Morgunblaðið - 27.11.2005, Blaðsíða 40

40 SUNNUDAGUR 27. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
TILRAUNAELDHÚSIÐ hefur
verið starfrækt í sjö ár af Jóhanni
Jóhannssyni, Hilmari Jenssyni og
Kristínu Björk Kristjánsdóttur
(Kira Kira). Tónleikaröð Tilrauna-
eldhússins þar sem ólíkir listamenn
leiddu saman krafta sína naut verð-
skuldaðrar athygli á sínum tíma, en
starfsemin hefur verið með eindæm-
um frjó allt frá upphafi. Nú hefur
Tilraunaeldhúsið gert innrás í helg-
asta vígi samtímamyndlistar á Ís-
landi, Nýlistasafnið, og mega mynd-
listarmenn vara sig. Sýningin í
Nýlistasafninu er um margt
skemmtileg, fyndin og hittir í mark
en hún vekur einnig áleitnar spurn-
ingar. Nú hafa myndlistarmenn, sér-
staklega af yngri kynslóðinni, um
nokkurt skeið litið hýru augu til list-
bræðra sinna í tónlistargeiranum og
stundum hefur jafnvel verið um
samstarf að ræða. Myndlistarnemar
sem fást við myndbandslist horfa oft
til poppvídeósins sem ákjósanlegs
listforms og samvinna milli mynd-
listarmanna í formi sýninga þar sem
áhorfandinn greinir ekki á milli höf-
unda hefur verið vinsæl en slíkar
framkvæmdir minna á vinnubrögð
popphljómsveita þar sem allir semja
meira og minna saman.
Tilraunaeldhúsið sendir frá sér at-
hyglisverða yfirlýsingu með sýning-
unni, tónn hennar er settur fram í
hálfkæringi en engu að síður er hér
verið að setja fram mjög ákveðnar
skoðanir um listina, hvernig hún á að
vera og ekki síst hvernig hún á ekki
að vera. Yfirlýsing Tilraunaeldhúss-
ins er svohljóðandi: „Við val sitt á
sýnendum einblíndi Tilraunaeldhús-
ið á list sem sendir umsvifalaust
flugelda í slagæðar áhorfandans. Við
flækjum ekki heilabrot í hjartarót-
unum. Við viljum að listin hellist yfir
okkur milliliðalaust, án málaleng-
inga. Við njótum hennar eins og op-
inmynnt barn starir í glitrandi ljósa-
peru, við heillumst hiklaust. Við
potum í takka og sveiflum okkur í
regnbogalitum vírum. Það er gam-
an. List er skemmtileg. Hún er ekki
flókin gáta fyrir áhorfandann að
leysa. Það er gaman í Eldhúsinu og
Eldhúsið logar.“ Margt í þessu
minnir á aldargamla framúrstefnu á
borð við slagorð fútúrista (Eldhúsið
logar!) eða dadaista, en einhvers
konar afturhvarf til framúrstefnu
hefur verið nokkuð í umræðunni
undanfarið. Annað endurspeglar tíð-
aranda samtímans. Þessi kynslóð vill
njóta listarinnar eins og „opinmynnt
barn starir í glitrandi ljósaperu“.
Hér kemur fram áherslan á barns-
legan leik sem hefur verið mjög
áberandi í listum síðastliðin ár.
Þetta er líka tæknikynslóð, sem pot-
ar í takka og leikur sér í vírum. Síð-
an á listin að vera skemmtileg, aðal-
málið virðist vera að hafa gaman af
henni. En ekki síst kemur hér fram
hvernig listin á ekki að vera: „Við
flækjum ekki heilabrot í hjartarót-
unum“ og: „Hún (listin) er ekki flók-
in gáta fyrir áhorfandann að leysa.“
Hver er þá kjarni þessarar listar
sem snýst ekki um heilabrot heldur
óflæktar hjartarætur og barnslega
hrifningu? Er þetta einhvers konar
alþýðulist sem er öllum skiljanleg á
sama hátt og flugeldar og eini til-
gangur hennar er, líkt og flugeld-
anna, að gleðja – en gleymast svo?
Hér koma fram augljósir fordómar
gagnvart þeirri hugmyndalist sem
hefur verið ofarlega á baugi frá og
með Duchamp, en list hans er jafnan
efni til heilabrota. Geta þá heilabrot
ekki verið skemmtileg? Það er
spurning. Ég ímynda mér þó að hér
sé ekki verið að deila á alla list sem
hefur hugmyndafræðilegt eða heim-
spekilegt inntak, heldur á þann
hluta hennar sem getur virst til-
gangslaus eða staðnaður í föstu hug-
myndafræðilegu og formrænu kerfi.
Þetta hlýtur að vera tímabær upp-
reisn gegn konseptinu sem gerði
uppreisn gegn litum og formum. Og
þegar búið er að andmæla litum og
formum, andmæla hugmyndafræði,
hvað er þá eftir? Kannski tónlist? En
hún er auðvitað háð hugmyndafræði
eins og allir hlutir, hversu einfaldir,
barnslegir og spontant sem þeir
virðast vera. Það er með öðrum orð-
um aldrei nein leið út, vandinn hlýt-
ur bara að vera sá að finna sína eigin
leið. Frelsi, gleði og spontant sköpun
er þá ekki verra veganesti en hvað
annað og að því leyti ætti þetta við-
horf sem kalla má gaman-saman-
stefnuna að geta verið frjór jarð-
vegur.
Sýning Tilraunaeldhússins er ein-
mitt frjó og skemmtileg eins og til er
ætlast, hún er kraftmikil og í henni
koma vel fram sú barnslega einlægni
og íróníski húmor sem einkenna yf-
irlýsingu þess. Það er slagkraftur í
innsetningu Trabant sem staðfestir
og afneitar krúttinu í sér í senn,
slagorðið „krútt eru ömurleg“ er
skreytt með glimmeri. Helgi Þórs-
son í Stilluppsteypu skapar ofur-
skreytta klisjuinnsetningu út frá
goðsögninni Roy Orbinson. Magnús
Helgason sýnir tól og tæki undir
óræðri skilgreiningu sinni á lífinu,
„það er lifandi ef það getur dáið“,
gott dæmi um grín að popp-
heimspeki í anda Spinal Tap.
Kennslumyndband Borko er einnig
húmorískt og í heildina einkennast
verkin á sýningunni einmitt af gleði,
húmor og ást á tónlist, svo ekki er
hægt annað en koma brosandi út.
Hér eru heilabrotin ekki að flækjast
fyrir en mjög ákveðin hugsun liggur
þó að baki öllum verkunum. Það sem
helst frelsar verkin undan oki fyrr-
nefndra „heilabrota“ er kannski sú
staðreynd að hér vinna listamenn-
irnir af svo mikilli gleði með tónlist-
arheiminn og það sem honum fylgir
að vandamál myndlistarinnar sem
oft virðast flækjast fyrir, tilbúin eða
ekki, koma ekki inn í dæmið og það
er sannkölluð frelsun. Engar væflur
með stöðu áhorfandans, möguleika
rýmisins, tilvísanir í listasögu, mein-
ingar innan gæsalappa, tilgang
myndlistarinnar og hlutverk hennar
í samfélaginu. Nei, bara rokk og ról.
Samhliða innsetningum lista-
manna Tilraunaeldhússins verða
haldnir þrennir tónleikar á viku í
Nýlistasafninu fram til 19. desember
en þar verður aftur tekin upp sú
skemmtilega stefna að leiða saman
ólíka listamenn.
Uppreisnin gegn konseptinu
MYNDLIST
Nýlistasafnið
Til 19. desember. Nýlistasafnið er opið
miðvikudaga til sunnudaga frá kl. 13–17.
Takkar
Tilraunaeldhúsið
Helgi Þórsson (Stilluppsteypa), Magnús
Helgason, Auxpan (Elvar Már Kjart-
ansson), Borko (Björn Kristjánsson), Trab-
ant og DJ Musician (Pétur Eyvindsson).
Ragna Sigurðardóttir
Morgunblaðið/RAXTrabant, Krútt eru ömurleg. Verk á sýningu Tilraunaeldhússins í Nýlistasafninu.
SNORRI Ásmundsson forseta-
frambjóðandi og formaður VHS-
flokksins, Vinstri-hægri-snú, er
auðvitað fyrst og fremst listamað-
ur og nú sýnir hann yfirlit verka
sinna í Nýlistasafninu. Sýning
hans samanstendur af mynd-
böndum, ljósmyndum, skúlptúrum
og hlutum, eins konar minn-
ismerki um hina ýmsu gjörninga.
Myndband sýnir einnig Snorra í
hlutverki poppgoðs en frá því
verki er líklega titill sýningarinnar
kominn, í samhengi við sýningu
Tilraunaeldhússins handan við
vegginn.
Snorri hefur í gjörningum sín-
um lagt sig fram um að koma
samfélaginu á óvart, hrekkja og
stríða meðborgurum sínum á
margvíslegan máta og hefur tekist
nokkuð vel til. Hann hefur verið
bæði fyndinn og markviss, enfant
terrible sem hefur glatt marga í
gráum hversdagnum. Þegar kem-
ur svo að því að takast á við fram-
setningarformið myndlistarsýn-
ingu er Snorri hins vegar nokkuð
hefðbundinn og list hans fellur
kirfilega innan ramma hefðbund-
innar myndlistar síðustu áratuga.
Myndlistargagnrýnandinn Jón
B.K. Ransu hefur áður bent á það
hversu lamandi hinn verndandi
rammi myndlistarrýmisins getur
virkað á verk Snorra og ég get
ekki annað en tekið undir þá skoð-
un hans hér.
Myndræn úrvinnsla Snorra er
samt með ágætum, fjólublár vegg-
ur skapar sterkan og klassískan
ramma um ljósmyndir hans, hér
er Snorri kominn á „safn“ og
þannig í ágætu samhengi við fyrri
verk. Hann rammar inn myndlist-
armanninn Snorra og gerir mis-
heppnaðan metnað hans að háðsá-
deilu. Í þessu umhverfi vitum við
þó að ekkert af þessu er raunveru-
legt og þess vegna er það ekki
eins spennandi og skemmtilegt og
þegar hann bauð sig fram til for-
seta og alltaf var sá örlitli mögu-
leiki fyrir hendi að hann ætlaði
sér að gera þetta í alvöru. Þessi
leikur að háði og alvöru er hér síð-
ur til staðar, ef til vill vegna þess
að í þessu samhengi verða spurn-
ingar um frumleika og fordæmi
ágengari, spurningar sem úti í
samfélaginu skipta síður máli, rétt
eins og spurningar um frumleika
Sylvíu Nætur skipta litlu en kysi
hún að setja sjálfa sig fram í list-
rænu samhengi færi broddurinn
úr húmornum og ádeila hennar
yrði krúttlegur gjörningur, stað-
reynd sem segir ef til vill einhvern
leiðan sannleika um stöðu lista og
listamanna í samfélaginu í dag.
Textinn sem málaður er á vegg-
inn í myndbandi Snorra á sýning-
unni; „… other hero“, gæti verið
tilvitnun í verk Barböru Krugar,
„We don’t need another hero“, þar
sem hún deilir á hernaðarstefnu
Bandaríkjanna og hetjudýrkun. Ef
til vill mætti fella flest verk
Snorra undir ádeilu á hetjudýrkun
og heimskulegan metnað og sjá
starf hans í heild sem leit að raun-
verulegum gildum. Hvernig sem
því er farið verður forvitnilegt að
sjá hver næsti gjörningur lista-
mannsins verður. Við bíðum
spennt.
Morgunblaðið/RAX
„Ef til vill mætti fella flest verk Snorra undir ádeilu á hetjudýrkun og heimskulegan metnað og sjá starf hans í
heild sem leit að raunverulegum gildum.“
Svarti sauðurinn
rammaður inn
MYNDLIST
Nýlistasafnið
Til 19. desember. Nýlistasafnið er opið
miðvikudaga til sunnudaga frá kl. 13–17.
Znosso
Snorri Ásmundsson
Ragna Sigurðardóttir