Morgunblaðið - 11.12.2005, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 2005 27
FRÉTTIR
Thorsararnir, auður, völd, örlög,
kemur út hjá Almenna bókafélaginu
og er 398 blaðsíður.
lauk stúdentsprófi 1941, fór sama ár
til náms í viðskiptafræði við Mary-
landháskóla, nálægt Washington. Þar
úti gekk hann haustið 1944 að eiga
Þórunni, dóttur Guðmundar Jensson-
ar, forstjóra Nýja bíós. Frændi hans
Thor Ó. giftist þetta sama haust hér
heima Stefaníu, dóttur Bjarna Jóns-
sonar, forstjóra Gamla bíós. Þetta
voru þá tvö aðalkvikmyndahús
Reykjavíkur. Brúðkaup Ólafs og Þór-
unnar var haldið hjá Thor Thors í
sendiráðinu í Washington. Blöðin í
borginni voru þá að byrja að veita
Thor og fjölskyldu hans athygli. Var
skrifað um brúðkaupsveisluna í sam-
kvæmisdálka blaðanna, meðal annars
stórblaðsins Washington Post. Ólafur
kom heim 1945 og réð Hallgrímur Fr.
Hallgrímsson hann þá til Skeljungs.
Síðar hafði hann með höndum sjálf-
stæðan rekstur.
Dvöl unga fólksins vestanhafs var
kostnaðarsöm. Þótt sumir öfluðu
tekna með vinnu voru aðrir við nám
sem var dýrt því í Bandaríkjunum
þurfti að greiða há skólagjöld til við-
bótar húsnæðis og framfærslukostn-
aði. Ferðalög og aðrar lystisemdir
lífsins kostuðu líka sitt. Miklar tak-
markanir voru á gjaldeyrisyfir-
færslum frá Íslandi. Thorsfjölskyld-
an naut þess hins vegar að á
stríðsárunum var drjúgur hluti af við-
skiptum Kveldúlfs við Bandaríkin.
Þangað fór lýsið og mjölið sem Hjalt-
eyrarverksmiðjan framleiddi. Fjöl-
skyldan hafði því aðgang að dollur-
um. Stofnuðu Richard, Kjartan,
Ólafur og Haukur reikninga í Nation-
al City Bank í New York auk þess
sem opnaður var þar sameiginlegur
reikningur bræðranna í nafni Kveld-
úlfs með um 30 þúsund dollara inni-
stæðu í upphafi. Hafði Thor Thors
umsjón með bókhaldinu. Inn á þessa
reikninga voru reglulega lagðar álit-
legar upphæðir sem notaðar voru til
að standa straum af námskostnaði og
uppihaldi unga fólksins, svo og til að
greiða fyrir kaup á ýmsum varningi
vestanhafs, sem ekki fékkst á Íslandi
eða sætti strangri skömmtun, svo
sem áfengi, tóbak, tyggigúmmí og
öðru sælgæti, kaffi, silkisokkum,
ávöxtum og niðursuðuvörum. Velvilj-
aðir skipstjórar eða brytar Ameríku-
skipanna önnuðust flutninginn heim.
Í Bretlandi áttu sumir Thorsbræðra
einnig bankareikninga og Kveldúlfs-
togararnir fluttu þaðan ýmiss konar
varning sem ekki fékkst á Íslandi.
Innflutningur af þessu tagi var ekki
samkvæmt bókstaf tollalaga, en hann
tíðkaðist á þessum árum hjá öllum
sem aðstöðu höfðu til. Sama er að
segja um gjaldeyrisreikninga erlend-
is. Þeir voru ekki heimilaðir. Menn af-
neituðu þeim og þóttust hneykslaðir,
en samt var ekki til sá innflytjandi
eða útflytjandi varnings í landinu sem
ekki hafði komið sér upp slíkum
reikningi. Jafnvel bankastjórar ríkis-
bankanna, sem gæta áttu hagsmuna
ríkisins í gjaldeyrismálum, virðast
hafa verið breyskir. Þannig segir
Thor Thors í bréfi til Richards bróður
síns vorið 1941: „Ég held að ég sé að
finna nýjar og nýjar, leynilegar tekju-
lindir, sem Vilhjálmur [Þór banka-
stjóri Landsbankans] hefur haft hér,
og er það víst, að hann á hér stórfé, og
það er ábyggilegt, að ekki skilar
bankastjórinn þeirri valútu, hvernig
sem Landsbankann kann að vanhaga
um dollara.“ Mestar innistæður
Thorsbræðra í Bandaríkjunum átti
Richard. Hann hafði verið svo forsjáll
að festa í byrjun ófriðarins hluta af fé
sem hann átti, líklega í banka á Eng-
landi, í gulli og það sendi hann Thor
syni sínum vestur haustið 1940. Fyrir
gullið fengust rúmlega 35 þúsund
dollarar sem Thor R. keypti talsvert
af traustum verðbréfum fyrir en lagði
að öðru leyti inn á reikning í Chase
Manhattan Bank. Richard lagði ríka
áherslu á það að þessi sending væri
„algert leyndarmál, okkar á milli, fyr-
ir öllum. En auðvitað til ykkar þarfa,
eftir því sem með þarf“.
Dvöl ungu Thorsaranna vestanhafs
virðist hafa orðið tilefni einhvers bæj-
arskrafs og öfundartals á Íslandi. Í
einu bréfanna til föður síns segist
Thor R. hafa heyrt að heima gengju
„illgjarnar lygaslúðursögur um okk-
ur systkinin“. Líkast til hafa ein-
hverjir gert sér háar hugmyndir um
vellystingar þeirra í Ameríku.
Hættir og mörk
„Þeir sem aðhyllast orðaglens, ákveðnar skoðanir
og leiki með hætti fá hér einnig töluvert fyrir sinn
snúð, og allt er þetta vel gert.“
Gunnþórunn Guðmundsdóttir, bokmenntir.is
„Annars er bókin hans Þórarins sérlega fín. Þarna
eru bæði rímuð kvæði og órímuð, alvörugefin,
glettin, smáskrítin og djúpvitur - vald Þórarins á
málinu er einstakt.“
Egill Helgason, Silfur Egils, visir.is
„Táknheimur ljóða Þorsteins frá Hamri hefur
ævinlega verið stórbrotinn ...
Þetta er ljóðabók í leit að öryggi og vissu í
veröld sjálfbirgings og mannhroka.“
Skafti Þ. Halldórsson, Mbl.
Dyr að draumi
edda.is
MBL
29. nóv. – 5. des.
4.
Ljóð
Misrétti
Að jafnrétti náist er veruleg von um
því vekur það furðu að enn
er bærinn svo fullur af fallegum konum
sem fengu sér ljóta menn.
Mannvist
Áður en allt verður kalt –
áður en neistinn
sem næst mér er falinn
deyr, og um dyragætt fnæsa
þeir hroki og hryssingur –
komdu nær mér! Hann kynni
að hrökkva í barm þér,
ljósta upp loga
sálarmegin:
samhug í skála
áður en allt verður kalt.
Meistarar ljóðsins
Þórarinn Eldjárn
Þorsteinn frá Hamri
BJÖRGVIN Halldórsson fékk síðastliðið föstu-
dagskvöld afhenta gullplötu fyrir yfir 5.000 ein-
taka sölu á disknum Ár og öld, söngbók Björgvins
Halldórssonar 1970–2005. Diskurinn hefur trónað
á toppi Tónlistans í þrjár vikur, eða allar þær
heilu vikur sem hann hefur verið í sölu. Félag
hljómplötuútgefenda afhenti Björgvini gullplöt-
una á sýningunni Söngkabarettinn Nína & Geiri á
Broadway en vegna fjölda áskorana verður sýn-
ingum haldið áfram eftir áramót. Uppselt er á all-
ar sýningar til áramóta. Í ljósi velgengni sýning-
arinnar var Arnari Laufdal fyrir hönd Broadway
einnig veitt gullplötuviðurkenning. Viðurkenn-
ingin var afhent með þeim orðum að þar bættist
enn eitt hjólið undir gullvagn Björgvins.
Gullvagn
Björgvins
Morgunblaðið/Sverrir