Morgunblaðið - 11.12.2005, Blaðsíða 32

Bókin Flugdrekahlauparinneftir Khaled Hosseini erfalinn gimsteinn í jóla-bókaflóðinu. Flugdreka-hlauparinn fór frekar ró-
lega af stað í sölu þegar hún kom
fyrst út í Bandaríkjunum, en þegar
hún fór að spyrjast út jókst salan svo
um munaði. Flugdrekahlauparinn
hefur verið þýddur á yfir 30 tungu-
mál og hefur selst í tæplega þremur
milljónum eintaka í Bandaríkjunum.
Nú hefur hún verið þýdd á íslensku
og kemur út hjá JPV. Sögusvið bók-
arinnar er Afganistan og samfélag
afganskra innflytjenda í Bandaríkj-
unum og segir hún af vináttu
tveggja drengja sem skuggi fellur á
með afdrifaríkum hætti. Hosseini
hafði ekki í hyggju að skrifa sögu,
sem væri táknræn fyrir sögu Afgan-
istans, en sú varð raunin og reyndar
gott betur, því að hæglega má líta á
bókina sem víðtækari ádrepu.
Vendipunktur í sögunni er þegar að-
alpersónan Amir stendur hjá á með-
an bullur ganga í skrokk á Hassan
vini hans með svipuðum hætti og al-
þjóðasamfélagið hefur staðið hjá
þegar mörg helstu grimmdarverk
samtímans hafa verið framin.
Sammannlegar tilfinningar
Hosseini sagði í viðtali við Morg-
unblaðið að hann teldi að bókin næði
til fólks vegna þess að tilfinningarn-
ar í henni væru sammannlegar. „Það
gildir einu hvort fólk kemur frá Evr-
ópu, Afríku, Ísrael eða annars staðar
frá,“ segir hann. „Fólk bregst við
með svipuðum hætti. En það hefur
komið mér á óvart að svona margt
fólk skuli ná sambandi við bókina.“
Í bókinni er dregin upp allt önnur
mynd af Afganistan en kemur fram í
fréttum, sem oftar en ekki snúast
um baráttu annarra um áhrif og völd
í landinu, hvort sem það er nú eða á
tímum kalda stríðsins, en lífið í land-
inu sjálfu. Sérstaklega er sterk lýs-
ingin á Kabúl á valdatímum Mo-
hammads Zahir Shah, sem var
steypt af stóli 1973, en sagan nær
einnig yfir valdarán kommúnista
1978, innrás Sovétmanna 1979,
valdaskeið talibana og endalok þess
eftir innrás Bandaríkjamanna eftir
hryðjuverkin 11. september 2001.
Innsýn í menningu sem er
mörgum ráðgáta
„Þetta er eitt af því sem skáldsög-
ur gera,“ segir Hosseini. „Þær geta
tekið lesendur og stillt þeim upp á
ákveðnum stað og tíma þannig að
þeir geti nánast andað að sér and-
rúmsloftinu á staðnum. Annað á við
um sagnfræðirit og fjölmiðla, sem
einblína á ákveðna hluti, en í skáld-
sögum er hægt að flytja fólk til tíma
eða staðar, sem það þekkir ekki vel.
Margir lesendur segja mér að
ástandið í Afganistan fyrir innrás
Sovétmanna sé óskrifað blað í þeirra
huga og sumir viðurkenna að þeir
hafi ekki einu sinni vitað af tilvist
landsins fyrir Sovétstríðið. Því gefur
bókin innsýn í menningu, sem er
mörgum ráðgáta.“
Kveikjan að Flugdrekahlauparan-
um var smásaga, sem Hosseini skrif-
aði. „Ég skrifaði smásöguna eftir að
ég hafði lesið frétt um að talibanar
hefðu bannað alls konar athæfi í
Afganistan, þar á meðal að fljúga
flugdrekum,“ sagði hann. „Ég settist
niður og skrifaði smásögu um tvo
drengi, sem flugu flugdrekum. Ég
skrifaði söguna 1999. 2001 fór ég að
skoða hana betur og sá þá að þar
væri efniviður í skáldsögu og byrjaði
að breyta henni og auka hana.“
Söguhetjan, Amir, og kona hans
leggja sitt af mörkum í Bandaríkj-
unum til að hjálpa til við uppbygg-
ingu í Afganistan.
„Þegar ég var að skrifa söguna
gerðum við konan mín svipaða
hluti,“ sagði hann. „Við tókum til
dæmis þátt í verkefni, sem snerist
um að efla sjúkrahús í Pakistan. Síð-
an hef ég tengst hópum, sem stunda
hjálparstarf á borð við að reisa skóla
og bókasöfn, aðallega með því að
hjálpa til við að safna fé.“
Í bókinni snýr Amir aftur á meðan
talibanar eru við völd. Það gerði
Hosseini hins vegar ekki.
„Ég sneri aftur í mars 2003, eftir
að talibanarnir voru farnir,“ sagði
hann. „Ég fór aftur til Kabúl og var
þar í tvær vikur. Ég hafði ekki kom-
ið þangað frá 1976 þegar ég var 11
ára þannig að það voru 27 ár liðin.
Það var sársæt tilfinning að snúa
aftur. Annars vegar leið mér eins og
ég væri kominn heim og ég þekkti
allt í borginni. Minningar mínar um
borgina voru ótrúlega skýrar. Það
var einnig gott að vera þar sem allir
töluðu mitt móðurmál. Hins vegar
fannst mér mjög sorglegt að sjá þau
ummerki sem orrustur og stríð
höfðu skilið eftir sig í borginni – alla
eyðilegginguna. Hverfi, sem ég
mundi eftir, höfðu verið lögð í rúst.
Ég tók líka eftir því hvernig stríðs-
rekstur hefur sett mark sitt á afg-
anskan menningarheim og tekið sér
bólfestu í lífsháttum fólks. Börn
kunna að setja saman og taka í sund-
ur Kalashnikov-riffla og byssumenn-
ingin hefur skotið djúpum rótum.“
Hóflega bjartsýnn um
framtíð Afganistans
Hosseini hefur mikið velt fyrir sér
framtíð Afganistans.
„Ætli ég mundi ekki segja að ég
sé hóflega bjartstýnn,“ segir hann.
„Það eru margar ástæður til bölsýni
og stór vandamál, sem þarf að leysa.
Landinu stendur mikil ógn af eitur-
lyfjaviðskiptunum. Það er sennilega
helsta vandamálið. Það er mikil spill-
Á undanförnum þrjátíu ár-
um hefur saga Afganistans
verið saga umbrota og
átaka. Þessi saga er end-
urspegluð í bókinni Flug-
drekahlauparinn eftir Khal-
ed Hosseini í átakafrásögn
af vináttu tveggja drengja
þar sem aðgerðaleysi gagn-
vart yfirgangi hefur af-
drifaríkar afleiðingar. Hoss-
eini sagði Karli Blöndal frá
Flugdrekahlauparanum.
Morgunblaðið/Davíð Logi
Hvarvetna blasa við rústir þegar farið er um Kabúl. Í bókinni Flugdrekahlauparanum er höfuðborg Afganistans mikilvægt sögusvið.
Bók Khaleds Hosseinis hefur selst í milljónum eintaka um allan heim.
Augnablik aðgerðaleysis
32 SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Rannís auglýsir eftir umsóknum í Tækjasjóð
Umsóknarfrestur til 16. janúar 2006
Hlutverk Tækjasjóðs er að veita rannsóknastofnunum styrki til kaupa á dýrum tækjum og búnaði
vegna rannsókna. Við úthlutun úr Tækjasjóði skal taka mið af úthlutunarstefnu Rannsóknasjóðs.
Við úthlutun úr sjóðnum er tekið mið af eftirfarandi atriðum:
• Tækin séu mikilvæg fyrir rannsóknir umsækjenda og framfarir í rannsóknum á Íslandi.
• Tæki séu staðsett á rannsókna- og háskólastofnunum.
• Styrkir til tækjakaupa tengist verkefnum sem Rannsóknasjóður styrkir.
• Fjárfestingin í tækjabúnaði skapi nýja möguleika.
• Samstarf verði um nýtingu tækja milli stofnana og atvinnulífs með fyrirsjáanlegum hætti.
• Áætlanir um kostnað og fjármögnun á kaupunum séu raunhæfar.
• Möguleiki sé að jafnaði á samfjármögnun þannig að framlag Tækjasjóðs greiði aðeins hluta
kostnaðar við fjárfestinguna.
Tækjasjóður starfar samkvæmt lögum um opinberan stuðning við vísindarannsóknir nr. 3/2003.
Vísindanefnd Vísinda- og tækniráðs markar úthlutunarstefnu sjóðsins. Fimm manna stjórn Rann-
sóknasjóðs sem skipuð er af menntamálaráðherra fer jafnframt með stjórn Tækjasjóðs. Fagráð
skipað formönnum fagráða Rannsóknasjóðs metur umsóknir í Tækjasjóð áður en stjórn sjóðsins
tekur þær til afgreiðslu. Ákvörðun stjórnar um úthlutun er endanleg. Rannsóknamiðstöð Íslands
annast umsýslu um Tækjasjóð sem heyrir undir menntamálaráðherra.
Nánari upplýsingar um Tækjasjóð og eyðublöð sjóðsins eru á heimasíðu Rannís www.rannis.is.
Nánari upplýsingar: Hans Kr. Guðmundsson.
Rannís
Rannsóknamiðstöð Íslands,
Laugavegi 13, 101 Reykjavík,
sími 515 5800, www.rannis.is
Tækjasjóður