Morgunblaðið - 27.11.2005, Blaðsíða 30
30 SUNNUDAGUR 27. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hrafnar tveir höfðu sloppið inn íkirkjuna og krunkuðu öðruhvoru eins og þeir vildu lappaupp á sönginn. Vakthafandipólití tyllti sér á aftasta bekk.
Um svipað leyti var breski fáninn dreginn
að húni á verslunarhúsi Phelps. Það var
merkið sem þeir Jörundur biðu eftir og tákn-
aði að greifinn væri kominn í bæinn. Ætlunin
var að grípa hann í viðurvist sem flestra þeg-
ar kirkjugestir kæmu út og heilsuðu upp á
vini og kunningja á Austurvelli.
Tuttugu manna hópur reri að landi. Allir
voru þeir vopnaðir; sumir báru skammbyssur
eða riffla, aðrir höggsverð. Phelps benti á að
átök og slagsmál væru ekki á sínu sviði og fól
þeim Jörundi og skipstjóranum að annast
handtökuna. Að því loknu myndi hann stjórna
viðræðum við greifann og menn hans. Savig-
nac tók á móti þeim á bryggjunni. Hann upp-
lýsti að greifinn væri nýkominn heim og klár-
inn hans stæði með beisli og reiðtygjum á beit
á bak við húsið. Hestasveinninn væri í kirkju.
– Nú er greifinn að baða sig.
– Hvernig í dauðanum vitið þér það, spurði
Phelps.
– Það skal ég sýna yður á eftir.
Hópur manna fór þegar í verslun kaup-
mannsins og beið þar átekta; annar hópur var
á vakt í fjörunni. Phelps fór ásamt Jörundi í
hús Savignac við hlið greifahússins.
– Ef farið er upp í ris, sagði Savignac þegar
inn var komið, er bein sjónlína um vindaugað
yfir í vesturglugga á ganginum hjá greif-
anum. Ég hef þar mann með sjónpípu sem
fylgist vel með öllu. Rétt áðan kom greifinn
hálfber fram á ganginn og þjónustustúlkur
báru rjúkandi heitt vatn inn til hans.
Savignac vildi þegar láta til skarar skríða
meðan maðurinn sæti í kerinu dæsandi af vel-
líðan. En kaupmaðurinn áleit ókristilegt að
handtaka manninn kviknakinn.
– Þá það! Látum hann klæða sig, sagði Sav-
ignac. En gleymið því ekki að greifinn er
þjálfaður í skotfimi og gæti kálað mörgum áð-
ur en hann næst. Auk þess er hann ekki einn.
Fógetinn er hjá honum.
– Það nefnduð þér ekki.
– Hann er nýkominn og bíður eftir að greif-
inn komi úr baðinu.
Ákveðið var að doka við um stund en gera
síðan leifturárás.
Óvenjustutt predikun
Dómkirkjupresturinn las ritningarorð og
fór með bæn. Sunginn var sálmur úr nýju
sálmabókinni sem Magnús Stephensen hafði
ritstýrt og mjög var gagnrýnd því að þar var
ekki að finna kveðskap fyrri alda um véla-
brögð andskotans. Biskupinn reis á fætur og
bjó sig undir predikun. Hann stóð á bak við
gráturnar og sneri baki í söfnuðinn. Hús
greifans blasti við. Kirkjugestir skynjuðu að
eitthvað vakti athygli hans. Hann sneri sér
við og blessaði söfnuðinn. Síðan renndi hann
augum aftur til hægri og starði út um norð-
urglugga. Fólk fór að stinga saman nefjum.
Veraldarvafstur mátti ekki raska þessari há-
tíðlegu helgistund. Biskup steig í stólinn og
flutti óvenjustutta predikun.
Árásin á greifahúsið var hafin. Þeir Jör-
undur ruddust inn úr dyrunum og fógetinn
hörfaði upp í stigann til að gera greifanum
viðvart en reyndi um leið að tefja fyrir árás-
armönnum eins lengi og hann gat. Greifynjan
kom hlaupandi og krossaði sig í bak og fyrir.
Hún og fógetinn fylltu út í stigann enda var
hún talsvert digur og ekki auðvelt að komast
fram hjá þeim.
Skömmu áður hafði greifinn sést í sjónpípu
uppi á ganginum að hnýta á sig hálsklút. Nú
bárust boð að utan. Maður sást brölta á þak-
inu sunnanverðu. Ekki var neinum blöðum
um að fletta; greifinn hafði sloppið út um þak-
glugga og vildi freista þess að klöngrast niður
á skúr sem áfastur var húsinu og hlaupa á
bak hestinum sem enn var á beit í garðinum,
beislaður við staur. En Savignac var kominn á
vettvang og beindi byssu sinni að honum. Eft-
ir nokkurt þóf féllst greifinn á að klifra aftur
inn um gluggann.
Um leið og biskupinn steig úr predik-
unarstólnum beygði hann sig niður að prest-
inum og bað hann að koma boðum til með-
hjálparans. Sá hraðaði sér út að kirkjudyrum
og ýtti við pólitíinu sem snaraðist þegar út á
Austurvöll. Presturinn blessaði söfnuðinn í
hasti og rétt í þann mund sem forsöngvarinn
hóf upp raust sína kom pólitíið hlaupandi inn
og hrópaði:
– Enskir gera árás! Það er árás á greifa-
húsið!
Söngurinn þagnaði. Kirkjugestir risu
felmtraðir á fætur og hröðuðu sér út á eftir
pólitíinu. Á sama tíma birtist greifinn fölur og
titrandi á loftskörinni. Hann var í kjólfötum
með lítinn gulllykil á hægra kjóllafi. Skip-
stjórinn hafði fundið hann í svefnherberginu
og stóð nú að baki honum með brugðið högg-
sverð.
– Stiftamtmaður, Frederik Trampe, hróp-
aði Phelps. Þér eruð handtekinn og verðið
fluttur sem fangi til Bretlands.
– Herra minn! Ég skil ekki hvað hefur
komið yfir yður. Hvað hef ég gert yður?
– Þér svikuð samninginn við fulltrúa
bresku krúnunnar og fáið að standa reikn-
ingsskil gerða yðar frammi fyrir breskum
dómstól.
– Auglýsingin verður hengd upp þegar í
stað, hrópaði Trampe á móti. Þér fáið að
versla strax í kvöld um leið og friðhelgi
sunnudagsins lýkur.
– Of seint! Of seint, hrópaði Phelps. Hann
bað Jörund að taka við af sér og seig niður á
stól, fölur af geðshræringu og kvartaði yfir
verk fyrir bringspölum.
– Klækjabrögð yðar eru á enda, sagði Jör-
undur. Þér eruð handtekinn fyrir að svíkja
gerða samninga og villa á yður heimildir sem
kaupmaður.
– Segir landráðamaðurinn sem sjálfur sveik
land sitt og konung og hangir vonandi bráð-
lega í snörunni, hrópaði Trampe.
– Yður væri nær að líta út um gluggann,
svaraði Jörundur og svipti tjöldum frá svo að
Sundin blöstu við. Sjáið þér skipið?
– Hvaða skip? Mitt eða herra Phelps?
– Þér eigið ekkert skip lengur. Það var her-
tekið rétt áðan í samræmi við ákvæði bresku
víkingalaganna. Og þar með leggjum við af
stað!
Fógetinn áhyggjufullur
– Bíðið aðeins, hrópaði fógetinn og beindi
orðum sínum að kaupmanninum. Landið
verður stjórnlaust. Getum við ekki sest niður
og rætt málin í friði og spekt?
– Þetta er búið og gert og verður ekki aftur
tekið, svaraði Jörundur. Greifinn er stríðs-
fangi og verðmæti skips og farms skiptist
milli kaupmanns, skipstjóra og áhafnar sam-
kvæmt ákvæðum breskra laga.
– Síðar í dag mun ég bæði ræða nánar við
yður og þann sem tekur við embættinu, bætti
Phelps við.
– Það tekur enginn við af mér. Það getur
enginn samið um eitt eða neitt nema ég, hróp-
aði greifinn og sneri sér að fógetanum: Munið
það, herra Frydensberg. Bretarnir geta ekki
samið við neinn annan en mig.
– Hlustum ekki á hann, hrópaði Jörundur.
Út með hann!
– Já! Út með hann, hrópaði Phelps.
– Landið verður stjórnlaust, veinaði fóg-
etinn.
– Og snáfið þér heim, sagði Jörundur og
beindi byssunni að honum. Látið ekki sjá yð-
ur á almannafæri næstu daga ef þér viljið
ekki hafa verra af.
Jörundur gekk út á undan sjóliðunum sem
leiddu greifann á milli sín. Greifynjan fylgdi á
eftir grátandi ásamt fógetanum og Phelps.
Kirkjugestir höfðu safnast saman úti fyrir og
hættu sér ekki of nærri. Jörundur sá að
margir studdu sig við broddstafi af ýmsum
gerðum og lengdum. Stafir þessir nýttust
fólki til að fóta sig á svelli eða til að komast
yfir læki og mýrar sem hvarvetna urðu á leið
manna um þetta veglausa land. Jörundur
hafði ekki fyrr hugsað út í það að stöfunum
mátti einnig beita eins og spjótum í bardaga.
– Verðum við ekki að segja eitthvað við
fólkið, spurði hann kaupmanninn sem jánkaði
því.
Jörundur gerði grein fyrir ástæðum hand-
tökunnar og kirkjugestir hlýddu forviða á
boðskapinn. Jörundur sá Guðrúnu bregða fyr-
ir í mannþrönginni skammt frá. Hún horfði á
hann aðdáunaraugum. Þegar Trampe varð
þess var að sjómennirnir héldu honum ekki
lengur freistaði hann þess að sleppa frá þeim.
En það var til einskis. Skipstjórinn hóf sverð-
ið á loft og gekk að honum ógnandi. Við-
staddir gripu andann á lofti. Frú Vancouver
hrópaði:
– Farið ekki illa með hann! Þetta er að-
alsmaður!
– Þetta er bölvaður okrari, svaraði skip-
stjórinn.
– Ætlar enginn að gera neitt, æpti greif-
ynjan.
Biskup tók sig út úr þvögunni og kom til
þeirra.
– Herrar mínir, sýnið miskunn, hrópaði
hann. Takið mig sem gísl í hans stað meðan
greitt verður úr þessum misskilningi.
– Herra biskup, sagði Phelps og Jörundur
túlkaði. Þér gangið næstur greifanum að
mannvirðingum, er mér sagt.
– Má vera!
– Takið við störfum greifans og semjið við
okkur!
– Guð forði mér frá því, svaraði biskup. Ég
skipti mér ekki af stjórnmálum eins og allir
vita.
– Bendið þá á þann sem þér teljið að eigi að
taka við af honum.
– Það tekur enginn við af mér, kallaði
Trampe til fólksins.
– Út í skip með hann tafarlaust, sagði Jör-
undur.
Phelps tók undir það. Sjóliðarnir gengu af
stað með Trampe í átt til sjávar og enginn
reyndi að stöðva för þeirra. Stór hópur forvit-
inna elti þá [....]
Aðeins einn gat komið til greina
Phelps og Jörundur settust á rökstóla
ásamt Jóni og Savignac. Tafarlaust þurfti að
finna mann til að taka við af greifanum og
gefa út formlegt verslunarleyfi. Talið var til-
gangslaust að leita til Ísleifs dómara og fóg-
etinn var síst skárri ... Phelps andvarpaði.
Hann var enn með verk fyrir brjósti og ör-
þreyttur eftir spennuþrunginn dag.
– Það hvarflaði aldrei að mér að undirtyllur
landstjórans þyrðu að ganga í störf hans,
svaraði Jörundur. Satt að segja er ég feginn
því. Við þurfum mann sem brýst undan valdi
Danakonungs og lýsir því yfir opinskátt að
engum verði nokkru sinni refsað fyrir að
skipta við okkur. Þá fyrst tekur fólkið áhætt-
una.
– Má vera! Við tölum við Magnús Steph-
ensen.
– Það er ekkert gagn í honum, svaraði Jör-
undur. Ég veit að breski skipherrann hitti
hann og falaðist eftir stuðningi hans. En
Magnús neitaði. Hann er óvinsæll meðal Ís-
lendinga. Þeir kalla hann morðingja Alþingis.
– Hvað gerum við þá?
– Hömrum járnið meðan heitt er! Annars
rotta Danirnir sig saman gegn okkur.
– Farið þá og heyrið hljóðið í fólki. Ég verð
að leggja mig stutta stund.
Með það fór Jörundur út. Áform hans voru
í mótun. Fyrst um sinn fengist enginn til að
taka landstjórastarfið að sér nema kannski
Jón stúdent. Um hann gilti hið fornkveðna að
enginn er spámaður í sínu föðurlandi og fæst-
ir tóku mark á honum. Enn síður gat Eng-
lendingur stjórnað landi þar sem sárafáir
skildu enska tungu. Lá þá ekki í augum uppi
að sá sem valdið gæti þessu hlutverki hlyti að
koma úr liði Englendinga en jafnframt að
vera mæltur á danska tungu? Það átti aðeins
við um einn mann.
Þótt lausn vandans væri deginum ljósari
kom enginn auga á hana nema hann sjálfur.
Danirnir hötuðu hann og litu á hann sem
svikara. Íslendingarnir tortryggðu hann að
fáeinum kunningjum undanskildum. Í augum
Breta var hann stríðsfangi. Hvernig var þá
unnt að koma þessu í kring? Hann hikaði við
að stinga upp á sjálfum sér.
Bókarkafli | Jörgen Jörgenson, eða Jörundur hundadagakonungur, er Íslendingum vel kunnur eftir ævintýralega setu hans sem ríkisstjóri Íslands um átta
vikna skeið. Ragnar Arnalds blæs lífi í sagnirnar um þennan þjóðþekkta einstakling í nýrri sögulegri skáldsögu og er hér gripið niður í sögu er uppreisn-
armennirnir gera sig tilbúna til að handsama Trampe greifa.
Árásin á greifahúsið
Eldhuginn – Sagan um Jörund hundadagakonung
og byltingu hans á Íslandi eftir Ragnar Arnalds
kemur út hjá JPV. Bókin er 268 bls.