja stefnu gagnvart
Egyptalandi fyrr en í Ijós kem- ;
ur, hver afstaða hinnar nýju :
ríkisstjórnar verður. Ósenni- !
legt er einnig, að Rússar kæri '
sig um að takast á hendur :
meiri hernaðarskuldbindingar S
en orðið er, og skynsamlegt |
væri fyrir fsraelsmenn að fara |
að þeim með gát.
Fráfall Nassers veldur að
minnsta kosti greinaskilum í
sovézkri utanríkisstefnu, ef
ekki kaflaskiptum. Nasser var
einn af síðustu fulltrúum ákveð
innar kynslóðarleiðtoga meðal I
vanþróuðu þjóðanna, leiðtoga, |
sem stefndu að meira áhrifa- |
valdi en máttur þjóðar þeirra 8
gaf tilefni til, og komust furðu N
lega langt á því sviði. —
Nkrumah, Sukarno og Sihann-
ouk var sýnd á sinni tíð svipuð
umhyggja af hálfu Sovétmanna
og Nasser varð aðnjótandi að
undanförnu. Rússar eru þeirr-
ar skoðunar, að slíka menn eigi
að eggja og nytja meðan þeir
eru hæfilega andstæðir Vestur
veldunum og áhrifaríkir í ná-
grenni sínu.
ÞESSER leiðtogar heita „borg
aralegir þjóðernissinnar“ á
máli marxista, en þeir hafa,
síðan að síðari heimsstyrjöld-
inni lauk, ýmist reynzt Rúss-
um mjög þarfir eða valdið
þeim vandræðum og auðmýk-
ingu. Þeir hafa hins vegar
reynzt Vesturveldunum hættu-
legir í bráð, en óáreiðanlegir
bandamenn Sovétríkjanna þeg-
ar til lengdar lét. Sufcamo
kostaði Rússa til dæmis feikna
mikið fé í efnahagsaðstoð, en
sú aðstoð gaf þeim efekert í
aðra hönd.
Rússar virðast hafa mifcinn
áhuga á slíkum „borgaralegum
leiðtogum“, þrátt fyrir hina
óskemmtilegu reynslu sína.
Þeir virðast enn halda, að
unnt sé að nota þá stefnu sinni
til framdráttar meðal hinna
vanþróuðu þjóða. Að minni
hyggju stafar þetta að nofckra
leyti af því, að þeim haettir
til að ímynda sér vanda hinna
vanþróuðu þjóða einfaldari en
hann er í raun og veru. Rússar
láta hugmyndafræði sína enn
ráða allt of miklu um viðhorf-
in til umheimsins, þrátt fyrir
starfsama sendifulltrúa og mik
inn lærdóm. Þeir leggja aHt
of mikla áherzlu á stéttaátðfc,
Framhald á bls. 14.
í