Morgunblaðið - 17.11.2005, Blaðsíða 18

18
BÍÓ
EMILY OG SÆRINGARNAR
SAGAN Á BAK
VIÐ MYNDINA
Flestir ættu að kannast við kvikmyndina
The Exorcist (1973) sem fjallar um and-
setna stúlku og tilraunir presta við að
losa hana við djöfulganginn. Myndin
varð geysivinsæl á sínum tíma og er
nefnd í hópi kvikmynda í byrjun átt-
unda áratugarins sem þykja marka nýtt
upphaf í bandarískri kvikmyndagerð.
Sannsögulegar særingar
The Exorcist var gerð eftir sögu Willi-
ams Peters Blattys sem skrifaði í kjölfar-
ið handrit að tveimur Exorcistmyndum
til viðbótar (Exorcist II: The Heretic,
1977 og The Exorcist III, 1990). En kvik-
myndirnar um andsetna fólkið og sær-
ingamennina eru ekki hreinn uppspuni.
Rétt um það leyti sem The Exorcist sló
aðsóknarmet austan hafs og vestan lá
ung austurrísk kona, Anneliese Michel,
andsetin uppi í rúmi. Allt frá því 1968
hafði Anneliese fundið fyrir kvillum á
borð við svitaköst, ofsýnir og að tala
tungum. Anneliese og fjölskylda voru
trúað fólk og þau vildu ekki trúa að
hún væri bara geðveik, heldur hlyti ein-
hver djöfull að hafa hlaupið í hana. Svo
þau gerðu það sem allir ættu gera í
svona aðstæðum; þau kölluðu á prest.
Eftir að málið hafi þvælst fram og til
baka innan kaþólsku kirkjunnar í Aust-
urríki fengu tveir prestar, þeir Arnold
Renz and Ernst Alt, leyfi frá biskupi til
að framkvæma „hina miklu særingu“ á
Anneliese í september 1975. Næsta árið
reyndu prestarnir tveir, með hjálp fjöl-
skyldu og vina Anneliese, að særa burt
djöfulinn sem þau töldu sitja í henni.
Það gekk illa og ástand Anneliese
versnaði með hverjum degi þar til hún
gaf upp öndina í júlí 1976.
Prestarnir tveir tilkynntu andlátið til yf-
irvalda og yfirmanna sinna innan kirkj-
unnar. Rannsókn á málinu hófst þegar í
stað og endaði með ákæru á hendur
prestunum og foreldrum Anneliese.
Fjórmenningarnir voru dæmdir til sex
mánaða fangelsisvistar fyrir manndráp
af gáleysi. Það var skilningur dómsins
að Anneliese hefði verið veik og með
því að láta hjá líða að koma henni und-
ir læknishendur hefðu foreldrarnir og
prestarnir orðið valdir að dauða henn-
ar.
Særingar og kaþólska kirkjan
Málið var vandræðalegt fyrir kaþólsku
kirkjuna en var svo sem ekkert eins-
dæmi. Uppi urðu gagnrýnisraddir um
að prestar gengju í hlutverk geðlækna
og sálfræðinga og spurningar vöknuðu
um hvar geðveiki byrjaði og hvenær
djöfullinn tæki við. En særingar hafa
engu að síður verið merkilega tíðar síð-
ustu þrjátíu ár og dæmi um að síðasti
páfi, Jóhannes Páll II, hafi stundað slík-
ar athafnir í páfatíð sinni.
Hjá kaþólsku kirkjunni eru til ákveðnar
leiðbeiningar um hvernig prestar skulu
bera sig að við særingar. Leiðbeining-
arnar sem Arnold Renz og Ernst Alt
notuðust við voru frá 1614 og kallaðar
Rituale Romanum. Í kjölfar sakfelling-
arinnar 1976 varð ljóst að páfagarður
varð að láta endurskoða þessar leið-
beiningar. Hins vegar eru strákarnir á
þeim bæ ekkert sérstaklega þekktir fyr-
ir hraða í vinnubrögðum og uppfærðar
leiðbeiningar litu ekki dagsins ljós fyrr
en árið 1999 þá undir nafninu De exorc-
ismis et supplicationibus quibusdam.
Breytingarnar voru svo sem ekki stór-
vægilegar en þær helstu kveða á um að
prestar skuli ekki framkvæma særingar
sé um að ræða fólk sem greinilega er
með geðræna kvilla.
The Exorcism of Emily Rose er byggð á sögunni um
Anneliese Michel. Laurey Linn (sumir muna eftir
henni í The Truman Show eða Kinsey) er í hinu sí-
gilda hluverki ungs lögfræðings á uppleið sem fær
það hlutverk að verja prestinn Richard Moore (Tom
Wilkinson). Moore er sakaður um að vera valdur að
dauða Emily Rose þegar hann gerði tilraun til að
særa úr henni djöfulinn. Í gegnum vitnisburð í rétt-
arhöldunum fáum við að fylgjast með sögu hinnar
andsetnu Emily Rose um leið og við sjáum hvernig
réttarhöldin þróast. Leikstjóri myndarinnar, Scott
Derrickson, skilgreinir myndina sem lögfræðidrama
um hryllilega atburði. Með því að byggja upp hryll-
ingssögu í bland við réttarhöld reynir leikstjórinn
Scott Derrickson, að eigin sögn, að varpa fram áleitn-
um spurningum um samband trúar og einstaklings-
minnis, sannleikann og vangaveltur um líf og dauða
og hið illa. Hvernig honum tekst til við það verða
áhorfendur að dæma fyrir sig. En það er vafamál
hvort myndin nær að svara nokkrum af þeim spurn-
ingum sem henni er ætlað að spyrja. Kannski á hún
heldur ekki að gera það heldur skilja áhorfandann
eftir í hugarangist. Derrickson hefur að minnsta kosti
háleit markmið önnur en að skemmta áhorfendum
og það er engin ástæða að lá honum það.
Myndin verður frumsýnd á morgun, föstudag, í
Regnboganum og Smárabíói.
SÆRINGAR EMILY ROSE
Hún vakti stórlukku, eða kannski öllu heldur
ofsahræðslu á sínum tíma. Einn af fyrstu
„blokkbösterunum“ í byrjun áttunda áratug-
arins sem við búum svo blessunarlega og bölv-
anlega við í dag. Særingamaðurinn eldist
merkilega vel enda var myndin endurútgefin í
leikstjóraútgáfu fyrir ekki svo mörgum árum.
Fínasta upphitun fyrir The Exorcism of Emily
Rose eða ágætt eftirpartí. Eða bara efni í stór-
gott kvikmyndasíðdegi út af fyrir sig.
SJÁIÐ ÞESSA: THE EXORCIST (1973)
Texti
Hjörtur Einarsson
Myndir
Dreifingaraðili