Tíminn - 25.10.1970, Blaðsíða 6
TIMINN
SUNNUDAGUR 25. ott&ber 197«
6
Hinar þrjár stefnur
Alþýðuflokksins
Stefnt samtímis
í þrjár áttir
Alþýðuflokkurinn hélt flokks-
þing sitt um síðastl. helgi. Sam-
kvæmt því, sem birzt hefur frá
þinginu í Alþýðublaðinu, virðist
aðalákvarðanirnar, sem teknar
voru á þinginu, hafa verið þess-
ar:
Alþýðuflokkui-inn heldur
áfram stjórnarsamvinnu við
Sjálfstæðisflokkinn og setur
engin sérstök skilyrfíi fyrir
áframhaldi hennar.
Alþýðuflokkurinn felur þing
flokkknum að hafa frumkvæði
að sameiginlegum fundi þing-
flokka Alþýðuflokksins, Sam-
taka frjálslyndra og vinstri
manna og Alþýðubandalagsins
til þess að ræða stöðu vinstri
hreyfingarinnar á íslandi.
Alþýðuflokkurinn gengur til
næstu kosninga óbundinn og
með algjörlega frjálsar hend-
ur um, hvað við tekur eftir
kosningarnar varðandi stjórn-
arsamstarf eða stjórnarand-
stöðu.
Samkvæmt þessu stefnir Al-
þýðuflokkurinn eftir flokksþing-
ið, samtímis i þrjár áttir. Fyrsta
áttin er sú, að vera áfram skil-
málalaust í stjórnarsamstarfi
við Sjálfstæðisflokkinn, eins og
gert er nú. Önnur áttin er sú, að
vinna að sköpun vinstri hreyf-
ingar með Alþýðubandalaginu og
Samtökum frjálslyndra og vinstri
manna. Þriðja áttin er sú að
vera öllum óháður og algjörlega
með frjálsar hendur í næstu
kosningum og eftir þær.
Ef taka ætti mark á slíkri
stefciuyfirlýsingu, væri það helzt
það, að Alþýðuflokkurinn hefði
enga stefnu og ekkert markmið,
en reyndi að halda öllum dyr-
um opnum til þess að geta verið
í ríkisstjórn áfratn.
Loddarabrögð
Ástæðan, sem veldur þessari
þriggja átta yfirlýsingu Alþýðu-
flokksins, er næsta augljós. Inn-
an flokksins ríkir megn óánægja
með samvinnuna við Sjálfstæðis-
flokkinn, einkum þó meðal yngri
manna. Þetta kom glöggt fram
eftir bæjar- og sveitarstjórnar-
kosningarnar i vor. Yngri menn-
irnir töldu réttilega ósigurinn
stafa af því, að svo langt og inui-
legt væri samstarf Sjálfstæðis-
flofcksins og Alþýðuflokksins bú-
ið að vera, að kjósendur væru
hættir að þekkja þessa tvo flokka
í sundur. Talsmenn íhaldssam-
vinnunnar héldu því hins vegar
fram, að ósigurinn i Reykjavík
væri að kenna ungum mönnum.
sem hefðu skipað efstu sæti list-
aus. Unga fólkið í efstu sætun-
um hefði verið ' óþekkt og því
ekki notið trausts. Deilum um
þetta lyktaði á þann veg, að skip-
uð var sérstök nefnd til að fjalla
um samvinnuna við Sjálfstæðis-
flokkinn. Þar og á flokksþing-
inu, tókst Gylfa að sigrast á
óánægjunni að sinui, með þeirri
kostulegu yfirlýsingu, að flokkur
inn skyldi stefna í þrjár áttir
í senn, þ.e. að vera í stjórn með
Sjálfstæðisflokknum, að vera i
samræðum við Alþýðubandalagið
og Hannibalista, og að vera
óháður öllum í næsta kosning-
um! Þanmig tókst Gylfa að friða
* ' * - "•
Hnífsdalur
til bráðabirgða hin óánægðu öfl
í flokknum, rneð því að hafa
eitthvað handa öllum! En sá frið
ur getur naumast staðið lengi.
Svo augljóst er það, að hér er
um fylistu loddarabrögð að
ræða, sem eru gerð til þess að
breiða yfir hina algeru tæki-
færisstefnu þeirra manna, sem
nú ráða Alþýðuflokknum.
Tvískiptur flokkur
Þingflokkur Alþýðúflokksins
mun nú vera búinn að skrifa
þingflokkum Alþýðubandalags-
ins og Hannibalista bréf, þar
sem þeim er boðið til sameigin-
legs fundar á fimmtudaginn
kemur. Enn er ekki kunnugt um,
hver viðbrögð þeirra verða, en
ekki væri óeðlilegt, að þeir vildu
vita um afstöðu Alþýðuflokksins
til stjórnarsamstarfsins við Sjálf
stæðisflokkinn, áður en þessar
viðræður byrjuðu.
Annars er' það ástand hjá
Hannibalistum og Aþýðubanda-
'laginu, að sambúðin er engan
veginn eindregin heima fyrir. —
Nafnið á flokki Hannibalista
bendir sjálft til þess, að hann
er tvískiptur flokkur eða bygg-
ist á tveimur örmum, sem hafa
mismunandi skoðanir. Annar
telur sig frjálslyndan, hinn telur
sig sósíaliskan. Ymsir yngri
menn flokksins fara ekki dult
með það, að þeir hyggjast stefna
að því að byggja upp framtíðar-
flokk, en Björn Jónsson lét hins
vegar svo ummælt í sjónvarps-
viðtali nýlega, að samtökin væru
eiginlega ekki hugsuð nema til
bráðabirgða. Ýmsir þeirra, sem
eru framarlega í flokknum,
vilja ekki hafa neins konar sam
vinnu við Sjálfstæðisflokldnn,
en Björn o j Hannibal vilja a.m.k.
hafa nána samvinnu við Sjálf-
stæðisflokkinn í verkalýðshreyf-
ingunni.
Þannig eru Satntök frjáls-
lyndra og vinstri manna strax
í upphafi tvískiptur flokkur.
eins og nafnið bendir til, og það
er meira að segja óákveðið,
hvort flokknum er ætlað að
verða aðeins til bráðabirgða eða
til frambúðar!
Misheppnuð tilraun
En þótt Samtök frjálslyndra
og vinstri manna séu tvískipt,
gildir það þo enn frekar um
Alþýðuþandalagið, Alþýðubahda-1'
lagið í því,^að koqimrir,
únistar og jafnaðarmenn vinni
sarra’i' i einum flokki. Tvívegis
áti. oafa slíkar tilraunir verið
gi,.' :<■ hér á landi og þær mis-
Iieppnazt báðar. Fyrst var það
Sameiningarfiokkur alþýðu —
Sósialistaflokkurinn, sem var
myndaður, þegar Héðinn Valdi-
marssor. gekk með nær hálfan
Alþýðuflokkinn til samstarfs við
Kommúnistaflokkinn. Sú tilraun
misheppnaðist, því að kommún-
istar tryggðu sér öll yfirráð í
flokknum. Héðinn hrökklaðist
því í burtu Næsta tilraun var
gerð, þegar Aiþýðubandalagið
hóf göngu sina sem kosninga-
bandalag og íarið var að hafa
Sósíalistaflokkinn í felum. Þá
gengu Hannibal Valdimarsson og
nokkur hluti Alþýðuflokksins til
samstarfs við kommúnista í
þejBsu nýja kosningabandalagi.
Því lauk eins og fyrri daginn.
Samstarf milli kommúnista og
jafnaðarmanna í einum og sama
flokki reyndisl ógerlegt. Hanni-
bal gafst því upp.
Nú stendur þriðja tilraunin
yfir. Alþýðubandalagið hefur
breytt sér úr kosningabandalagi
í flokk, þar sem eiga að vera
bæði kommúnistar og jafnaðar-
menn. Það væri andstætt fyrri
reynslu, bæði hér og erlendis,
ef þessi tilraun endaði á nokk-
urn annan veg en hinar fyrri.
Bilið milli kommúnista og
jafnaðarmanna er svo mikið, að
þeir samrýmast ekki í einum og
sama flokki. Þess vegna hafa
kommúnistar lent alveg sér ann
ars staðar á Norðurlöndum og
yfirleitt orðið litlir sértrúar-
flokkar.
íslenzkur
sósíalismi
Stefnumótun Alþýðubandalags-
ins ber þess mjög svip, hve erfitt
er að búa til flokk, þar sesn á
að samræma viðhorf róttækra
kommúnista og hófsamra jafn-
aðarmanna. Látið er í veðri vaka,
að stefnt sé að sósíalisma. Hann
eigi, hvorki að - vera eftirlíking
af kommúnisma í Sovétríkjunum,
Kína, Kúbuh-eða 'Júgóslavíu, svo
að nokkur afbrigði kommúnism-
ans eða sósíalismans séu nefnd.
Sósíalismi Alþýðubandalagsins
eigi að vera islenzkur sósíalismi.
Talsmönnum Alþýðubandalags-
ins tekst hins vegar illa að út-
skýra, hvernig þessi íslenzki
sósíalismi eigi að vera. Jafnvel
sagt, að reynslan og aðstæður
verði helzt að skera úr um það.
Þegar til kastanna kemur, virð-
ist hinn íslenzki sósíalismi Al-
þýðubandalagsins því ekki vera
annað en slagorð, sem reynt er
að nota til að leyna því, að komm
únistar ráða enn mestu um störf
og markmið Alþýðubandalagsins
og hin raunverulega stefna er
í samræmi við það.
Undir fölsku flaggi
Því má ekki gleyma, að það
eru fleiri en kommúnistar, sem
iðka þá list að sigla undir fölsku
flaggi og forðast að koma til
dyranna, eins og þeir eru. Eng-
inn flokkur hefur gert þetta
lengur og rækilégar en Sjálf-
stæðisflokkurinn. Hann hefur
ástundað þetta með miklum ár-
angri síðan að hann tók upp
núverandi nafn sitt fyrir rúmum
40 árum.
í eðli sínu er Sjálfstæðisflokk
urinn þröng samtök ýmissa for-
réttinda- og gróðamanna, sem
vilja halda i og treysta sérstöðu
sína og gróðamöguleika Stefna
hans er íhaldsstefnan, sem bygg-
ir á því, að hinir fáu „sterku“
einstaklingar eigi að ráða í at-
vinnurekstr' og þjóðmálum, þvi
að þeir séu bezt til þess hæfir
Þetta þykir hins vegar ekki ráð-
legt að segja opinberlega og þvi
eru búin til slagorð eins og
„flokkur allra stétta" og „stétt
með stétt“ En alltaf þegar til
alvörunnar Kemur, stendur Sjálf
stæðisflokkurinn trúan vörð um
hagsmuni hinna fáu gegn hags-
munum almennings. Það hefur
-’erið rauði þráðurinn í sögu
flokksins frá upphafi.
En svo vel hefur flokknum
tekizt að fela „nafn og aúmer"
að margir þeirra, sem hann hef-
ur unnið mest á móti, hafs
í tíma og ótíma fylgt sér undir
merki hans.
Sundrung íhalds-
andstæðinga
, |
Sj álfstæðisflokkurittn e8a l»»|
ingjar hans, geta þó e&fci ete-|
göngu þakkað það þessam fela-
hæfileikum sínum, hve cnllkil
áhrif hans hafa löngum verið og,
þó aldrei meiri ea síðasta ára-
tuginn. Þar ræðux enn meira
klofningur og sundurlyndi and-
stöðuflokka hans. Síðan komm-
únistar klufu Alþýðuflokkinn
1938 ,og það kerfi hrundi, sem
Jónas Jónssoa hafði byggt upp,
hefur aldrei verið fyrir hendi
starfshæfur meirihluti íhalds-
andstæðinga, enda þótt þeir hafi
verið í meirihluta hjá þjóðinni
og í meirihluta á þingi. Þessi
meirihluti fór að vísu saman
með stjóm á árunum 1956—58,
en reyndist þó engan vegian
nægilega starfhæfur, m.a. vegna
þess, að hægri mennimir í Al-
þýðuflokknum og kommúnistam-
ir í Alþýðubandalaginu unnu
gegn stjórninni.
Það er þessi sundrung íhalds-
andstæðinga, sem hefur átt mest
an þátt í því, hve mikill áhrifa-
valdur Sjálfstæðisflokkurinn hef
ur verið í íslenzkum stjórnmál-
um á undanförnum áratugum,
með þeim afleiðingum m.a., að
aldrei hefur verið gerð raun-
hæf tilraun til að stöðva verð-
bólguaa. Lögmál hennar er nefni
lega það, að gera hina ríka rík-
ari og hina fátæku fátækari.
Nýskipan
stjórnmálanna
Enginn sá, sem virðir fyrir
sér flokkaskipan og ástand stjórn
mála á íslandi nú, getur talið
þá mynd ánægjulega. Glundroð-
inn er mikill og línurnar næsta
óskýr^r, m.a. vegna þess, að bæði
Sjálfstæðisflokkurinn og Aþýðu
bandalagið keppast við 'að fela
hin raunverulegu markmið sín,
en Alþýðuflokkurinn er svo reik
ull og tækifærissinnaður, að
hann stefnir ! þrjár áttir sam-
tímis!
íslenzk flokkaskipan þarfnast
vissulega endurskipulagningar.
Línur verða að skýrast og glund-
roðinn að minnka. Vafasam-t er
hvort slíkt geti orðið, nema
breyting verði á stjórnskipan
landsins Ei.nmenningskjördæmi
skapa yfirleitt hreinni línur og
heilbrigðari flokkaskipun en
hlutfallskosningar Því ber nú
að fagna hinuir. vaxandi umræð-
um um endurskoðun stjórnar-
skrárinnar og bersýnilega auknu
fylgi við “inmehningskjördæm-
in. Sízt af öllu ættu eialægir
íhaldsandstæðingar að vinna
gegn slíkri breytingu. því að
hún gæti s-ennilega frekar en
nokkuð annað fært þá saman,
er saman eiga að vinna, í stað
þess að þeir skipta sér nú i
sundurleita flokka. Þ.Þ.