Tíminn - 23.10.1970, Blaðsíða 6

6
TIMINN
FÖSTUDAGUR 23. október 1970
Íllli
TÆKHI00 BAMMSÖICMIB
Bætt nýting
jarðhitans
í því sjö mánaða h.'éi, sem
varð á greinum mínum í þess-
um málaflokki, hljóp ungur ís-
lenzkur verkfræðingur, dr.
Valdimar K. Jónsson, undir
bagga og skrifaði athyglisverða
grein um bætta nýtingu jarð-
hitans tL' raforkuvinnslu. \
Þegar jarðgufa er notuð til
þess að framleiða raforku, er
þapí venjulega gert á þam
máta, að gufunni er beint að
túrbínu. sem síðan knýr rafal,
sem framleiðir rafmagnið. Við
slíka beina notkun jarðgufunn
ar nýtist aðeins um þrír af
hundraði af orku hennar, en
það er að sjálfsögðu mjög lé-
!eg nýting.
Valdimar K. Jónsson benti á
það í grein sinni og raunar í
annarri enn ítarlegri grein,
sem birtist í Tímariti Verk-
fræðingafélagsins 1. hefti árið
1969, að með því að nota jarð-
hitann tií þess að hita upp ann-
an vökva, sem hefur langtum
lægra suðumark, mætti nýta
orku jarðhitans miklu betur.
Sérstaklega benti Valdimar á
freonvökva í þessu skyni.
Freon er þekktur frysti-
vökvi. Hann sýður við um það
bil 35°C, þá verður vökvinn að
freongufu og við það þenst fre-
onið að sjálfsögðu út margfalt.
Þessari gufu má síðan beina að
túrbínunni, sem knýr rafalinn
alveg eins og þegar jarðgufan
er notuð beint. Þegar freonið
kemur frá túrbínunni, þarf að
kæla það niður aftur í köldu
i . vatná eða lofti, þánnig að það
verði að vökva. Síðan er það
hitað upp að nýju með jarð-
hitanum, gufunni beint að túr-
bínunni aftur og svo ko.1 af
kolli. Bætt nýting jarðhitans
byggist fyrst og fremst á þeirri
staðreynd, að freon sýður við
þetta lága hitastig, en vatn hips
vegar ekki fyrr en viið 100°C,
eins og kunnugt er.
Freon-vél í bifreiS
Hingað til lands kom fyrir
sköfmu maður að nafni Norris
J. Ne.'son. Þetta er fyrrverandi
blaðaútgefandi af norskum ætt
um og satt að segja með æffi
litríka fortíð. Til dæmis var
hann borgarfulltrúi í Los
Angeles í sex ár, forstjóri trygg
ingarskrifstofu þar, í njósna-
og neðanjarðardei.'d banda-
manna í sambandi við Noreg á
stríðsárunum, starfandi í Nor-
egi sem blaðamaður um tíma,
einn af aðalstarfsmönnum í
landsnefnd republikanaflokks-
ins í tvennum kosningum, þar
sem hann hafði meðal annars
það h.'utverk að meta mögu-
leika frambjóðenda til þess að
ná kosningu. Á þeim grundvelli
var ákveðinn fjárhagsstyrkur
flokksins til þeirra. Þeir, sem
eru öruggir, fá engan, og hé.’d-
ur ekki þeir, sem eru vonlaus-
ir. Að lokum var hann eigandi
sex eða sjö minni blaða í út-
borgum Chieago. En allt þetta
er nú önour saga.
Nú er Nelson seztur í he.’g-
an stein, að minnsta kosti að
nafninu til. Hann er þó hlut-
hafi fyrirtækis, sem heitir
Kinetics h.f. Það fyrirtæki á
einmitt einkaleyfi á notkun
freon og annarra vökva, sem
sjóða við lágt hitastig, til þess
að knýja vé.’ar bifreiða.
Á myndinni, sem fylgir með
þessari grein, er sýnt slíkt
kerfi. í stað benzíns er notuð
steinolía. Steinolían hefur þann
kost, að við bruna hennar mynd
ast svo að segja engin mengun.
Freonið er hitað upp í pönn-
unni, sem er undir öllum bí.’n-
um. Vélin samanstendu. af
tveimur stórum skrúfum, sem
liggja saman. Freongasinu er
beint að öðrum enda skrúf-
anna. Það leitar eftir skrúf-
ganginum, en knýr um leið
skrúfurnar tí,’ þess að snúast
í sitt hvora' áttina. Þær snúa
síðan drifskaftinu. Þegar freon
ið kemur út úr skrúfganginuim,
er það kælt fyrst í smákæli
framan til í véliani, en síðan í
^tóra kælinum, sem er í þaki
bifreiðarinnar. Þar verður það
að vökva og er vökvanum síðan
beint aftur a katlinum undir
bifreiðinni, þar sem freonið
sýður að nýju o.s.frv.
Ekki eru á.'lir hrifnir af þess
ari hugmynd. Bent hefur ver-
ið á það, a@ kælirinn í þakinu
er mjög fyrirferðarmikill. Einn
ig hefur verið vakin athygli á
því, að freon þolir ekki hátt
hitastig, þá eyðileggst það.
Uppfinningamaðurinn, dr.
Mintov, sem er aða.’hluthafi
ÚR VERINU
Skömmu eftir þing F.F.S.Í.,
sem haldið var í nóvember
1969, fóru til þess kjörnir
menn að ræða við þáverandi
dómsmálaráðherra um tillögu,
sem fram hefði komið á þingi
F.F.S.Í., er var á þá leið, að
fara þess á leit við ríkisstjórn
ina að eitt af stærri skipum
landhelgisgæzlunnar yrði stað-
sett út af Vestfjörðum á tíma-
biliriu frá 1. nóv. til 1. marz
ár hvert. í þessum viðræðum
kom í ljós, að því er ráðherr-
ann sagði, að starfandi væri
rannsóknarnefnd, sem athuga
skyldi orsakir sjóslysanna úti
fyrir Vestfjörðum. Ekki hafa
fulltrúar F.F.S.Í. farið á fund
ráðherrans að nýju.
Það, sem hefur meðal annars
gert að svo er ekki, er það að
menn vonuðu, að racinsóknar-
nefndin skilaði áliti. Ebkert
hefur heyrzt frá umræddri
nefnd, og eru menn farnir að
velta því fyrir sér hvað valdi.
Senn líður að hausti og veður
öll gerast válynd og full þörf
á allri þeirri fyrirhyggju, sem
frekast er hægt að hugsa sér.
Nýlega var haldið þing Alþýðu
sambands Vestfjarða og gerði
það ályktun svipaðri þeirri,
sem gerð var á sínum tíma á
þiugi F.F.S.Í.
Ekkert nefur komið fram,
sem er betri leiðarvísir i þess-
um efnum en varkárni og fyrir-
hyggja. Vanur maður í hverju
rúmi, það mun lengst af verða
bezta slysavörnin. í seinni tíð
hefur það gerzt, að mikið hef-
ur verið um það að veita und-
anþágu frá lögum um atvirinu
við siglingar. Hefur F.F.S.Í.
háð harða baráttu fyrir því að
lögum þessum væri framfylgt.
Algengt er, að símskeyti berst
til Satngöngumálaráðuneytis-
ins, sem er á þessa leið: Jón
Jónsson óskar eftir leyfi ráðu
neytisins tii að verða skipstjóri
á þessu eða hinu skipinu.
Engar upplýsingar fylgja ofl
a tíðum. Hvað gerist? Segir
ráðuneytið ekki nei á stund-
inni. Ekki er svo, heldur er
þetta sent til F.F.S.Í. og það
látið segja neiið. Af hverju?
Væri ekki eðlilegast að slíkum
fyrirspurnum væri strax svar-
að neitandi. Það finnst okkur,
sem með þessi mál höfum far
ið. Ekki er neitt í lögum um
atvinnu við siglingar, sem heim
ilar frávik. Af hverju era þá
til undanþágur frá lögunum?
Of mörg óhöpp stafa af mennt-
unarleysi manna þeirra, sem
öðlast réttindi á fyrrgreindan
hátt. Það dregur úr aðsókn að
skólanum, þegar menn geta
fengið á svo auðveldan hátt at-
vinnuréttindi til _ skipstjórnar.
Þessu verður að hætta. ef ekki
á að drabbast niður sjó-
mennsk;: hérlendis.
Fyrsta og síðasta boðorðið
fyrir eyþjóð á að vera vel
menntaðir sjómenn, sem eru
færir um aö draga björg bú
með sem minnstum tilkostnaði
Ekki sízt hvað mannslíf snert
ir.
I. Stefánsson.
fyrirtækisins, er hins vegar
bjartsýnn. Hann segir, að nú
sé verið að þróa kæli, sem er
langtum minni en sá, sem sýnd
ur er á myndinni, og hann bend
ir á fjölmarga kosti kerfisins.
Það er t. d. mikill kostur,
að nota steinolíu, því að hún
er ekki ná.’ægt því eins eldfim
og benzín og gefur jafnvel
fleiri hitaeiningar. Hann full-
yrðir einnig, að 1 kerfinu öllu
verði ekki fleiri en um það bii
tvær tylftir af hreyfanlegum
hlutum. Vélin vegur ekki nema
um 25—26 kg. Það verða eng-
ir gfiar, engin kúpling, enginn
startari eða blöndungur,
kveikja og þess háttar auka-
tæki.
Hraðanum verður stjórnað
með gufunni, sem hleypt er
inn á skrúfurnar. Með því fuil-
yrðir Mintov, að mjög öflug
hraðaaukning fáist og sömu-
leiðis hraðastýring, því að vél-
in verkar einnig sem bremza.
Mikilvægast er þó, að kerfi
þetta er næstum því alveg
laust við mengun. Bifreilðafram
leiðendur sýndu litinn áhuga
fyrir tveimur árum. Nú hefur
þetta hins vegar breytzt. Þeir
verða eflaust fljótlega með
lögum knúnir til þess að fram
leiða mengunarlausar bifreiða-
vélar.
Þegar hefur einn framleið-
andi í Japan samið við fyrir-
tæki® um notkun freonvélar í
bifreiðar sínar. Fyrsta bifreið-
in verður reynd nú í haust.
Hún er hins vegar þegar orðin
úrelt, sagði Nelson. Við erum
komnir með nýjan kæli og ef
til vill með hreyflana tvo í
hjólunum sjálfum, þannig að
við losnum vi13 díifskaftið og
mismunadrifið. Ef til vill verð-
ur þetta bifreið framtíðarino-
ar.
HvaS eigum viS aS gera?
Hingað kom NeJson á ferð
sinni frá Noregi vegna þess, afð
dr. Minto hafði komið í hug
að nota mætti þetta kerfi ha?M8
til þess að framleiða raforku
með jarðhita á afar hagkvæm-
an hátt og stórbæta nýtíngu
orkugjafans. Hann vissi hvergi
um betri aðstöðu en hér á landi
til slíkrar framleiðslu, þar sem
bæði er mikill jarðhiti og víða
kaldar ár við h.iðma til kæl-
ingarinnar. Vill dr. Minto vita,
hvort ekki sé áhugi hér á landi
fyrir því að þróa slíkt kerfi.
Við þóttumst nokkuð góðir
að geta bent Nelson á það, að
íslenzkur verkfræðingur hefði
hreyft þessu máli þegar ítar-
lega. Dr. Valdimar K Jónsson
er nú starfandi við kennslu við
háskólann f Pennsylvania.
Stakk ég upp á því, að dr.
Minto og dr. Valdimar ræddust
við um þessa hugmynd og gaf
Nelson jafnframt grein Valdi-
nia- úr Verkfræðingatímarit-
i'-iu, en hún er á ensku. Þótti
Nelson ljóst, áð dr. Minto gæti
töluvert lær. af þeirri greiri,
og þéssir tveir hugvitssömú
mer.n miklu geta fengið áork-
að, ef -þeir legðust' á eitt.
Þess má geta, að umræddri
hugmynd um notkun freon til
raforkuframleiðslu hefur verið
hreyft víðar. Til dæmis mun
hafa komið fram á hinni stóru
ráðstefnu i Pisa um nýtingu
jarðhitans nú í haust, að Rúss
ar eru að gera miklar tilraun-
ir ó þessu sviði.
Nri “etur pað verið spurn-
ingir, hvort v-'i’ ísiendingar er-
um reiðubúmr til þess að verja
nokkru fjármagn: til tilrauna
á þessu sviði. til dæmis með
leiðsögn þeirra Valdimars og
Minto Hér getur verið um stór
kostlega möguleika að ræða.
Erum við menn til að nýta þá?
Steingrímur Ilermannsson